Libre albedrío

Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

O cerebro humano.

O libre albedrío é a crenza daquelas doutrinas filosóficas que sosteñen que os humanos teñen o poder de elixir e tomar as súas propias decisións así mesmo libre albedrío é a capacidade ou habilidade nocional de elixir entre diferentes cursos posibles de acción sen impedimentos. [1] Moitas autoridades relixiosas teñen apoiado dita crenza, mentres que foi criticada como unha forma de ideoloxía individualista por pensadores tales como Baruch de Spinoza, Arthur Schopenhauer, Karl Marx ou Friedrich Nietzsche. O concepto é comunmente usado e ten connotacións obxectivas ao indicar a realización dunha acción por un axente non-condicionado integramente ligado por factores precedentes e subxectivos no cal a percepción da acción do axente foi inducida pola súa propia vontade.

O principio do libre albedrío ten implicacións relixiosas, éticas, psicolóxicas, xurídicas e científicas. Por exemplo, na ética pode supor que os individuos poden ser responsables das súas propias accións. Na psicoloxía, implica que a mente controla algunhas das accións do corpo, algunhas das cales son conscientes. No reino científico, o libre albedrío pódese percibir nas accións do corpo, incluíndo o cerebro, que non son determinadas enteiramente pola causalidade física.

A existencia do libre albedrío foi un tema central ao longo da historia da filosofía e a ciencia.

Un motorista realizando un dirt jump que, segundo algunhas interpretacións, é froito do libre albedrío

O libre albedrío está estreitamente vinculado aos conceptos de responsabilidade moral, eloxio, culpabilidade, pecado e outros xuízos que só se aplican ás accións libremente elixidas. Tamén está relacionado cos conceptos de consello, persuasión, deliberación e prohibición. Tradicionalmente, só as accións que son libremente voluntarias son vistas como merecedoras de crédito ou culpa. Se existe o libre albedrío, que é e as implicacións de se existe ou non constitúen algúns dos debates máis antigos da filosofía e da relixión. Algúns conciben o libre albedrío como a capacidade de actuar máis aló dos límites de influencias ou desexos externos.

Algúns conciben o libre albedrío como a capacidade de tomar decisións indeterminadas por acontecementos pasados. O determinismo suxire que só é posible un único curso dos acontecementos, o que é incoherente cun modelo libertario de libre albedrío..[2] A filosofía grega antiga identificou esta cuestión,[3] que segue sendo un dos principais focos de debate filosófico. O punto de vista que concibe que o libre albedrío é incompatible co determinismo denomínase incompatibilismo e abarca tanto o libertarianismo metafísico (a afirmación de que o determinismo é falso e, por tanto, o libre albedrío é polo menos posible) como o determinismo duro (a afirmación de que o determinismo é verdadeiro e, por tanto, o libre albedrío non é posible). Outra posición incompatibilista é o incompatibilismo duro, que sostén que non só o determinismo senón tamén o indeterminismo son incompatibles co libre albedrío e que, por tanto, o libre albedrío é imposible sexa cal for o caso do determinismo.

Pola contra, compatibilistas sosteñen que o libre albedrío é compatible co determinismo. Algúns compatibilistas mesmo sosteñen que o determinismo é necesario para o libre albedrío, argumentando que a elección implica a preferencia por un curso de acción sobre outro, o que require un sentido de como resultarán as eleccións.[4][5] Así, os compatibilistas consideran que o debate entre libertarios e deterministas duros sobre libre albedrío vs. determinismo é un falso dilema[6] Os distintos compatibilistas ofrecen definicións moi diferentes do que significa "libre albedrío" e, en consecuencia, consideran que distintos tipos de restricións son relevantes para a cuestión. Os compatibilistas clásicos consideraban que o libre albedrío non era máis que a liberdade de acción, considerando que un é libre de vontade simplemente se, "de" querer facer outra cousa, un "podería" facer outra cousa sen impedimentos físicos. En cambio, moitos compatibilistas contemporáneos identifican o libre albedrío cunha capacidade psicolóxica, como a de dirixir o propio comportamento dun modo que responda á razón, e existen aínda máis concepcións diferentes do libre albedrío, cada unha coas súas propias preocupacións, que só comparten a característica común de non atopar a posibilidade do determinismo unha ameaza para a posibilidade do libre albedrío.[7]

Historia do libre albedrío[editar | editar a fonte]

O problema do libre albedrío foi identificado na literatura filosofía grega antiga. A noción de libre albedrío compatibilista foi atribuída tanto a Aristóteles (século IV a.C.) como a Epicteto (século I d.C.): "o feito de que nada nos impedise facer ou elixir algo era o que nos facía ter control sobre iso".[3][8] Segundo Susanne Bobzien, a noción de libre albedrío incompatibilista identifícase quizais por primeira vez nas obras de Alexandre de Afrodisias (século III da nosa era): "o que nos fai ter control sobre as cousas é o feito de que somos causalmente indeterminados na nosa decisión e, por tanto, podemos decidir libremente entre facelas/escollelas ou non facelas/non escollelas".

O termo "libre albedrío" (liberum arbitrium) foi introducido pola filosofía cristiá (século IV de nosa era). Tradicionalmente significou (ata que a Ilustración propuxo os seus propios significados) falta de necesidade na vontade humana,[9] de modo que "a vontade é libre" significaba "a vontade non ten que ser tal como é". Esta esixencia foi universalmente aceptada tanto polos incompatibilistas como polos compatibilistas.[n. 1]

Filosofía occidental[editar | editar a fonte]

As cuestións subxacentes son se temos control sobre as nosas accións e, en caso afirmativo, que tipo de control e ata que punto. Estas cuestións son anteriores aos primeiros estoicos gregos (por exemplo, Crisipo), e algúns filósofos modernos lamentan a falta de progreso ao longo de todos estes séculos.[10][11]

Por unha banda, os seres humanos teñen un forte sentido da liberdade, o que lles leva a crer que teñen libre albedrío.[12][13] Por outra banda, unha sensación intuitiva de libre albedrío podería ser errónea.[14][15]

É difícil conciliar a evidencia intuitiva de que as decisións conscientes son causalmente eficaces coa opinión de que o mundo físico pode explicarse enteiramente por lei física. [16] O conflito entre a liberdade intuída e a lei natural xorde cando se afirma o peche causal ou o determinismo físico (determinismo nomolóxico). Co peche causal, ningún acontecemento físico ten unha causa fose do dominio físico, e co determinismo físico, o futuro está determinado enteiramente polos acontecementos precedentes (causa e efecto).

O crebacabezas de conciliar o "libre albedrío" cun universo determinista coñécese como o "problema do libre albedrío" ou, ás veces, como o "dilema do determinismo".[17] Este dilema conduce tamén a un dilema moral: a cuestión de como asignar responsabilidade ás accións se estas son causadas enteiramente por acontecementos pasados.[18][19]

Perspectivas filosóficas sobre a liberdade[editar | editar a fonte]

O filósofo Arthur Schopenhauer, crítico do libre albedrío.

Existen varios puntos de vista sobre se a liberdade metafísica existe, iso é, se as persoas teñen o poder de elixir entre alternativas xenuinas.[20]

O determinismo é o punto de vista segundo o cal todos os eventos son resultados inevitables de causas previas, de que todo o que pasa ten unha razón de ser.

O incompatibilismo é o punto de vista segundo o cal non é posible reconciliar unha crenza nun universo determinista co verdadeiro libre albedrío. O determinismo duro acepta tanto o determinismo como o incompatibilismo, e rexeita a idea de que os humanos posúen un libre albedrío.

O contrario a isto é o libertarismo[21] filosófico, que mantén que os individuos teñen liberdade metafísica e polo tanto rexeita o determinismo. O indeterminismo é unha forma do libertarismo que, segundo o seu punto de vista, implica que o libre albedrío realmente existe, e esa liberdade fai que as accións sexan un efecto sen causa. A teoría da axencia é unha forma do libertarismo que mantén que a elección entre o determinismo e o indeterminismo é unha dicotomía falsa. Antes que vontade, é un efecto sen causa, a teoría da axencia sostén que un acto de libre albedrío é un caso de axente-causalidade, polo cal un axente (persoa, ou ser) causa un acontecemento. É unha filosofía separada da teoría económica e política do libertarismo. O libertarismo metafísico chámase ás veces voluntarismo para evitar esta confusión.

O compatibilismo[22] é o punto de vista que sostén que o libre albedrío xorde no exterior dun universo determinista aínda en ausencia de incerteza metafísica. Compatibilistas poden definir ao libre albedrío como o xurdimento dunha causa interior, tal como os pensamentos, as crenzas e os desexos que un pense que existen nun mesmo. A filosofía que acepta tanto o determinismo como o compatibilismo chámase determinismo suave.

Determinismo contra indeterminismo[editar | editar a fonte]

O determinismo sostén que cada situación condiciónase integramente e así é determinada polos estados dos propósitos que a precederon.[23] O indeterminismo especula que esta proposición é incorrecta, xa que hai acontecementos que non son determinados enteiramente por acontecementos previos. O determinismo filosófico é ilustrado ás veces polo experimento mental do demo de Laplace, o cal coñece todos os feitos achega do pasado e presente e todas as leis naturais que gobernan o mundo, e utilizan este coñecemento para prever o futuro, ata o máis mínimo detalle -pero Laplace non representa o pensamento científico moderno achega do tema.[24]

O incompatibilismo mantén que o determinismo non se pode reconciliar co libre albedrío. Os incompatibilistas xeralmente aclaman que unha persoa actúa libremente só cando esta é a única que orixina a causa que desencadea unha acción e que podería terminar auténticamente doutro xeito. Eles manteñen que se o determinismo é verdade cada elección é determinada por acontecementos previos.[23]

Hai un punto de vista intermedio en que as condicións pasadas poderían ter influencia, pero non determinan as accións futuras. As eleccións individuais son un resultado entre moitos resultados posibles, todos os cales son inducidos pero non son determinados polo pasado. Ata se o axente do albedrío espontáneamente se esforza en escoller entre as accións dispoñibles, propiamente o axente non é o que orixina a causa da acción, porque ninguén pode realizar as accións que son imposibles, tal como voar con só bater os brazos. Aplicado a estados interiores, esta perspectiva suxire que un pode escoller entre as opcións en que un pensa, pero non pode escoller unha opción inverosímil de realizar. Segundo esta opinión, as eleccións actuais poden iniciar, determinar, ou poden limitar as eleccións futuras.

Baruch de Spinoza.

Baruch de Spinoza comparou a crenza do home no libre albedrío cunha pedra que pensa que escolleu o carreiro ao cal chegou polo aire e o lugar no cal aterrou. Na Ética escribiu, "As decisións da mente non son nada salvo desexos, que varían segundo varias disposicións puntuais". "Non hai na mente un absoluto libre albedrío, pero a mente é determinada polo desexar isto ou aquilo, por unha causa determinada á súa vez por outra causa, e esta á súa vez por outra causa, e así ata o infinito." "Os Homes créense libres porque eles son conscientes das súas vontades e desexos, pero son ignorantes das causas polas cales eles son levados ao desexo e á esperanza."[25][26]

Arthur Schopenhauer, estando de acordo con Spinoza, escribiu, "Todos cren a priori en que son perfectamente libres, aínda nas súas accións individuais, e pensan que a cada pouco poden comezar outro capítulo da súa vida... Pero a posteriori, pola experiencia, danse conta -ao seu asombro- de que non son libres, senón suxeitos á necesidade; a súa conduta non cambia malia todas as resolucións e reflexións que poidan chegar a ter. Desde o principio das súas vidas ao final delas, deben soportar o mesmo carácter...”[27]

Ti podes facer o que sempre fas, pero nalgún momento da túa vida, só poderás facer unha actividade definida, e non poderás facer absolutamente nada que non sexa esta actividade.
Schopenhauer, en "Freedom Of the Will", Cap. II
Podo facer o que desexo: Se podo, se o desexo, dar todo o que teño aos pobres e polo tanto facerme pobre eu mesmo -se o desexo. Pero eu non podo desexar isto, porque os motivos opostos teñen demasiado poder sobre min para poder facelo. Doutra banda, se tivese un carácter distinto, ao extremo de que eu fose un santo, podería desexalo. Pero entón non podería deixar de desexalo polo que tería que facelo... tampouco como unha bóla nunha mesa de billar non se pode mover antes de recibir un impacto, tampouco pode un home levantarse da súa cadeira antes de ser tirado ou impulsado por un motivo. Pero o pararse é tan necesario e inevitable como o rodar dunha bóla despois do golpe. E esperar que alguén faga algo ao que absolutamente ningún interese o impulsa... É o mesmo que esperar que un anaco de madeira se mova cara a min sen ser tirado por unha corda...
- Ib., Ch. III
Schopenhauer di que un humano pode facer moi ben o que queira, pero non pode querer o que quere, acompáñame en todas as circunstancias da miña vida e reconcíliame coas accións dos humanos, aínda cando son moi estresantes.
- Albert Einstein, Address to the German League for Human Rights, novembro de 1928. credo

Friedrich Schiller propuxo unha conxuntura a este dilema na súa Educación estética do Home nunha serie de Cartas (Über die ästhetische Erziehung des Menschen), que foi afondar aínda máis Rudolf Steiner na súa (Die Philosophie der Freiheit (A filosofía da liberdade). Ambos suxiren que o individuo é inicialmente 'non libre'; isto débese a que o individuo actúa con base en principios relixiosos, éticos e morais, ou que aínda son racionais.

O Barón de Holbach, un "determinista duro".

Os "deterministas duros", tales como o Barón de Holbach, son eses incompatibilistas que aceptan o determinismo e rexeitan o libre albedrío. Os "libertarios", tales como Thomas Reid, Peter van Inwagen, son eses incompatibilistas que aceptan o libre albedrío e negan o determinismo, tendo en conta que algunha forma do indeterminismo é verdade.

Outros filósofos sosteñen que o determinismo é compatible co libre albedrío. Estas persoas, tales como Hobbes, xeralmente aclaman que unha persoa actúa con liberdade só cando se espera que a persoa actúe de certo xeito e cometa outro acto por decisión propia. Articulando esta cláusula elemental, Hume escribe que "esta liberdade hipotética aplícase universalmente a calquera que non sexa un prisioneiro encadeado". Os compatibilistas apuntan con frecuencia a casos onde a liberdade de alguén é negada -violacións, asasinatos, asaltos, e a lista continúa. A clave para estes casos non consiste en que o pasado estea determinando o futuro, senón en que o agresor está dominando sobre os desexos e preferencias das accións da vítima. O agresor está forzando á vítima, e, de acordo cos compatibilistas, isto é o que domina sobre o libre albedrío. Ademais, argumentan que o determinismo non é o que importa, senón o feito de que as accións dos individuos son o resultado dos seus propios desexos e preferencias, sen estar dominados por algunha forza externa ou interna. Para ser un compatibilista, un non necesita endorsar algunha concepción particular do libre albedrío, senón aceptar que o determinismo está relacionado con este.

Outro punto de vista é que o concepto de "libre albedrío" é, como diría Hobbes, un "discurso absurdo", porque a liberdade é un poder definido en termos do albedrío, o cal é unha cousa -e así a vontade non é a clase de cousa que podería ser libre ou non libre. John Locke, no seu "An Essay Concerning Human Understanding" (Ensaio sobre o entendemento humano en galego), indicou que iso de chamarse "libre" é comprometerse a un erro de categoría:

Cando o albedrío dun home é libre ou non o é? A pregunta en si é impropia e é insignificante preguntar se un home será libre, así como preguntar se o seu soño será rápido, ou se a súa virtude cadrada: a liberdade non é moi aplicable ao albedrío, así como a rapidez do movemento a un soño, ou o ser cadrado á virtude. Cada un pode rirse do absurdo desa pregunta ou de calquera das anteriores: porque é obvio que as modificacións no movemento non pertencen ao soño, nin a virtude depende da súa figura; e cando alguén o considera, cre que o seu albedrío percibirá que a liberdade, que é un poder, pertence unicamente aos axentes e non pode atribuír ou modificar o albedrío, que tamén é unicamente un poder.
Capítulo XXI, Parágrafo 14

Esta cuestión tamén se suscita se calquera acto intencionado pode ser libre ou calquera acto sen intención pode estar relacionado co albedrío, deixando a liberdade como un oxímoro. Algúns compatibilistas argumentan que esta ambigüiedade do concepto "libre albedrío" é en parte culpable da percepción de contradición entre o determinismo e a liberdade. Así, desde un punto de vista compatibilista, o uso de "libre albedrío" nun sentido "incompatibilista" pode ser interpretado como linguaxe cargada.

Responsabilidade moral[editar | editar a fonte]

A sociedade xeralmente fai á xente responsable polas súas accións e dirá que merecen premios ou castigos polo que fagan. Con todo, moitos cren que a responsabilidade moral require libre albedrío; noutras palabras, a habilidade de tomar distintas alternativas. Ademais, outro tema de importancia é se os individuos sempre son moralmente responsables e, de ser así, en que sentido.

Os incompatibilistas tenden a pensar que o determinismo non está relacionado coa responsabilidade moral. Despois de todo, parece imposible que un poida chamar a alguén responsable por unha acción que podía predicirse desde antes. Os deterministas duros poden dicir “Moi mal para a responsabilidade moral” e descartar o concepto — Clarence Darrow utilizou este argumento para defender aos asasinos Leopold e Loeb — mentres, controvertidamente, os libertinos poderían dicir “Moi mal para o determinismo”. Este caso parece ser o corazón da disputa entre os deterministas duros e os compatibilistas; os deterministas duros están forzados a aceptar que os individuos teñen con frecuencia “libre albedrío” no sentido compatibilista, pero poden negar que é este sentido de liberdade o que realmente importa — que pode chegar na responsabilidade moral. Só porque as opcións dun axente non sexan coherentes, de acordo cos deterministas duros, non cambia o feito de que o determinismo quítalle a responsabilidade ao axente.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Por iso é polo que a noción de continxencia aparecese como a oposición mesma da necesidade, de modo que alí onde unha cousa considérase dependente ou se apoia noutra cousa, é continxente e, por tanto, non necesaria.
Referencias
  1. ↑ Carus, Paul (1910). "Person and personality". En Hegeler, Edward C. The Monist 20. Chicago: Open Court Publishing Company. p. 369. Para dicilo brevemente, definimos o "libre albedrío" como unha vontade sen obstáculos por ningunha compulsión. 
  2. ↑ Baumeister, Roy F.; Monroe, Andrew E. (2014). Recent Research on Free Will. Advances in Experimental Social Psychology 50. pp. 1–52. ISBN 9780128002841. doi:10.1016/B978-0-12-800284-1.00001-1. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Bobzien, Susanne (1998). Determinism and freedom in Stoic philosophy. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-823794-5. Consultado o 24 de novembro do 2023. "... ...Aristóteles e Epicteto: Nestes últimos autores era o feito de que nada nos impedía facer ou elixir algo o que nos facía ter control sobre eles. Segundo o relato de Alexander, os termos enténdense de forma diferente: o que nos fai ter control sobre as cousas é o feito de que estamos causalmente indeterminados na nosa decisión e, polo tanto, podemos decidir libremente entre facelos/elixilos ou non facelos/non escolleios. 
  4. ↑ Un argumento de Rudolf Carnap descrito por: C. James Goodwin (2009). Research In Psychology: Methods and Design (6th ed.). Wiley. p. 11. ISBN 978-0-470-52278-3. 
  5. ↑ Robert C Bishop (2010). "§28.2: Compatibilism and incompatibilism". En Raymond Y. Chiao; Marvin L. Cohen; Anthony J. Leggett; William D. Phillips; Charles L. Harper, Jr. Visions of Discovery: New Light on Physics, Cosmology, and Consciousness. Cambridge University Press. p. 603. ISBN 978-0-521-88239-2. 
  6. ↑ Véxase, por exemplo, Janet Richards (2001). "The root of the free will problem: kinds of non-existence". Human Nature After Darwin: A Philosophical Introduction. Routledge. pp. 142 ff. ISBN 978-0-415-21243-4. 
  7. ↑ McKenna, Michael; Coates, D. Justin (2015). "Compatibilism". En Zalta, Edward N. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University – vía Stanford Encyclopedia of Philosophy. 
  8. ↑ Bobzien, Susanne (2000). "Did Epicurus discover the free-will problem?". Oxford Studies in Ancient Philosophy. pp. 287–338. ISBN 978-0-19-924226-9. doi:10.1093/oso/9780199242269.003.0008. Consultado o 25 de novembro do 2023. 
  9. ↑ Schopenhauer, A. (1985). "What is freedom?". On the Freedom of the Will. 
  10. ↑ Thomas Nagel (1989). "Freedom". The View From Nowhere. Oxford University Press. p. 112. ISBN 978-0-19-505644-0. Nothing that might be a solution has yet been described. This is not a case where there are several possible candidate solutions and we don't know which is correct. It is a case where nothing believable has (to my knowledge) been proposed. 
  11. ↑ John R Searle (2013). "The problem of free will". Freedom and Neurobiology: Reflections on Free Will, Language, and Political Power. Columbia University Press. p. 37. ISBN 978-0-231-51055-4. The persistence of the traditional free will problem in philosophy seems to me something of a scandal. After all these centuries...it does not seem to me that we have made very much progress. 
  12. ↑ Gregg D Caruso (2012). Free Will and Consciousness: A Determinist Account of the Illusion of Free Will. Lexington Books. p. 8. ISBN 978-0-7391-7136-3. Un dos apoios máis sólidos da tese da libre elección é a intuición inequívoca de practicamente todos os seres humanos de que son libres de tomar as decisións que toman e de que as deliberacións que conducen a esas decisións tamén son libres... 
  13. ↑ Corliss Lamont (1969). Freedom of choice affirmed. Beacon Press. p. 38. ISBN 9780826404763. 
  14. ↑ Azim F Shariff; Jonathan Schooler; Kathleen D Vohs (2008). "The hazards of claiming to have solved the hard problem of free will". En John Baer; James C. Kaufman; Roy F. Baumeister. Are We Free? Psychology and Free Will. Oxford University Press. pp. 183, 190–93. ISBN 978-0-19-518963-6. 
  15. ↑ TW Clark (1999). "Fear of mechanism: A compatibilist critique of The Volitional Brain.". Journal of Consciousness Studies 6 (8–9). pp. 279–93. Feelings or intuitions per se never count as self-evident proof of anything.  Quoted by Shariff, Schooler & Vohs: The hazards of claiming to have solved the hard problem of free will For full text on line see this Arquivado 2013-05-05 en Wayback Machine..
  16. ↑ Max Velmans (2002). "How Could Conscious Experiences Affect Brains?". Journal of Consciousness Studies 9 (11). pp. 2–29. 
  17. ↑ William James (1896). "The dilemma of determinism". The Will to believe, and other essays in popular philosophy. Longmans, Green. pp. 145 ff. 
  18. ↑ John A Bargh (2007-11-16). "Free will is un-natural" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2012-09-03. Consultado o 2012-08-21. Son os comportamentos, xuízos e outros procesos mentais superiores produto de eleccións conscientes libres, influídas por estados psicolóxicos internos (motivos, preferencias etc.)/ etc.), ou están eses procesos mentais superiores determinados por eses estados?  Also found in John A Bargh (2008). "Chapter 7: Free will is un-natural". En John Baer; James C. Kaufman; Roy F. Baumeister. Are We Free? Psychology and Free Will. Oxford University Press. pp. 128 ff. ISBN 978-0-19-518963-6. 
  19. ↑ Paul Russell (2002). "Chapter 1: Logic, "liberty", and the metaphysics of responsibility". Freedom and Moral Sentiment: Hume's Way of Naturalizing Responsibility. Oxford University Press. p. 14. ISBN 978-0-19-515290-6. ...o coñecido dilema do determinismo. Un aspecto deste dilema é o argumento de que se unha acción foi causada ou necesaria, entón non puido realizarse libremente e, por tanto, o axente non é responsable dela. O outro corno é o argumento de que se a acción non foi causada, entón é inexplicable e aleatoria, e por tanto non pode atribuírse ao axente, e por tanto, de novo, o axente non pode ser responsable dela.... Tanto se afirmamos coma se negamos a necesidade e o determinismo, é imposible dar un sentido coherente á liberdade moral e á responsabilidade. 
  20. ↑ Lawhead, Willaim F. The Philosophical Journey: An Interactive Approach McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages p. 252 (inglés)
  21. ↑ Lawhead, Willaim F. The Philosophical Journey: An Interactive Approach McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages p. 254 (inglés)
  22. ↑ Lawhead, Willaim. The Philosophical Journey: An Interactive Approach McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages p. 255
  23. ↑ 23,0 23,1 Vihvelin, Kadri, "Arguments for Incompatibilism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2003 Edition), Edward N. Zalta (ed.), (en línea)
  24. ↑ Suppes, P., 1993, “The Transcendental Character of Determinism,” Midwest Studies in Philosophy, 18: 242-257.
  25. ↑ Spinoza, Baruch, Ethics, Book III, page 2, note; Book II, page 48; Book I, apéndice.
  26. ↑ Durant, Will, The Story of Philosophy, pag 136.
  27. ↑ Schopenhauer, Arthur, The Wisdom of Life, p 147

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Libre_albedrío&oldid=6591140»