Feás, Aranga
| Feás | |
|---|---|
 Igrexa de San Pedro de Feás. | |
 | |
| Concello | Aranga[1] |
| Provincia | A Coruña |
| Coordenadas | 43°14′46″N 8°05′06″O / 43.24602157, -8.08509081 |
| Área | 6,85 km² |
| Poboación | 103 hab. (2018) |
| Densidade | 15,04 hab./km² |
| Entidades de poboación | 13[1] |
| [ editar datos en Wikidata ] | |
San Pedro de Feás é unha parroquia que se localiza no noroeste do concello coruñés de Aranga na comarca de Betanzos. Segundo o IGE en 2018 tiña 103 habitantes (57 homes e 46 mulleres) distribuídos en 14 entidades de poboación, o que supón un aumento en relación ao ano 1999 cando tiña 124 habitantes.
Eclesiasticamente pertence ó arciprestado de Xanrozo.[2]
_no_Madoz.jpg)
Xeografía
[editar | editar a fonte]A parroquia de Feás ten unha superficie de 6,85 km²[4] e 13 núcleos de poboación.[5]
Situación
[editar | editar a fonte]Está situada no noroeste do concello de Aranga e no leste do arciprestado de Xanrozo.
Limita ó norte coas parroquias de Coruxou, Churío e Verís (nun pequeno tramo)[4][6] do concello de Irixoa; ó leste e sur coa de Muniferral e ó oeste coa de Santa María de Ois do concello de Coirós. No sur tamén toca nun punto a parroquia de Fervenzas.
| Noroeste: Coruxou (Irixoa) | Norte: Churío (Irixoa) | Nordeste: Verís (Irixoa) |
| Oeste: Santa María de Ois (Coirós) | 
|
Leste: Muniferral |
| Suroeste: Santa María de Ois (Coirós) | Sur: Fervenzas e Muniferral | Sueste: Muniferral |
Orografía e hidrografía
[editar | editar a fonte]A parroquia limita polo norte co río Mandeo, pero consta ademais co regato da Fonte e o de Mollapán (ambos afluentes do primeiro).
Como é típico desta zona de Galicia, o eucalipto e o piñeiro son maioritarios, aínda que tamén haxa grande presenza doutras árbores.
A parroquia consta dunha grande zona principal de pouca pendente é dicir, bastante chá, entre os lugares de Flores (limitando con Coirós) e A Caropa (Iimitando con Muniferral, Aranga)
Demografía
[editar | editar a fonte]Século XVIII
[editar | editar a fonte]| 1752[7] | 1768[8] | 1787[9] |
|---|---|---|
| Veciños | Habitantes | |
| 49 | 238 | 305 |
Século XIX
[editar | editar a fonte]| 1816/17[10] | 1826[11] | 1836[12] | 1845[3] | 1857[13] | 1860[14] | 1887[15] | 1900[16] | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Veciños | 56 | 80 | 45 | 65 | 62 | 60 | – | – |
| Habitantes | – | 344 | 180 | 360 | 353 | 353 | 360 | 356 |
Expediente de alistamento militar do arquivo de Betanzos Dicionarios xeográficos Boletín Oficial da Provincia da Coruña (BOPC) Censos (poboación de feito)
Século XX
[editar | editar a fonte]| 1910[16] | 1920[16] | 1930[16] | 1940[16] | 1950[16] | 1960[16] | 1970[16] | 1981[16] | 1986[17] | 1991[16] | 1999[18] | 2000[19] | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Habitantes | 359 | 363 | 337 | 311 | 298 | 278 | 169 | 120 | 124 | 117 | 124 | 129 |
Censos (poboación de feito) Padrón municipal
Século XXI
[editar | editar a fonte]| 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 134 | 133 | 128 | 128 | 129 | 129 | 129 | 128 | 125 | 121 |
| 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| 120 | 114 | 114 | 113 | 113 | 114 | 106 | |||
| Fonte: IGE (padrón municipal)[20] | |||||||||
| Gráfica de evolución demográfica de Feás entre 1887 e 2017 |
 |
| Poboación de feito segundo os censos de poboación. Poboación segundo o padrón municipal. |
Cultura
[editar | editar a fonte]Topónimo
[editar | editar a fonte]Feás é un posible antropónimo prerromano que está ligado aos corzos. A súa orixe sería anterior ao século III.[21][22]
Patrimonio
[editar | editar a fonte]Nesta parroquia, a carón da N-VI, está un dos cinco touros de Osborne existentes en Galicia: valados publicitarios colocados á beira das estradas por toda España na segunda metade do século XX e declarados patrimonio cultural e artístico.
Etnografía
[editar | editar a fonte]Festas e celebracións
[editar | editar a fonte]Moitas delas suceden ao longo do mes de agosto, aínda que tamén se celebran días concretos coma o Samaín, ou a Semana Santa. O patrón da parroquia é San Pedro aínda que tamén se celebra o Rosario e, antigamente, o San Roque.
Asociacións
[editar | editar a fonte]A SCRD O Cruceiro de Feás é unha sociedade cultural, recreativa e deportiva que elabora numerosas celebracións e festividades para as persoas asociadas (na maioría da propia parroquia).
Feás na tradición oral
[editar | editar a fonte]En 1976 o filólogo Xosé Luís Couceiro Pérez publicou a súa tese de licenciatura, un estudo dialectolóxico titulado El habla de Feás[23]
Algúns refráns que o citan son:
- Muniferral e Feás, Verís e Cambás, todos xuntos non valen cen reás.[24]
- Na miña vida tal vin, / na feira de Cazuín, / unha cabra cunha roca / e un castrón cun violín.[25]
- Os de Feás matan a besta, / os de Coruxou cómena fresca, / Churio, Muniferral e Cambás / non valen cen reás.[24]
Lugares e parroquias
[editar | editar a fonte]Lugares de Feás
[editar | editar a fonte]| Lugares da parroquia de Feás no concello coruñés de Aranga | |
|---|---|
|
A Anta | A Aturela | A Caropa | Cazuín | O Couto | Flores | A Fonte | O Fontelo | Framonce | A Lagoa | Ribadevila | A Torre | O Torreiro |
Parroquias de Aranga
[editar | editar a fonte]Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ 1,0 1,1 DECRETO 189/2003, do 6 de febreiro, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de poboación da provincia da Coruña.
- ↑ "Arciprestado de Xanrozo". Arquidiocese de Santiago de Compostela. Arquivado dende o orixinal o 08 de decembro de 2018. Consultado o 8.12.2018.
- ↑ 3,0 3,1 Madoz, Pascual (1847). Feas (San Pedro de). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (en castelán) VIII (Madrid). p. 26.
- ↑ 4,0 4,1 Monteoliva Díaz 2013 (mapa).
- ↑ "Nomenclátor de Galicia: Feás (San Pedro)". Xunta de Galicia. Consultado o 8.12.2018.
- ↑ Vega Rodríguez, Antonio de (2012). Irixoa: Entidades poboacionais (Mapa). 1:45.000. Plan Xeral de Ordenación Municipal.
- ↑ Censo de Población de la Corona de Castilla. Marqués de la Ensenada 1752 (PDF) (en castelán). II: Nomenclatores. Madrid: INE. 2016 [1993]. p. 141. ISBN 978-84-260-2716-0.
- ↑ Censo de Aranda (PDF) (en castelán). IX: Diócesis de Santiago, Segorbe y Segovia. Madrid: INE. 2013 [2011]. p. 174. ISBN 978-84-260-3760-2.
- ↑ Censo de 1787 “Floridablanca” (PDF) (en castelán). IV: Comunidades autónomas del Norte Atlántico. Madrid: INE. 2016 [1990]. p. 3855. ISBN 978-84-260-1970-7.
- ↑ Erias Martínez, Alfredo; González Fernández, Juan Miguel (1989). "O marco xurisdiccional na antiga provincia de Betanzos" (PDF). Anuario Brigantino. 12. Betanzos. p. 40. ISBN 84-505-9464-2. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 18 de xullo de 2020. Consultado o 16 de novembro de 2018.
- ↑ Miñano, Sebastián (1826). Feas (San Pedro de). Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal (en castelán) IV (Madrid). p. 130.
- ↑ Fariña Jamardo, Xosé (1990). Os concellos galegos. Parte Xeral. Fundación Barrié. p. 145. ISBN 978-84-87819-06-3.
- ↑ Nomenclátor de los pueblos de España (en castelán). Madrid. 1858. p. 250.
- ↑ Nomenclátor estadístico de las parroquias que componen la provincia de La Coruña (en castelán). A Coruña. 1863. pp. 20–21. Arquivado dende o orixinal o 17 de novembro de 2018. Consultado o 16 de novembro de 2018.
- ↑ "Provincia de La Coruña". Nomenclátor de las ciudades, villas, lugares, aldeas y demás entidades de población de España en 1.º de enero de 1888 (en castelán). III: Ciudad Real á Gerona. Madrid. 1892. p. 11-12.
- ↑ 16,00 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 Pazo Labrador, Alberto Xosé; Santos Solla, Xosé Manuel (1995). Poboación e territorio. As parroquias galegas nos últimos cen anos. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. p. 31. ISBN 978-84-605-3156-2.
- ↑ Torres Luna, María Pilar de; Pérez Fariña, María Luisa; Santos Solla, Xosé Manuel (1989). Municipios y parroquias de Galicia (en castelán). Universidade de Santiago de Compostela. p. 24. ISBN 978-84-7191-529-0.
- ↑ "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 1999". Instituto Galego de Estatística (IGE). Arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018. Consultado o 18 de novembro de 2018.
- ↑ "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 2000". Instituto Galego de Estatística (IGE). Arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018. Consultado o 18 de novembro de 2018.
- ↑ Nomenclátor estatístico de Galicia. Anos "2001", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2002", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2003", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2004", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2005", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2006" (XLS); "2007", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2008", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2009", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2010", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2011", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2012", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2013", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2014", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2015", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2016", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 e "2017", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018. Instituto Galego de Estatística (IGE).
- ↑ Meméndez de Luarca y Navia Osorio, J. R. (2000). La construcción del territorio. Mapa histórico del Noroeste de la Península Ibérica. Madrid.
- ↑ Sánchez Pardo, JC.; Andrade Cernadas, JM (Dirección) (2008). "Territorio y poblamiento en Galicia entre la antigüedad y la plena Edad Media (Tese)". Universidade de Santiago de Compostela: 1051.
- ↑ Couceiro, J. L. (1976): El habla de Feás. Universidade de Santiago de Compostela: Anexo 5 de Verba. Anuario galego de filoloxía. ISBN 9788460068625.
- ↑ 24,0 24,1 "Lugar de referencia: Aranga". Portal de ditados tópicos galegos.
- ↑ Castro Santamariña, Manuel (2013). Cancioneiro das terras de Aranga. Deputación da Coruña. p. 104. ISBN 978-84-9812-210-7.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Monteoliva Díaz, Ángel L. (2013). Aranga: Poboación (Mapa). 1:25.000. Plan Xeral de Ordenación Municipal.
Outros artigos
[editar | editar a fonte]| Control de autoridades |
|
|---|
