Siddhartha Gautama

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Siddhartha Gautama
Buddha in Sarnath Museum (Dhammajak Mutra).jpg
Nacemento8 de abril de 563 a. C., 623 a. C. e milenio a. C.xuliano
Lugar de nacementoLumbini
Falecemento483 a. C., 543 a. C. e milenio a. C.xuliano
Lugar de falecementoKushinagar
CausaEnfermidade de orixe alimentaria
NacionalidadeShakya
RelixiónBudismo
Ocupaciónbhikkhu, filósofo, father of faith, líder religioso, escritor, social reformer, spiritual teacher, psiquiatra, psicólogo, predicador e mestre
PaiSuddhodana
NaiQueen Maya
CónxuxeYashodhara
FillosRahula
IrmánsNanda e Sundari Nanda
[ editar datos en Wikidata ]
Príncipe Siddharta, Gandhara, século II

Siddhārtha Gautama (este é o nome en sánscrito, sendo Siddhāttha Gotama en pali) foi un príncipe, asceta, meditador, ermitán e mestre espiritual que viviu do 563 a.C. ata o 483 a.C., no reino de Shakya - que hoxe en día sería parte da fronteira do Nepal coa India. Sobre a base dos seus ensinos fundouse o budismo,[1][2][3] e é venerado polos budistas como un ser plenamente iluminado que ensinou un camiño cara o Nirvana (lit. desaparición ou extinción), a liberación da ignorancia, o apego, o renacemento e o sufrimento. Ensinou principalmente no noroeste do subcontinente indio durante uns corenta anos.[4] O seu ensino baséase nunha visión do sufrimento e o fin do sufrimento (nirvāṇa). É recoñecido universalmente polos budistas como o Supremo Buda da nosa era.

Segundo a tradición budista, naceu en Lumbini no que é actualmente o Nepal, no seo dunha familia aristocrática na xa desaparecida república Sakia. Renunciou á vida laica e, despois de varios anos de mendicidade, meditación e ascetismo, experimentou un espertar espiritual. Por tanto, coñéceselle co título de Buda, que significa «O Esperto».[5] Logo, o Buda viaxou pola chaira ganxética ensinando e construíndo unha comunidade relixiosa que incluía homes e mulleres, laicos e monásticos.

O Buda ensinou un camiño medio entre a compracencia sensual e o ascetismo estrito (practicado no movemento Sramano) común a esta rexión da India.[6] O seu camiño espiritual incluía adestramento ético e prácticas meditativas como a diana e atención plena. O Buda tamén criticou as prácticas dos sacerdotes brahmanes, como o sacrificio de animais. Morreu en Kushinagar, alcanzando o paranirvana. Desde entón foi venerado por numerosas relixións e comunidades ao longo de Asia.

Varios séculos despois da súa morte, a comunidade budista recompilou as súas ensinanzas en extensas coleccións, os Discursos (Sutras) e os Códigos Monásticos (Vinaia). Estas ensinanzas foron transmitidas en dialectos prácritos como o pali, a través dunha tradición oral nas diversas comunidades que se espallaron pola India.[7][8] As xeracións posteriores compuxeron textos adicionais, como tratados sistemáticos (Abhidharma), biografías de Buda, coleccións de historias curtas sobre as súas vidas pasadas (Jataka) e discursos adicionais (os Mahayana sutras).[9][10]

Nomes e títulos[editar | editar a fonte]

Gautama era o seu nome de familia, Siddhārtha significa "aquel cuxos obxectivos son alcanzados". Ademais de «Buda» e o nome Siddhārtha Gautama (en pali: Siddhattha Gotama),[11] tamén foi coñecido por outros nomes e títulos, como Shakyamuni («Sabio dos Shakyas»).[12]

A palabra buda pode ser traducida como «o esperto» ou «o iluminado».[a] «Buda» tamén é usada como título que se lle outorga ao primeiro espertar dunha era, quen se esperta só sen ningunha axuda.

Nos textos temperáns, o Buda a miúdo refírese a si mesmo como «Tathagata.» A miúdo pénsase que o termo significa "alguén que se foi" (tathā-gata) ou "alguén que veu" (tathā-āgata), posiblemente referíndose á natureza transcendental do logro espiritual do Buda.[14]

Unha lista común de epítetos vese comunmente xuntos nos textos canónicos. Estes títulos representan algunhas das súas calidades espirituais:[15]

  • Budo — Esperto
  • Samasambudo — Perfectamente esperto pola propia motivación.
  • Vijacaranasampano — Dotado dun coñecemento superior e con conduta perfecta.
  • Sugato — Xamais volverá ás impurezas (ben ido) ou falará sempre coa verdade (de bo falar).
  • Lokavidu — Sabio e prudente no coñecemento dos moitos mundos.
  • Anutaro Purisadamasarati — Formador insuperable de persoas non capacitadas.
  • Satadeva Manusanam — Mestre de devas e humanos.
  • Bagavati — cheo de graza
  • Arajam — Digno de homenaxe. Un arhat é «aquel que, logo de destruír as taras, levou unha vida santa, facendo o que veu a facer, desfíxose dos abafos, alcanzou a verdadeira meta, destruíu as trabas da existencia, e está completamente libre grazas ao ulterior coñecemento».

O Canon Pali tamén contén moitos outros títulos e epítetos para o Buda, que inclúen: Sabio que todo o ve, Sabio que transcende todo, O touro entre os homes, Líder da caravana, Disipador da escuridade, O ollo do mundo, Primeiro dos aurigas, Primeiro dos que poden cruzar , Rey do Dharma (Dharmaraja), Parente do Sol, Axudante do mundo (Lokanatha), León do Dharma, Señor do Dharma, O de excelente sabedoría (Varapañña), O Radiante, Facho da humanidade, Médico e cirurxián insuperable, Víctor en batalla e Portador do poder.[16]

Buda histórico[editar | editar a fonte]

Antigos reinos e cidades da India durante a época de Buda (circa 500 a. C.)

As datas do seu nacemento e morte son incertas; a maioría dos historiadores de principios do século XX databan a súa existencia entre 563 e 483 a. C.,[17] mais en opinións máis recentes dátase a súa morte entre 486 e 483 a. C. e segundo outros entre 411 e 400 a. C.[18][b] Nun simposio que sobre este tema se levou a cabo en 1988,[17] a maioría dos que presentaron as súas opinións deron como datas un período que pode atoparse no 400 a. C. restando ou sumando 20 anos, como a data aproximada da morte de Buda. Non obstante, estas cronoloxías alternativas aínda non foron aceptadas por todos os historiadores.[20] O descubrimento en Lumbini dun posible santuario budista, o templo Maya Devi, que data aproximadamente de 550 a. C., podería facer que a data do nacemento do Buda retrocedese aínda máis.[21]

Non se atoparon rexistros feitos en vida de Gautama, nin escritos realizados poucos séculos máis tarde tras a súa morte. Os textos budistas de Gandhara son os manuscritos budistas máis antigos que chegaron ata os nosos días, escritos entre os séculos I e III antes de Cristo [22] e atopados preto de Hadda, próxima a Jalalabad, no leste de Afganistán. Actualmente consérvanse na Biblioteca Británica. Foron escritos en caracteres karosti, en lingua gandjari e en vinte e sete rolos de cortiza de bidueiro.

Contexto histórico[editar | editar a fonte]

Mahākāśyapa atópase cun Ājīvica asceta, un dos grupos Śramaṇa comúns na antiga India.

O nome "Sakamuni" ou "Sakyamunī" ("sabio dos sakias") e outras evidencias dos primeiros textos suxiren que Buda naceu no clan sakia, unha comunidade que estaba na periferia, tanto xeográfica como culturalmente, do subcontinente indio no século V a. C. A comunidade era unha pequena república ou unha oligarquía. É posible que o seu pai fose un xefe elixido, ou un oligarca.[23] Johannes Bronkhorst chama a esta cultura oriental "Gran Magadha" e sinala que "o budismo e o xainismo xurdiron nunha cultura que se recoñecía como non védica".[24]

Os shakyas eran un grupo étnico subhimalaio oriental que se consideraba fóra do Āryāvarta ("morada dos arios") e de "orixe mixta" (saṃkīrṇa-yonayaḥ, posiblemente parte aria e parte indíxena). As leis de Manu (10.11, 22) e o Baudhāyana-dharmaśāstra (1.1.2.13-4) trátanos como non arios, e o mero feito de visitalos requiría un sacrificio purificador como expiación.[25] Isto confírmase no pali Ambaṭṭha Sutta, onde se di que os sakias son de "fala ruda", "de orixe servil" e os brahmans critícaos porque "non honran, respectan, estiman, reverencian nin renden homenaxe aos brahmans." Algunhas das prácticas non védicas desta tribo incluían o incesto (casar coas súas irmás), o culto ás árbores, aos espíritos das árbores e aos nagas.[25] Segundo Levman, "aínda que o modo de falar rudo dos sakias e os seus antepasados munda non proban que falasen unha lingua non indoaria, hai moitas outras probas que suxiren que eran, de feito, un grupo étnico (e probablemente lingüístico) separado".[25]

Á parte dos brahmans védicos, a vida de Buda coincidiu co florecemento de influentes escolas de pensamento śramaṇa como ājīvika, cārvāka, xainismo e ajñana.[26] O Brahmajala Sutta rexistra sesenta e dúas destas escolas de pensamento. Neste contexto, un śramaṇa refírese a alguén que traballa, afánase ou se esforza (por algún propósito superior ou relixioso). Tamén foi a época de pensadores influentes como Mahavira, Pūraṇa Kassapa, Makkhali Gosāla, Ajita Kesakambalī, Pakudha Kaccāyana, e Sañjaya Belaṭṭhaputta, como se recolle no Samaññaphala Sutta, cuxos puntos de vista o Buda debeu coñecer con toda seguridade.[27][28] Tamén hai probas filolóxicas que suxiren que os dous mestres do buda, Alara Kalama e Uddaka Rāmaputta, eran realmente figuras históricas e que moi probablemente ensinaron a Buda dúas formas diferentes de técnicas meditativas.[29] Así pois, Buda era só un dos moitos filósofos śramaṇa dunha época na que a santidade da persoa xulgábase polo seu nivel de ascetismo.[30]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Casou aínda novo con Yasodhara, tivo un fillo que chamado Rāhula (obstáculo) e, aos 29 anos, decidiu deixar a vida palaciana para vivir como un asceta na foresta. Practicou meditación e severas austeridades durante 6 anos ata que, aos 35 anos, tivo unha experiencia relixiosa á cal lle deu o nome de iluminación. A partir de aí pasou a ser coñecido como o Buda, máis especificamente como Buddha Śākyamuni (o sabio dos Śākya).

Viviu ata os 80 anos de idade, transmitindo as súas ensinanzas e conquistando unha grande lexión de discípulos, monxes ou leigos (sen ordenación monástica). Gautama foi contemporáneo de Mahavira co cal, segundo fontes relixiosas e históricas, trabou algúns diálogos como opositores.

Estudos arqueolóxicos e antropolóxicos actuais parecen confirmar que, na verdade, Siddhartha Gautama non foi un príncipe senón o fillo do dirixente dunha das varias repúblicas aristocráticas que existían na India daquela. A versión de príncipe, con todo, é aceptada normalmente polas diversas escolas budistas, inclusive por conta dos mitos do inconsciente colectivo que se manifestan noutras historias en diferentes rexións do planeta.

Non se atoparon rexistros feitos durante a vida de Gautama, nin escritos realizados poucos séculos máis tarde tras a súa morte. Os textos budistas de Gandhara son os manuscritos budistas máis antigos que chegaron ata os nosos días, escritos entre os séculos I a.C. e III d.C.[31] e atopados preto de Hadda próxima a Jalalabad no leste de Afganistán. Actualmente consérvanse na Biblioteca Británica. Foron escritos en caracteres karosti, en lingua gandjari e en 27 rolos de cortiza de bidueiro.

Ensinanzas[editar | editar a fonte]

Un Buda reclinado. Templo do Buda de Jade. Shanghai, China.

Algúns catedráticos sosteñen que certos fragmentos do Canon Pali e dos Agama budistas conteñen a esencia real das ensinanzas históricas e, posiblemente, mesmo as palabras, do Buda,[32][33] e algúns outros sosteñen que o son porque estes son anteriores aos sutras majayana. Os textos sagrados do budismo temperán preceden en orde cronolóxica aos textos majayana, e son considerados por moitos estudosos occidentais como a fonte principal máis crible de información sobre as ensinanzas reais históricas do Buda. Porén, algúns expertos non cren que os textos teñan información sobre os acontecementos históricos.[34]

Hajime Nakamura escribiu que non hai nada nos textos budistas tradicionais que poida ser claramente atribuíble a Gautama como figura histórica:[35]

«Nos textos budistas non hai unha palabra que poida ser rastrexada, con autoridade incuestionable, ata o Sakiamuni Gautama como unha personaxe histórica, aínda que debe haber algúns ditos ou frases provenientes del.»[36]

Algunhas das ensinanzas fundamentais imputadas ao Buda son:

  • O camiño medio: é o vocábula que o Buda empregou para describir a natureza do camiño que conduce á liberación.
  • As catro nobres verdades:
  1. O sufrimento existe.
  2. O sufrimento ten unha causa.
  3. O sufrimiento pode extinguirse, extinguindo a súa causa.
  4. Para extinguir a causa do sufrimento, débese seguir o nobre camiño óctuplo.
  1. entendemento correcto,
  2. intención correcta,
  3. linguaxe correcta,
  4. acción correcta,
  5. modos correctos de subsistencia,
  6. esforzo correcto,
  7. atención correcta e
  8. concentración correcta.
  • A orixinación codependiente: a psique crea o sufrimento como un produto natural dun proceso complexo.
  • Rexeitamento á infalibilidade das escrituras aceptadas.
  • Anicca: todo o que chega a ser ten un final;
  • Dukkha: nada do que chega a ser é, en última instancia, plenamente satisfactorio;
  • Anātman: de nada, durante o desenvolvemento da experiencia, pode dicirse que é "eu" ou "meu";
  • Nirvana: é posible que os seres que poden sentir cheguen unha dimensión na que a conciencia que é totalmente inestruturada e pacífica e, en consecuencia, remate todo sufrimento orixinado pola interacción da psique e a vontade co mundo condicionado.

Porén, nalgunhas escolas majayana, estes últimos catro puntos chegaron a ser como aproximadamente dependentes. Existe desacordo entre as escolas budistas sobre os aspectos máis complexos do que, se cre, ensinou o Buda e tamén sobre algúns dos preceptos disciplinarios para os monxes (Vinaya).

Segundo a tradición, o Buda Gautama puxo énfase na ética e a comprensión correctas. Dubidou das nocións cotiás da divindade e da salvación. Afirmou que non hai intemediarion ningún entre a humanidade e o divino. Non afirmou que se chegaría ao estado bodi grazas ao sistema budista de introspección e pola práctica da meditación, como unha manifestación dunha verdade revelada por deus (epifanía), senón que o estado de iluminación nace dunha comprensión concienzuda da verdadeira natureza da psique, que tal comprensión debe ser descuberta transitando o longo camiño, coa guía das ensinanzas do Buda.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ buddha 9276 buddha «coñecido», «entendido». Usada no Sratasutra (Śrautasūtra) de Apastamba (Āpastamba) como «esperto», «consciente», «sabio(a)». Usada no Majábarata (Mahābhārata) como bhutta — (raíz teórica reconstruída budh «percibir»)
    1. Pali buddha — «entendemento», «iluminación», masculino «o Buda»;
      1. Nos Piares de Ashoka Budhe nominativo singular;
      2. Prácrito — buddha «coñecido», «espertado»;
      3. Waigali būdāī, «verdad»;
      4. Kalami budh «oyó»;
      5. Torwali būdo pretérito perfecto simple de bū — «ver», «saber» derivado de bṓdhati;
      6. Palula búddo pretérito perfecto simple de buǰǰ — «entender» derivado de búdhyatē
      7. Shina
        1. Dialecto Gilgitī budo, «despierto»;
        2. Dialecto Gurēsī budyōnṷ intransitivo "despertar";
      8. Cachemir bọ̆du, «rápido de entendimiento» (especialmente hablando de un niño);
      9. Sindi ḇudho, pasado participio (pasiva) de ḇujhaṇu, «entendiendo» derivado de búdhyatē;
      10. Pajali occidental buddhā, pretérito perfecto simple de bujṇā, «saber, conocer»;
      11. Cingalés buj (cambiado d por j), budu, bud — but — «el Buda».
    2. Askuno betóō «él entendió»
    Reconstrución buddha «tarado»[13]
  2. ↑ Dundas, Paul (25 de decembro de 2012). The Jains [Los jainistas] (en inglés) (segunda ed.). B.R. Publishing Corporation. p. 24. ISBN 9780415266062. [...], como agora é case universalmente aceptado, segundo o informe da Facultade de Estudos da India e tras reexaminar o material histórico budista, [...], é necesaria unha nova data da morte de Buda, que puido ser entre o 411 e o 400 a. C., [...] / [...], as is now almost universally accepted by informed Indological scholarship, a re-examination of early Buddhist historical material, [...], necessitates a redating of the Buddha's death to between 411 and 400 BCE, [...] [19]
Referencias
  1. ↑ Gethin (1998), pp. 5, 9, 10, 14.
  2. ↑ Strong, J.S. (2001), p. 1.
  3. ↑ Warder 2000, p. 45.
  4. ↑ Strong, J.S. (2001), p. 131.
  5. ↑ Gethin (1998), p. 8.
  6. ↑ Laumakis 2008, p. 4.
  7. ↑ Gethin (1998), pp. 40–41.
  8. ↑ Warder 2000, p. 4-7, 44.
  9. ↑ Warder 2000, p. 4.
  10. ↑ Cox, Collett (2003). "Abidharma", en: Buswell, Robert E. ed. Enciclopedia do Budismo, Nova York: Macmillan Reference Lib. pp. 1–7. ISBN 0028657187.
  11. ↑ Pronuncia antiga en lingua sánscrita: /sidjártja gautamá búdja/ De acordo ao sistema AITS: /siddhārtha gautama buddha/ De acordo ao sistema AFI: [Sid̪d̪ʱārt̪ʰā Gaut̪ama Bud̪d̪ʱa]
  12. ↑ Baroni 2002, p. 230.
  13. ↑ Turner, Sir Ralph Lilley (1985). A comparative dictionary of the Indo-Aryan languages [Un diccionario comparativo de las lenguas indo-arias] (en inglés) (Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago ed.). Oxford University Press. p. 525. ISBN 9780728601178. OCLC 311397298. Arquivado dende o orixinal o 17 de xullo de 2012. Consultado o 13 de xaneiro do 2023. Entrada número 9276: buddha 
  14. ↑ Chalmers, Robert. The Journal of the Royal Asiatic Society, 1898. pp. 103–115
  15. ↑ Venerable Doctor K. Sri Dhammananda. Dhamma Talks, ed. "Great virtues of the Buddha" (pdf) (en inglés). 
  16. ↑ Snyder, David N. (2006) "The Complete Book of Buddha's Lists--explained." Vipassana Foundation, list 605 p. 429.
  17. ↑ 17,0 17,1 Cousins, L. S. (1996). "The Dating of the Historical Buddha: A Review Article". Journal of the Royal Asiatic Society (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de decembro de 2010. Consultado o 20 de maio de 2017. 
  18. ↑ Narain, Awadh K., ed. (2003). The Date of the Historical Śākyamuni Buddha [Las fechas del Buda Śākyamuni histórico]. B. R. Publishing Corporation. ISBN 8176463531. 
  19. ↑ Dundas, Paul (25 de decembro de 2012). The Jains [Os xainistas] (en inglés) (segunda ed.). B.R. Publishing Corporation. p. 24. ISBN 9780415266062. 
  20. ↑ 1) Schumann, Hans Wolfgang (2003). The Historical Buddha: The Times, Life, and Teachings of the Founder of Buddhism (en inglés). Motilal Banarsidass. p. XV. ISBN 8120818172.  Wayman, Alex (1993). Untying the Knots in Buddhism: Selected Essays (en inglés). Motilal Banarsidass. pp. 37 – 58. 
  21. ↑ Vergano, Dan (25-11-2013). "Oldest Buddhist Shrine Uncovered In Nepal May Push Back the Buddha's Birth Date" (en inglés). National Geographic. Consultado o 26-11-201. 
  22. ↑ "Ancient Buddhist Scrolls from Gandhara" (en inglés). University of Washington Press. 1999. Consultado o 13 de xaneiro do 2023. 
  23. ↑ Gombrich (1988), p. 49.
  24. ↑ Bronkhorst, J. (2007). "Greater Magadha, Studies in the culture of Early India," p. 6. Leiden, Boston, MA: Brill. doi:10.1163/ej.9789004157194.i-416
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Levman, Bryan Geoffrey (2013). "Cultural Remnants of the Indigenous Peoples in the Buddhist Scriptures". Buddhist Studies Review. 30 (2): 145–180. ISSN 1747-9681.
  26. ↑ Jayatilleke (1963), capitulos 1–3.
  27. ↑ Walshe (1995), p. 268.
  28. ↑ Collins (2009), pp. 199–200.
  29. ↑ Wynne (2007), pp. 8–23, capitulo 2 passim.
  30. ↑ Warder, A.K. (1998). "Lokayata, Ajivaka, and Ajnana Philosophy". A Course in Indian Philosophy (2nd ed.). Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ISBN 978-81-208-1244-4.
  31. ↑ "Ancient Buddhist Scrolls from Gandhara" (en inglés). University of Washington Press. 1999. Consultado o 4-9-2008. 
  32. ↑ Wynne, Alexander (2003). "How old is the Suttapitaka?" (en inglés). Oxford Centre for Buddhist Studies. Consultado o 20-1-2014. 
  33. ↑ de Jong, J. W. (1993). "The beginnings of Buddhism". Offprint from The Eastern Buddhist, New Series 26 (2). Kyoto: Eastern Buddhist Society, Otani University: 25. OCLC 155868297. 
  34. ↑ 1) Bareau, André (1975). Les récits canoniques des funérailles du Buddha et leurs anomalies: nouvel essai d'interprétation (en francés) LXII. París: B.E.F.E.O. pp. 151 – 189. OCLC 552033687.  Bareau, André (1979). La Composition et les étapes de la formation progressive du Mahāparinirvāṇasūtra ancien (en francés) LXVI. París: B.E.F.E.O. pp. 45 – 103. OCLC 469258939. Shimoda, Masahiro (2002). "How has the Lotus Sutra created social movements? The relationship of the Lotus Sutra to the Mahāparinirvāṇa-sūtra". En Reeves, Gene. A Buddhist kaleidoscope: essays on the lotus sutra (en inglés) (1.ª ed.). Tokyo: Kosei Pub. Co. pp. 320 – 322. ISBN 9784333019182. OCLC 834708685. 
  35. ↑ Nakamura, Hajime (1999) [1980]. Indian Buddhism: A Survey with Bibliographical Notes. Buddhist traditions (en inglés) 1. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 57. ISBN 9788120802728. OCLC 612835111. 
  36. ↑ «[I]n the Buddhist texts there is no word that can be traced with unquestionable authority to Gautama Śākyamuni as a historical personage, although there must be some sayings or phrases derived from him.»

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Libros[editar | editar a fonte]

Revistas[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siddhartha_Gautama&oldid=6282970»