Paz

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Paz (homónimos).

A pomba co ramo da oliveira simboliza a paz.

Pomba de Picasso, A Coruña.

A paz (do latín pax = Absentia Belli) é xeralmente definida como un estado de calma ou tranquilidade, unha ausencia de perturbacións ou axitación, violencia, liorta ou guerra. Pode entenderse no sentido individual (paz interior, tranquilidade) ou tamén mundial (ausencia de conflitos bélicos).

Pode ser clasificada segundo varios criterios, por exemplo paz positiva e negativa.^{[Cómpre referencia]}

• Paz positiva - Estado de non-violencia e xustiza.
• Paz negativa - Estado ausente de violencia pero tamén de xustiza.

O concepto de paz está na orixe etimolóxica dos saúdos: shalom en hebreo e salam en árabe significan «paz» ou «a paz estea contigo ou convosco», e tamén se empregan como despedida, significando entón vai (ou ide) en paz; salve, o saúdo latino, é un desexo de saúde, concepto tamén moi relacionado. O saúdo da paz ou bico da paz é unha parte da misa na que os asistentes "se dan a paz". Wolfgang Dietrich no seu proxecto de investigación que levou ao libro The Palgrave International Handbook of Peace Studies (2011) analizou os significados de paz en diferentes linguas e diferentes rexións arredor do mundo. Máis tarde, en Interpretations of Peace in History and Culture (2012), agrupou os diferentes significados de paz en cinco familias: enerxética/harmonía, moral/xustiza, moderna/seguridade, posmoderna/verdade e transracional, síntese das faces positivas das catro familias previas.

No dereito internacional, o estado de paz é aquel no que os conflitos internacionais se resolven de forma non violenta, e particularmente denomínase "paz" o convenio ou tratado que pon fin á guerra. Existe unha rama do estudo das Relacións Internacionais denominada irenoloxía ou estudos da paz e dos conflitos.

A antropoloxía tradicional (xa desbotada) consideraba que unicamente o estado civilizado da evolución cultural consideraba a paz dunha forma positiva e que os estados de salvaxismo e barbarie supuñan unha preferencia cultural pola guerra, considerando unha forma honrosa de vida saquear outros pobos, exaltando as virtudes guerreiras e en casos extremos ritualizando a antropofaxia. Deste xeito describíanse os costumes dalgúns pobos chamados primitivos, xustificando así a súa colonización, e mantíñanse a memoria historiográfica dalgúns pobos históricos como os viquingos ou os hunos e dalgunhas épocas históricas consideradas "escuras" como a alta idade media. De xeito oposto deseñouse o mito do "bo salvaxe", que en ausencia de desenvolvemento cultural mostraría unha total ausencia de violencia.

O día 30 de xaneiro celébrase o Día Escolar da Paz e da Non Violencia, en lembranza do asasinato de Gandhi neste día de 1948 .

Conceptos de paz para diversos autores

O logotipo da campaña para o desarmamento nuclear converteuse nun símbolo de paz recoñecido internacionalmente

No I Ching, o oposto á paz é o estancamento. Simbolicamente isto significa que a paz non é un absoluto, senón unha busca permanente. Ademais, indica que o conflito non é o oposto á paz. Convén nun trámite cara á paz, transformar o conflito, non suprimilo. As xestións non violentas encarnan este trámite de transformación pacífica do conflito.

Kant escribiu o tratado Zum ewigen Frieden ("Sobre a paz perpetua"). A. J. Muste (1885-1967) dixo: «Non hai un camiño cara á paz, a paz é o camiño». Martin Luther King escribiu na súa Carta de Birmingham, escrita en prisión: «A verdadeira paz non é simplemente a ausencia de tensión: é a presenza de xustiza».

Benito Juárez, presidente mexicano, dixo «o respecto ao dereito alleo é a paz». Jonathan Larson, compositor do musical Rent, dixo «o contrario da guerra non é a paz, senón a creación».

Teorías

Existen moitas teorías diferentes da "paz" no mundo da polemoloxía, que envolve o estudo da transformación dos conflitos, desarmamento e cesamento da violencia. A definición de paz pode variar de acordo coa relixión, a cultura ou a materia de estudo.

A paz é un estado de equilibrio e entendemento en si mesmo e entre outros, onde o respecto se adquire pola aceptación das diferenzas, a tolerancia, os conflitos resólvense mediante o diálogo, os dereitos das persoas son respectados e as súas voces son ouvidas, e todos están no seu punto máis alto de serenidade sen tensión social.

Equilibrio de poder

A posición clásica "realista" é que a clave para promover a orde entre os estados, e así aumentar as posibilidades de paz, é o mantemento dun equilibrio de poder entre os estados, situación en que ningún estado é tan dominante que pode "establecer a lei ao resto". Os expoñentes desta visión incluíron a Metternich, Bismarck, Hans Morgenthau e Henry Kissinger. Un enfoque relacionado —máis na tradición de Hugo Grotius que na de Thomas Hobbes— foi articulado pola chamada "escola inglesa de teoría das relacións internacionais" como por Martin Wight no seu libro Power Politics (1946, 1978) e por Hedley Bull en The Anarchical Society (1977).

Como o mantemento dun equilibrio de poder podería nalgunhas circunstancias esixir a vontade de ir á guerra, algúns críticos viron a idea dun equilibrio de poder como promover a guerra en vez de promover a paz. Esta foi unha crítica radical a aqueles partidarios das Potencias Aliadas e Asociadas que xustificaron a entrada na primeira guerra mundial ao considerar que era necesario preservar o equilibrio de poder en Europa dunha aposta alemá pola hexemonía.

Na segunda metade do século XX, e especialmente durante a guerra fría, xurdiu unha forma particular de equilibrio de poderes (a disuasión nuclear mutua) como unha doutrina de ampla difusión sobre a clave da paz entre as grandes potencias. Os críticos argumentaron que o desenvolvemento de reservas nucleares aumentou as posibilidades de guerra máis que de paz e que o "paraugas nuclear" o fixo "seguro" para guerras máis pequenas (por exemplo, a guerra de Vietnam e a invasión soviética de Checoslovaquia que acabou coa primavera de Praga), polo que se fan máis probables esas guerras.

Libre comercio, interdependencia e globalización

Foi un principio central do liberalismo clásico, por exemplo entre os pensadores liberais ingleses de finais do século XIX e principios do XX, que o libre comercio promoveu a paz. Por exemplo, o economista de Cambridge John Maynard Keynes (1883-1946) dixo que foi "educado" sobre esta idea e que a mantivo inapelábel ata polo menos a década de 1920. Durante a globalización económica das décadas anteriores á primeira guerra mundial, escritores como Norman Angell argumentaron que o crecemento da interdependencia económica entre as grandes potencias fixo inútil e, polo tanto, improbábel a guerra entre elas. Propuxo este argumento en 1913. Un ano despois os estados economicamente interconectados de Europa víronse envoltos no que máis tarde se coñeceu como primeira guerra mundial.

Estas ideas volveron a ser importantes entre os internacionalistas liberais durante a globalización de finais do século XX e principios do XXI. Estas ideas viron o capitalismo como consistente, mesmo propicio para a paz.

Teoría dos xogos

O xogo de guerra e paz é unha abordaxa* da teoría de xogos en relación á paz e a resolución de conflitos. Un xogo iterado orixinalmente tocado en grupos de académicos e por modelaxe computacional por moitos anos a fim de estudar posíbeis estratexias de cooperación e agresión. Como os peace makers se tornaron máis ricos ao longo do tempo, fíxose claro que facer a guerra tiña custos máis altos do que inicialmente estaba previsto. A única estratexia que acumulaba riqueza máis rapidamente era a "Xenxis Khan", un agresor constante facendo a guerra continuamente para gañar recursos. Isto levou ao desenvolvemento da estratexia "cara agradábel provocante", un pacificador até ser atacado, desenvolvido só para gañar a través de perdóns ocasionais, mesmo cando é atacado. Varios xogadores continúan a gañar riqueza cooperando uns cos outros, mentres prexudican o agresor constante. Tales accións levaron, en esencia, ao desenvolvemento da Liga Hanseática que visaba o comercio e a defensa mutua despois de séculos de depredación viquinga.

Teoría da paz democrática

A teoría da paz democrática afirma que as democracias nunca entrarán en guerra unhas coas outras.

Teoría da paz activa

A partir das ensinanzas de Johan Galtung, noruegués cofundador do campo da polemoloxía, en "paz positiva", e dos escritos de Maine Quaker Gray Cox, un consorcio de investigadores e disputantes na iniciativa experimental da Facultade John Woolman chegaron a unha teoría da paz activa. Esta teoría postula que a paz fai parte dunha tríade, que inclúe tamén a xustiza e a totalidade (ou benestar), en consonancia con interpretacións académicas escritas do significado da palabra hebraica antiga S-L-M, ou "Shalom", chamado por algúns a palabra da Biblia para salvación, a xustiza e a paz. Alén diso, o consorcio integrou o ensino de Galtung dos significados dos termos de paz, mantemento da paz e construción da paz, para tamén se encaixaren nunha formulación triádica. Vermont Quaker John V. Wilmerding, Jr., fundador da John Woolman College, postula cinco etapas de crecemento aplicábeis a individuos, comunidades e sociedades, sendo que unha transcende primeiro a consciencia da "superficie", que a maioría das persoas ten, emerxendo sucesivamente en aquiescencia, pacifismo, resistencia pasiva, resistencia activa, e finalmente paz activa, dedicándose á pacificación, mantemento da paz, e/ou construción da paz.

Moitas paces

Seguindo a Wolfgang Dietrich, Wolfgang Sützl e os estudos da paz da Universidade de Innsbruck, algúns pensadores abandonaron calquera definición única e abranguente de paz. En vez diso, promoven a idea de moitas paces. Argumentan que, como non existe unha definición única ou correcta de paz, a paz debe ser entendida como unha pluralidade. Ese entendemento posmoderno da paz baseouse na filosofía de Jean-François Lyotard. Serviu como base para o concepto máis recente de paz transracional e transformación de conflitos.

Paces transracionais

En 2008, Wolfgang Dietrich ampliou a súa abordaxe anterior das moitas paces ás chamadas "cinco familias" de interpretacións da paz: abordaxe enerxética, moral, moderna, posmoderna e transracional. A transracionalidade une a comprensión racional e mecanicista da paz moderna nunha maneira relacional e baseada na cultura con narrativas espirituais e interpretacións enerxéticas. A comprensión sistémica das paces transracionais defende un método de transformación de conflitos centrado no cliente, a abordaxe chamada de elicitiva.

Longos períodos de paz

O período máis longo continuado de paz entre os estados existente na actualidade foi rexistrado en Suecia, que está en paz dende 1814 (se non se considera a participación de Suecia nas guerras de Afganistán e Libia) tras a perda de grandes partes do seu territorio nas guerras napoleónicas. A paz sueca pode ser parcialmente explicada pola súa posición xeográfica, a non participación en alianzas militares que supuxo un certo nivel de neutralidade en tempos de guerra e polos períodos de relativa paz en Europa e no mundo coñecidos como Pax Britannica (1815-1914) e Pax Europaea/Pax Americana (dende a década de 1950).

Outros exemplos de períodos longos de paz son:

• o isolacionismo do período Edo, tamén coñecido como shogunato Tokugawa, no Xapón entre 1603 e 1868 (250 anos).
• a Pax Khazarica no khanato Khazar (sueste de Turquía) entre 700-950 AD (250 anos).
• a Pax Romana no Imperio Romano durante 190 ou 206 anos.

A medición da paz

Alegoría da Paz e da felicidade do Estado. A Paz era a consecuencia lóxica da xustiza e o bo goberno, ligábase co concepto de florecer e frutificar unha nación. Obra atribuída ao taller de Rubens (Biblioteca Museo Víctor Balaguer)

As dificultades que se presentan ao tratar de definir o concepto de paz pode explicar por que son tan poucos os intentos de medir o estado de paz nas diferentes nacións do mundo. O índice de paz global é un intento de medir os niveis de paz nos países do mundo e de identificar algunhas das forzas que impulsan a paz. O índice mide a paz definida como a ausencia de violencia. O proxecto aborda a tarefa de medir a paz dende dúas bandas; o primeiro obxectivo é crear un modelo de puntuación e un índice de paz mundial que ordene 149 nacións polos seus estados de paz relativos empregando 23 indicadores que van dende o nivel de gastos militares da nación ás súas relacións cos países veciños e o nivel de respecto aos dereitos humanos. Os indicadores foron seleccionador por procederen de fontes confiables.

O segundo obxectivo é empregar os datos obtidos do índice de paz global para comezar investigacións da importancia relativa dunha serie de determinantes ou forzas posibles (incluíndo niveis de democracia e transparencia, educación e benestar nacional) que poden influír na creación e mantemento de sociedades pacíficas, tanto interna como externamente.

Estudos da paz e conflitos

Os estudos da paz e conflitos son un campo académico que identifica e analiza comportamentos violentos e non violentos, así como os mecanismos estruturais presentes en conflitos sociais violentos e non violentos. Isto é para entender mellor os procesos que levan a unha condición humana máis desexable. Unha variación, os estudos para a paz (polemoloxía), é un esforzo interdisciplinar que trata sobre a prevención, redución e solución de conflitos. Isto contrasta cos estudos da guerra, dirixidos á consecución eficiente da vitoria en conflitos. Disciplinas envolvidas nestes estudos poden incluír a ciencia política, a xeografía, a economía, a psicoloxía, a socioloxía, as relacións internacionais, a historia, a arqueoloxía, a antropoloxía, os estudos relixiosos e os estudos de xénero, entre outras.

Véxase tamén

Outros artigos

• Pacifismo
• Premio Nobel da Paz
• Dólar da Paz

Ligazóns externas

• Seminario Galego de Educación para a PazArquivado 08 de setembro de 2008 en Wayback Machine.
• Carnegie Endowment for International Peace Arquivado 05 de xuño de 2020 en Wayback Machine.
• Lemonade a la Carnegie consultado o 16 de outubro de 2012
• PeaceWiki
• Peace Monuments Around the World
• Working Group on Peace and Development (FriEnt)Arquivado 28 de agosto de 2018 en Wayback Machine.
• Answers to: "How do we achieve world peace?"