Lingua tepehuana

Tepehuano; O'otham
Falado en:	México
Rexións:	Chihuahua e Durango
Total de falantes:	55.000 (censo de 2020)
Familia:	Linguas uto-aztecas; Uto-aztecas meridionais; Linguas tepimanas; Tepehuano
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	---
ISO 639-3:	varios:; ntp — Lingua tepehuana do norte; stp — Lingua tepehuana do suroeste; tla — Lingua tepehuana do sueste; tep — Lingua tepecana
Mapa
Status
	; O tepehuano do norte está clasificado como en perigo crítico polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO; O tepehuano do sur está clasificado como "vulnerable" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

A lingua tepehuana é o nome xeral de tres linguas estreitamente relacionadas (as linguas tepehuana do norte, do suroeste e do sueste) pertencentes á póla pimana da familia uto-azteca, todas elas faladas no norte de México. A lingua tamén é coñecida como o'otham polos seus falantes.

Clasificación[editar | editar a fonte]

Tepehuano do norte[editar | editar a fonte]

O tepehuano do norte é falado por unhas 10.000 persoas (censo de 2020)^[1] en varios asentamentos en Guadalupe y Calvo e Guachochi, Chihuahua, así como no norte de Durango.^[4]

Tepehuano do sur[editar | editar a fonte]

O tepehuano do sur é falado por unhas 45.000 persoas,^[1] divididas de maneira igualitaria en:

Tepehuano do sueste no concello de Mezquital, no estado de Durango.
Tepehuano do suroeste, no suroeste de Durango.

O tepehuano do sur coexiste coa lingua mexicanera; hai algún matrimonio mixto entre os dous grupos étnicos, e unha serie de falantes son trilingües en mexicanero, tepehuano e castelán.

Exemplo de texto[editar | editar a fonte]

Tepehuano do norte

Gʌrooga aapipʌsmaacʌdʌ

tʌvaagɨʌrʌ daja, aatʌmʌ

ipʌlidɨ ɨʌoodami

gʌšiia duutuadagɨ.

Vai otoma aʌna

istuigaco gatʌaanʌda

agai aapi ʌʌgɨ tami

oidigɨ daama.

Vaidʌ ʌpʌduuna

pʌštumaasɨ aapɨ ipʌlidi

tami oidigi daama

poduucai isduucai

ʌpʌvueeyi tʌvaagiʌrʌ.

Gʌrsoiñañi tʌtai viaaca

aatʌmʌ cuaadagai

tʌšɨ ʌʌšɨ tʌgito sivɨ

vʌʌtarʌ.

Gʌroigʌldañɨ

gʌrsoimaascamiga

tʌsmaacʌdʌ ivueeyi

poduucai tʌsduucai

oigʌldi aatʌmʌ ʌgai

ismaacʌdʌ šoimaasi

gʌrvuiididi.

Maiti dagito

išʌDiaavora gʌraagiadan

taadacagi isiduñia

aatʌmʌ soimaasi.

Cʌʌ maatʌ aatʌmʌ

isaapi ʌrʌgʌʌ

baitʌc ʌaacamitʌvaagiʌrʌ

dai oidi daama

tomastuigaco,

dai aapi vaamioma viaa

guvucadagaɨ

tomastuigaco istomali

ʌmo ʌmai daɨ

isaliʌšɨ gʌaagai

ɨsvʌʌšɨ oodami gʌsiaa

duutuadagɨ

tomastuigaco.

Noso Pai que estás no ceo:

santificado sexa o teu nome,

veña a nós o teu reino

e fágase a túa vontade

aquí na terra coma no ceo.

O noso pan de cada día dánolo hoxe;

e perdóano-las nosas ofensas

como tamén perdoamos nós a quen nos ten ofendido;

e non nos deixes caer na tentación,

mais líbranos do mal.

Amén.

Tepehuano do sur

Utogga atemo tubaggue :dama Santu sicamoe

uggue ututugaraga

duviana uguiere api

odduna gutuguito

daraga tami dubar

dama tubggue.

Udguaddaga ud macane

schibi ud joigadane

ud seca doada raga

addu cate abemo

joigudu jut jaddune

maitague daguito soy

macire ud niuca

dacane api odduna.

Amen, Jesus.