Saltar ao contido

Tintín no Tíbet

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Tintín no Tíbet
Título orixinalTintin au Tibet
Autor/aHergé
OrixeBélxica Bélxica
LinguaFrancés
ColecciónAs aventuras de Tintín
Xénero(s)Aventuras
EditorialCasterman
Data de pub.Seriada: 17 de setembro de 1958 – 25 de novembro de 1959
FormatoSeriado, posteriormente compilación en álbum
Páxinas62
ISBNISBN 84-261-2331-7
Precedido porStock de coque
Seguido porAs xoias da Castafiore
EditorEditorial Juventud
TraduciónValentín Arias López
Na rede
[ editar datos en Wikidata ]

Tintín no Tíbet (francés: Tintin au Tibet) é o vixésimo volume de As aventuras de Tintín, a serie de banda deseñada do debuxante belga Hergé. Serializouse semanalmente desde setembro de 1958 a novembro de 1959 na revista Tintín e publicouse como álbum en 1960. Hergé considerabaa a súa aventura favorita Tintín no Tíbet foi un esforzo emocional, xa que o creou mentres sufría pesadelos traumáticos e un conflito persoal mentres decidía deixar a súa muller tras tres décadas por unha muller máis nova. A historia conta como o novo reporteiro Tintín vai en busca do seu amigo Chang Chong-Chen, que as autoridades afirman que morreu nun accidente de avión no Himalaia. Convencido de que Chang sobreviviu e acompañado por Milú, o Capitán Haddock e o guía Sherpa Tharkey, Tintín cruza o Himalaia ata a meseta do Tíbet, no camiño atopa ao misterioso Ieti.

Despois de Stock de coque (1958) e o seu gran número de personaxes, Tintín no Tíbet difire doutras historias da serie porque non hai inimigos e só un pequeno número de personaxes. A historia é tamén infrecuentemente emotiva para Tintín, momentos de moita emoción como o obstinada crenza de Tintín na supervivencia de Chang, o descubrimento do osiño de peluche na neve, o Capitán Haddock sacrificándose para salvar a Tintín, o regreso de Tharkey, o encontro con Chang, e como o ieti perde o seu único amigo. Podemos ver a Tintin chorando ao imaxinar o destino de Chang, algo que só se ve en dúas ocasións ao longo de toda a serie (a outra ocasión é O Loto Azul).

Os temas da historia de Hergé inclúen percepción extrasensorial, o misticismo do budismo tibetano e a amizade. Traducido a 32 idiomas, Tintín no Tíbet foi moi aclamado polos críticos e normalmente considérase a mellor obra de Hergé, tamén foi eloxiado polo Dalai Lama, que o concedeu o premio Luz da Verdade. A historia foi un éxito comercial e publicouse en forma de libro por Casterman pouco despois da súa conclusión, a serie converteuse nunha parte definitiva da tradición da banda deseñada franco-belga. Tintín no Tíbet adaptouse para a serie animada de 1991 de Ellipse / Nelvana As aventuras de Tintín, e a dramatización de 1992-3 de BBC Radio 5 das Aventuras, o videoxogo de 1996 co mesmo nome, e o musical de 2005-6 Hergé's Adventures of Tintin, tamén destacado no documental de 2003 Tintín e eu e foi obxecto dunha exposición museística.

A primeira edición en galego foi en 1988 pola Editorial Juventud con tradución de Valentín Arias López.

Sinopse

[editar | editar a fonte]

Todo comeza nun imaxinario centro turístico en Vargèse (departamento de Savoia) xunto ao Capitán Haddock, Tintín le sobre un accidente aéreo nas montañas do Himalaia. Esa mesma tarde no hotel, Tintín dórmese un pouco mentres xoga ó xadrez co Capitán, a quen lle esta custando decidir o seu próximo movemento. Tintín ten un soño moi real sobre o seu amigo Chinés Chang Chong-Chen (véxase O Loto Azul) espertando no medio dun aeroplano en chamas, e neste momento esperta violentamente, gritando "chang!" e tirando todo o que hai na mesa. Á mañá seguinte, le no xornal que Chang atopábase no avión sinistrado no Tíbet. Crendo firmemente que o soño era unha visión certa, Tintín viaxa a Katmandú, seguido por un máis que escéptico Capitán Haddock. Alli contratan a un Pobo sherpa1sherpa chamado Tharkey, e acompañados por varios carrexadores, diríxense ao lugar do impacto.

Tras unha serie de acontecementos, descobre grandes pegadas na neve e Tharkey afirma que pertencen ao Ieti. Os porteadres abandonan ao grupo, e Tintín, Haddock e Tharkey seguen, tomando a carga que poden. Finalmente conseguen chegar ao lugar da colisión, onde Tintín atopa un osiño de peluche semisoterrado na neve, o cal parece ser pertenza de Chang. Tintín intérnase na neve tratando de seguir os pasos de Chang, e atopa unha cova onde Chang tallou o seu nome na roca. Seguidamente prodúcese unha tormenta e Tintín cae nunha fenda na terra, reincorpórase a Haddock e Tharkey, quen se abrigaron no avión sinistrado.

Tharkey decide non seguir máis adiante, afirmando que Chang está morto, e Tintín, Milú e Haddock proseguen cando Tintín ve unha bufanda na ladeira dunha montaña. Haddock perde o seu agarre e se balancea perigosamente sobre ó abismo. Quere que Tintín corte a corda que lles une e poida salvarse, pero Tintín rexeita a idea, dicindo que ou se salvan ambos ou morren xuntos. Tharkey, movido polo desinterese de Tintín, volve xusto a tempo para salvalos. Montan unha tenda na cima, pero o forte vento lévalla, ata a cara do ieti. Deciden camiñar toda a noite, e finalmente ven o mosteiro de Khor-Biyong. Prodúcese unha avalancha, e os tres son enterrados pola neve.

Raio Bendito, un monxe do mosteiro, 've' a Tintín, Milú, Haddock e Tharkey na neve, nunha visión. Arriba nas montañas, Tintín recupera a conciencia, e incapaz de chegar ata o mosteiro, escribe unha nota e manda a Milú para que a entregue. Milú marcha ao mosteiro pero se entretén e perde a nota. Por fin Milú consegue que os monxes síganlle.

Lombo da edición en galego.

O capitán Haddock esperta no mosteiro. Alí atopa a Tintín e Tharkey de novo. Despois Tintín cóntalle ao Gran Abade porqué están alí, e este recoméndalles abandonar a procura e volver ao seu país. Raio Bendito ten outra visión, a través da cal Tintín conclúe que Chang segue vivo, nunha cova, pero o "migou" (o ieti) reteno. Haddock non cre na visión, pero o abade explícalle que moito do que ocorre no Tíbet parece imposible aos occidentais. Tintín diríxese a Charabang, un pobo nas montañas próximo onde Raio Bendito dixo que se atopaba Chang. Haddock ao principio rexeita seguir a Tintín, pero acaba indo a Charabang, e ambos, con Milú, escalan ata o "Corno do Iac" - o sitio onde o monxe viu a Chang.

Esperan ata que o ieti abandona a cova. Tintín entra cunha cámara, xa que o Capitán ordenoulle tomar unha fotografía ao ieti se podía. Dentro da cova, Tintín atopa ao fin a Chang, quen esta doente e con febres. Haddock non consegue avisar a Tintín do regreso do ieti, e este penetra na cova, Tintín nervioso dispara accidentalmente o flash da cámara. O ieti, asustado pola potente luz, sae correndo da cova, embestindo ao Capitán, quen estaba entrando na cova. Levan en padiola a Chang, este cóntalles a historia da súa supervivencia, e de como o ieti coidouno. Chang chama o ieti "Pobre Home das Neves", e a Tintín asómbralle que non dixese "abominable". "Por suposto que non," di Chang, "coidoume. Sen el morrera de frío e fame." Atópanse de novo co Gran abade e un comité de monxes, que regalan a Tintín unha bufanda de seda en honra á coraxe demostrada, e a fortaleza da súa amizade con Chang. Son hospedados de novo no mosteiro, e tras unha semana, cando Chang recupérase, volven a Nepal en cabalo. Chang medita sobre que o ieti non é un animal salvaxe, senón que ten unha alma humana. O ieti tristemente observa a súa marcha dende a distancia. [1]

Historia

[editar | editar a fonte]

Antecedentes e ideas temperás

[editar | editar a fonte]
Hergé reuniu unha colección de recortes e imaxes similares á imaxe da paisaxe tibetana como inspiración para os seus debuxos na paisaxe de montaña.

En outubro de 1957, Hergé envioulle ao seu editor, Casterman, a portada da súa décimo novena aventura completa de Tintín, Stock de coque, e durante varias semanas considerou ideas para a trama da súa próxima historia. [2] Recordando con agarimo os días de scoutismo da súa mocidade, a súa primeira idea foi enviar a Tintín aos Estados Unidos, como na terceira aventura, Tintín en América, para axudar a un grupo de Nativos americanos a defender as súas terras dunha grande corporación que desexaba perforar buscando petróleo, reflexionando, Hergé creeu que recuperar un antigo argumento sería un paso atrás. [3] Outra idea que tiña era Tintín tratando de demostrar que o mordomo de Haddock Néstor estaba implicando nun delito cometido polos seus antigos patróns, os irmáns Paxaro. Tamén o rexeitou, [4] pero mantivo a idea dunha aventura sen armas nin violencia, a única historia de Tintín sen un antagonista. [5] [a] Unha terceira idea enviaba a Tintín e ao profesor Tornasol a unha rexión polar cuberta de neve, onde un grupo de exploradores necesitan a Tornasol para salvalos dunha intoxicación alimentaria. Abandonou esta trama tamén, pero mantivo a ambientación nun ambiente nevado e decidiu centrarse, non en Tornasol, senón no seu personaxe principal Tintín. [7] [b]

Un colaborador de Hergé, Jacques Van Melkebeke, suxerira en 1954 montar unha historia no Tíbet, probablemente influenciado pola obra que adaptou para Hergé nos anos 40, M. Boullock a disparu (A desaparición do señor Boullock). [10] Bernard Heuvelmans, un criptozoologo que axudara a Hergé a imaxinar a exploración lunar para as dúas partes Obxectivo: a Lúa e Explorando a Lúa, entregoulle unha copia do seu libro Sur la piste des bêtes ignorées (Trala pista de animais descoñecidos) en 1955, [11] inscribindo no interior a suxestión de que nalgún momento Tintín debería atoparse co Ieti. [8] En 1958, Hergé decidiu que O Tíbet sería o escenario da próxima Aventura de Tintín. As ideas iniciais para o título foron Le museau de la vache (O fociño da vaca), Le museau de l'ours (O fociño do oso) e Le museau du yak (O fociño do Iac), todos referíndose á montaña da última parte da historia. [12] Aínda que inicialmente afirmouse que a "enquisa de mercado" elixiu o título Tintín no Tíbet suxerindo que as vendas serían mellores se o libro usaba o nome de Tintín no título, o produtor de entretemento e o autor Harry Thompson suxeriu que "o título reflectía a natureza en solitario da empresa de Tintín". [13]

Problemas psicolóxicos de Hergé

[editar | editar a fonte]

Hergé alcanzou un período especialmente traumático na súa vida e sufriu unha Enfermidade mental. En 1956, decatouse de que deixara de amar a súa muller Germaine, coa que casara en 1932, e en 1958 enamorouse de Fanny Vlaminck, unha debuxante dos estudios Hergé, vinte e oito anos máis nova. [14] Empezaron a facerse as veiras. A nova compañeira de Hergé elevou a súa moral e compartiu moitos dos seus intereses. [15] Germaine pronto comezou a interferir no cortexo, provocando que Hergé admitise que o seu desexo era manter unha relación con ambas mulleres.[16] Cando non conseguiu satisfacer a ningunha delas, contemplou divorciarse de Germaine para casar con Fanny.[17] A súa educación católica e ética Scout, fixo que sentise unha enorme culpa. [18] Coma confesou ao entrevistador Numa Sadoul:

"Significaba derrubar todos os meus valores, ¡que choque! Esta foi unha grave crise moral: estaba casado e amaba a outra persoa, a vida era imposible coa miña muller, pero por outra banda, tiña esa idea de scout de dar a miña palabra para sempre. Foi unha verdadeira catástrofe. Estaba completamente desgarrado. "[19]

Durante este período, Hergé tivo pesadelos recorrentes onde enfrontouse a imaxes do que describiu como "a beleza e a crueldade do branco", visións de branco e de neve que non puido explicar. [20] Como máis tarde lle ceclaou a Sadoul:

"Nesaa época, eu atravesaba un momento de crise real e os meus soños eran case sempre soños brancos. E eran extremadamente angustiosos. Tomei nota deles e lembro un onde estaba nunha especie de torre composta por unha serie de ramplas. Caían follas mortas e cubrían todo. Nun momento concreto, nunha alcoba inmaculadamente branca, apareceu un esqueleto branco que intentaba atraparme. E entón ao instante todo ao meu redor volveuse branco. "[19]

Por consello do seu antigo editor Raymond de Becker, Hergé viaxou a Zürich para consultar ao psicanalista suízo Franz Riklin, discípulo de Carl Jung, para descifrar os seus soños perturbadores. [21] Riklin comprendeu á "busca da pureza" tan destacada nos soños de Hergé, e finalmente en Tintín no Tíbet. [22] Díxolle ao autor que debía destruír "o demo da pureza" na súa mente canto antes: " Non quero desanimarche, pero nunca alcanzarás o obxectivo do teu traballo. Trátase de un ou outro: debes superar a túa crise ou continuar o teu traballo. Pero, no teu lugar, pararía de inmediato! " [23]

Aínda que Hergé tivo a tentación de abandonar Tintín por suxestión de Riklin, para dedicarse á súa afección á arte abstracta, pensou que facelo sería a aceptación do fracaso. [24] Ao final, deixou á súa muller para casar con Fanny Vlaminck e continuou o traballo en Tintín no Tíbet, [25] confiando en que completar o libro exorcizaría os demos que sentía que o posuían. [26] "Foi unha decisión valente e boa", dixo o xornalista e experto británico en Tintín Michael Farr. "Poucos problemas, incluídos os psicolóxicos, resólvense abandonándoos." [6] Thompson sinalou, "Foi irónico, aínda que non impredicible, que ante o dilema moral planteado por Riklin, Hergé optou por manter a súa palabra de honra de Scout con Tintín, pero non con Germaine. "[24] [c] O experto belga en Tintín Philippe Goddin resumiu: "[Hergé] busca recuperar o equilibrio perdido, e lle impón ao seu heroe o desexo de buscar a pureza... considerando necesario que Tintín pase pola experiencia íntima da angustia e a soidade... para descobrirse a si mesmo. "[29]

Influencias

[editar | editar a fonte]

Na creación de Tintín no Tíbet, Hergé inspirouse nunha serie de influencias. A historia localízase no Himalaia, un ambiente cuberto de neve, de acordo cos soños recorrentes de brancura e a súa necesidade de crear unha aventura que "debe ser unha viaxe en solitario de redención" da "brancura de culpabilidade". [30] A idea dunha viaxe en solitario levou a que Tintín estivese acompañado só por Milú, o seu guía, e un Haddock reticente, que proporciona o contrapunto e o humor necesarios. [31]

Mosteiro de Drigung no Himalaia no Tíbet, similar ao mosteiro budista representado no libro

Tendo en conta a personaxe de Chang, ausente desde O Loto Azul, [6] Hergé pensou no seu amigo, o artista chinés Zhang Chongren, [32] a quen non vira desde os días da súa amizade máis de vinte anos antes. Hergé e Zhang pasaron case todos os domingos xuntos, durante os cales Hergé aprendeu moito sobre a cultura chinesa para o seu traballo en O loto azul. [33] [d] Despois, Zhang volveuse para a súa terra natal e Hergé perdeu o contacto co seu amigo despois da invasión xaponesa da China en 1937. [34] Hergé sentiu que Chang e Tintín debían reunirse, tal e como esperaba volver ver ao seu amigo algún día. [35] [e]

Hergé leu unha variedade de libros sobre o Tíbet para este proxecto: "Tíbet secreto2 de Fosco Maraini, Sete anos no Tíbet de Heinrich Harrer, Tibet my Pateland de Tsewang Pemba, Annapurna de Maurice Herzog, O Terceiro Ollo do desacreditado autor Lobsang Rampa, [f] e os libros da exploradora e espiritualista francesa Alexandra David-Néel. [38] Hergé visitou a Belgic Alpine Society para examinar a súa colección fotográfica do Himalaia e enviáronlle o traballo do fotógrafo Richard Lannoy na India. [39] Os modelos para debuxos dos monxes con instrumentos musicais, sherpas con mochilas e os restos dos avións procedían de recortes que Hergé recollera de fontes como National Geographic. [40] Os membros dos estudios axudáronlle a reunir outro material fonte, por exemplo, o colaborador Jacques Martin investigou e deseñou os traxes da historia. [41]

Para coñecer o Ieti, que representa como unha criatura benévola, Hergé púxose en contacto co seu amigo Bernard Heuvelmans, o autor de No rastro de animais descoñecidos. [11] Despois de ler a descrición de Heivelmans do Ieti, Hergé continuou a investigar a criptídica o máximo posible. [42] Hergé entrevistou a alpinistas, incluído Herzog, que vira as pegadas do que cría que era un enorme bípede que se detivo ao pé dunha parede de rocha no Annapurna. [43] ​​O coidado do famento Chang pola criatura deriva dun conto Sherpa dun Ieti que rescatou a unha nena en circunstancias similares. [44] Outra influencia veu de Fanny Vlaminck, que se interesou pola percepción extrasensorial e o misticismo do budismo tibetano, temas destacados na historia [45] que tamén fascinaban a Hergé. [46]

Publicación

[editar | editar a fonte]

Os estudos Hergé serializaron "Tintín no Tíbet" semanalmente desde setembro de 1958 a novembro de 1959, dúas páxinas semanais, na revista Tintín. [47] Por mor do seu desexo de precisión, Hergé engadiu o logotipo de Air India aos restos do accidente do avión. Un representante de Air India queixouse a Hergé pola publicidade adversa que podería sufrir a compañía aérea, argumentando: "É escandaloso, ningún dos nosos avións se estrelou; fixéchesnos un dano considerable". Air India colaborou con Hergé, axudando as súas investigacións proporcionándolle material de lectura, fotografías contemporáneas e imaxes de cine da India e Nepal, especialmente Delhi e Katmandú. [48] [g] Mentres o prefixo aeronáutico do avión estrelado mantivo o "VT", do país. Hergé aceptou cambiar o logotipo da compañía aérea na edición publicada para a ficción Sari-Airways, sinalando que había tantas compañías aéreas indias que era posible que houbese realmente unha Sari-Airways. [50]

Mentres desenvolvían a historia, os membros dos Estudios enfrontáronse a Hergé preocupados por elementos de Tintín no Tíbet. Bob de Moor temía que a escena na que Haddock se estrela contra unha stupa molestara aos budistas. [51] Jacques van Melkebeke suxeriu que o Ieti non fose representado para crear unha sensación de enigma. Hergé non estaba de acordo, crendo que decepcionaría aos seus lectores infantís. [51]

Tras a conclusión do serial, Hergé traballou co seu editor, Casterman, para producir o traballo en forma de álbum. O deseño orixinal de Hergé para a portada contaba con Tintín e a súa expedición nun pano de fondo branco. [52] Casterman considerábao demasiado abstracto, polo que Hergé engadiu unha cordilleira na parte superior. O biógrafo Benoît Peeters expresou que ao facelo, a imaxe foi privada dalgunha da súa "forza e orixinalidade". [51]

Durante a produción, Hergé estivo ao día dos turbulentos desenvolvementos políticos no Tíbet. [53] En marzo de 1959, o principal político do Tíbet e líder espiritual, o Dalai Lama, fuxiu da rexión ao exilio autoimposto na India durante o levantamento tibetano de 1959. [54] En maio de 2001, cando se publicou Tintín no Tíbet na China, as autoridades estatais o renomearon Tintín no Tíbet chinés. Cando Casterman e a Fundación Hergé protestaron, as autoridades restauraron o título orixinal do libro. [55]

Erros

[editar | editar a fonte]

Herge intentou ser máis exacto respecto do cultural que no Loto azul e a linguaxe que berra repetidamente un personaxe autóctono en Katmandú esta escrito en devanágari. Con todo, este é en realidade hindi e non nepalí. A maioría de nepalís non coñecen nada de hindi.

Premios

[editar | editar a fonte]

O libro foi votado como a mellor novela gráfica en francés de todos os tempos nunha enquisa de profesionais, editores e críticos. [1]

O 1 de xuño de 2006, Tintín converteuse no primeiro personaxe de ficción galardoado co premio Luz da Verdade outorgado polo Dalai Lama . "Para moita xente ao redor do mundo Tintín no Tíbet é o seu primeiro contacto co Tíbet, a beleza das súas paisaxes e a súa cultura. E é algo que foi pasando a través de xeracións," dixo Simon van Melick, director do International Campaign for Tibet. Campaña Internacional polo Tíbet Arquivado 18 de setembro de 2019 en Wayback Machine. Durante a cerimonia foron distribuídas copias de Tintín in Tibet en Esperanto (Tinĉjo en Tibeto) entre asistentes e xornalistas.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Respecto a que Tintín no Tíbet é a única historia de Tintín sen antagonista, Farr sinalou, "Incluso As xoias da Castafiore ten unha pega culpable." [6]
  2. ↑ Outras ideas de historias descartadas incluían un pato cun SOS aterrando nun barco de vapor, un pobo esquecido nunha illa do Pacífico nun campo de concentración, [8] e o abandonado suspense de espías Le Thermozéro. [9]
  3. ↑ Aínda que se separou dela, Hergé visitaba Germaine todos os luns. [27] O seu divorcio converteuse en definitivo dezasete anos despois, en 1977. [28]
  4. ↑ Por exemplo, Zhang ensinou a Hergé caligrafía chinesa, o que explica o dominio das letras distintivas de Hergé que vese nos títulos de calquera portada de Tintin. [33]
  5. ↑ Dous anos antes da morte de Hergé en 1983, Zhang foi localizado e reuniuse con Hergé en Bruxelas. [36]
  6. ↑ O autor de O Terceiro Ollo, que pretendía ser a autobiografía dun monxe nado no Tíbet, foi desenmascarado como un fontaneiro británico que decidiu en 1958 escribir este éxito de vendas. [37]
  7. ↑ Air India permaneceu na historia, é a compañía aérea na que voan Tintín, Milú e Haddock desde Europa a Delhi e Katmandú. [49]
Referencias
  1. ↑ Hergé 1962, pp. 54-62.
  2. ↑ Goddin 2011, pp. 93–94; Lofficier & Lofficier 2002, p. 72.
  3. ↑ Thompson 1991, p. 171; Farr 2001, p. 162; Assouline 2009, p. 187; Goddin 2011, p. 96.
  4. ↑ Thompson 1991, p. 171; Lofficier & Lofficier 2002, pp. 72–73; Assouline 2009, p. 187; Goddin 2011, p. 94; Peeters 2012, p. 270.
  5. ↑ Thompson 1991, p. 171; Peeters 1989, p. 110; Assouline 2009, p. 191; Goddin 2011, p. 101.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Farr 2001, p. 161.
  7. ↑ Thompson 1991, pp. 171-172.
  8. ↑ 8,0 8,1 Goddin 2011, p. 96.
  9. ↑ Goddin 2011, pp. 98, 116–118; Lofficier & Lofficier 2002, p. 72; [[#CITEREF|]].
  10. ↑ Lofficier & Lofficier 2002, pp. 73–74, 91; Peeters 2012, p. 271.
  11. ↑ 11,0 11,1 Thompson 1991, p. 173; Farr 2001, p. 165; Assouline 2009, p. 187; Peeters 2012, p. 272; Lofficier & Lofficier 2002, p. 74.
  12. ↑ Thompson 1991, p. 173; Farr 2001, p. 168; Assouline 2009, p. 191; Goddin 2011, pp. 101–103; Lofficier & Lofficier 2002, p. 73.
  13. ↑ Thompson 1991, p. 173.
  14. ↑ Thompson 1991, p. 168; Peeters 1989, p. 110; Farr 2001, p. 161; Responsable & Responsable 2002, pp. 15, 74; Goddin 2011, p. 101; Peeters 2012, p. 260.
  15. ↑ Thompson 1991, p. 168; Farr 2001, p. 161.
  16. ↑ Peeters 2012, p. 280.
  17. ↑ Farr 2001, p. 161; Assouline 2009, p. 186; God din 2011, p. 109.
  18. ↑ Thompson 1991, pp. 168, 170; Farr 2001, p. 161.
  19. ↑ 19,0 19,1 Sadoul 1975.
  20. ↑ Thompson 1991, p. 170; Goddin 2011, p. 104; Sadoul 1975.
  21. ↑ Goddin 2011, p. 108; McCarthy 2006, p. 90; Assouline 2009, pp. 190– 191; Peeters 2012, pp. 274, 278; Lofficier & Lofficier 2002, pp. 15, 74.
  22. ↑ Goddin 2011, p. 108.
  23. ↑ Thompson 1991, p. 171; Farr 2001, p. 161; Assouline 2009, p. 191; Goddin 2011, p. 108.
  24. ↑ 24,0 24,1 Thompson 1991, p. 171.
  25. ↑ Thompson 1991, pp. 171, 174; Farr 2001, p. 161; Assouline 2009, p. 191; Goddin 2011, p. 109; Peeters 2012, pp. 278–279.
  26. ↑ Thompson 1991, p. 172; Peeters 1989, p. 110; Goddin 2011, p. 108; Assouline 2009, p. 191.
  27. ↑ Assouline 2009, p. 186.
  28. ↑ Peeters 2012, p. 328; Lofficier & Lofficier 2002, p. 16.
  29. ↑ Goddin 2011, pp. 104, 107.
  30. ↑ Thompson 1991, p. 172.
  31. ↑ Thompson 1991, p. 172; Peeters 1989, p. 110; Farr 2001, p. 161.
  32. ↑ McCarthy 2006, pp. 47–48.
  33. ↑ 33,0 33,1 Peeters 2012, pp. 74–76.
  34. ↑ Lopez, Jr. 1999, p. 212; Thompson 1991, p. 172; Goddin 2011, p. 101; Peeters 2012, pp. 318–321.
  35. ↑ Thompson 1991, p. 172; Goddin 2011, p. 101; Lofficier & Lofficier 2002, p. 73.
  36. ↑ Farr 2001, p. 162; McCar teu 2006, p. 59; Peeters 2012, pp. 318–321.
  37. ↑ Lofficier & Lofficier 2002, p. 75.
  38. ↑ Assouline 2009, pp. 185–186; Peeters 2012, p. 273; Lofficier & Lofficier 2002, pp. 74–75.
  39. ↑ Assouline 2009, p. 188.
  40. ↑ Farr 2001, pp. 166–168.
  41. ↑ Thompson 1991, pp. 172-173.
  42. ↑ Peeters 1989, p. 112; Farr 2001, p. 165; Peeters 2012, p. 271; Lofficier & Lofficier 2002, p. 74; Goddin 2011, p. 96.
  43. ↑ Farr 2001, p. 165; Peeters 2012, pp. 272–273.
  44. ↑ Thomp son 1991, p. 173; Farr 2001, p. 165.
  45. ↑ Farr 2001, p. 162.
  46. ↑ Farr 2001, p. 162; Thompson 1991, p. 174; Peeters 1989, p. 112; Lofficier & Lofficier 2002, p. 74.
  47. ↑ Lofficier & Lofficier 2002, p. 72; Thompson 1991, p. 130.
  48. ↑ Farr 2001, p. 168; Peeters 1989, p. 112; Goddin 2011, p. 103.
  49. ↑ Hergé 1962, p. 9.
  50. ↑ Farr 2001, p. 168; Peeters 1989, p. 112.
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 Peeters 2012, p. 279.
  52. ↑ Goddin 2011, p. 116.
  53. ↑ Farr 2001, p. 162; Goddin 2011, p. 107.
  54. ↑ Farr 2001, p. 162; Francés 2009; Le Soir 23 de maio 2001.
  55. ↑ Le Soir 23 de maio 2001; BBC News 2 de xuño 2006.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tintín_no_Tíbet&oldid=6847968»