Inspiración artística

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

A inspiración na composición artística asóciase a un gromo de creatividade irracional e inconsciente. Literalmente, a palabra significa "recibir o alento," e ten as súas orixes no helenismo e a cultura hebrea. Homero e Hesíodo, nas primeiras discusións sobre a natureza da inspiración destacan como importante tanto os aspectos rituais como as orixes divinas do alento dun deus. Por exemplo tanto o oráculo de Delfos, como outras sibilas, recibían o vapor e fumes divinos nunha caverna dedicada a Apolo antes de realizar unha profecía. Na Odisea, 22. 347-8, un poeta menciona que os seus cantos foron postos no seu corazón polos deuses.

Modelos antigos de inspiración[editar | editar a fonte]

Segundo os gregos, a inspiración supón que o poeta ou artista alcanza un estado de éxtase ou furor poeticus, o frenesí divino ou tolemia poética. O artista é transportado máis aló da súa propia mente e recibe os pensamentos dos deuses. Platón, en Symposium 197a, Phaedrus 244, como tamén Teócrito, Píndaro, e Aristóteles (en Poetics) argumentan que o poeta se transporta temporalmente ó mundo da verdade ou comprensión divina, e é esta visión a que o obriga a crear. Por tanto, as invocacións ás musas e outros varios deuses poéticos (en particular, Apolo e Dioniso) son auténticas pregarias en busca de inspiración, para recibir o alento do deus. O único modelo substancialmente diferente de inspiración no mundo clásico atópase no Problemata (de autoría descoñecida, pero da escola peripatética), o cal suxire que a orixe da inspiración se atopa no desequilibrio entre os catro humores. Excepto por esa teoría, Virxilio, Ovidio, e especialmente Cicerón insisten, como os teóricos gregos antes que eles, que a inspiración artística é un agasallo dos deuses. Cicerón, non estaba satisfeito coa figuratividade que a palabra "inspiración" adquirira e usaba en cambio o termo afflatus.

A inspiración é previa á conciencia e non está relacionada coa habilidade (ingenium en Latín). Técnica e destreza na execución son independentes da inspiración, e por tanto é posible que aínda alguén que non é poeta inspírese, e para un poeta ou un pintor non é suficiente con ser hábil para lograr a inspiración.

O Rei David, vestido só cun ephod sacerdotal, danzando en éxtase fronte á Arca da Alianza.

En forma similar na poesía hebrea, a inspiración é un tema de orixe divina. No libro de Amós, 3:8 o profeta fala de ser invadido pola voz de Deus e compelido a falar. Con todo, a inspiración é tamén algo que para os profetas xorde da revelación, e nalgunha medida os dous conceptos atópanse mesturados. A revelación é un proceso consciente, onde o escritor ou pintor é consciente e interactúa coa visión, mentres que a inspiración é involuntaria e recíbese sen un entendemento cabal do que está a suceder. No cristianismo, a inspiración é un agasallo do Espírito Santo. San Paulo dixo que toda a Biblia está inspirada por Deus (Timoteo 2), e os relatos de Pentecostes falan do Espírito Santo descendendo co son dun vento poderoso. Esta comprensión de "inspiración" é vital para aqueles que fan unha lectura literal da Biblia, para eles, os autores das escrituras se son posuídos pola voz de Deus, non "filtrarían" nin interporían a súa visión persoal no texto. Para aqueles que entenden a "inspiración" como un fenómeno menos extático (menos platónica), a personalidade humana e puntos de vista do autor farían de mediadores da palabra santa. Para os pais da igrexa como San Xerónimo, David era o poeta perfecto, xa que sabía negociar entre o impulso divino e a conciencia humana.

Nas sociedades nórdicas, a inspiración tamén era asociada cun agasallo dos deuses. En forma similar á literatura, grega, latina e romántica, os bardos nórdicos eran inspirados por un estado máxico e divino, dándolle logo forma de palabras coas súas mentes conscientes. O seu adestramento era un intento de aprender a modelar as forzas que estaban máis aló do humano. No relato do Venerable Beda de Caedmon, combínanse as tradicións cristiás e xermánicas tardías. Caedmon era un pastor sen ningún adestramento ou habilidade en compor versos. Unha noite, tivo un soño onde Xesús pedíalle que cantase. Entón compuxo o Himno de Caedmon, e a partir dese momento foi un gran poeta. A inspiración na historia é o produto da graza: non é posible buscala (pero se desexala), é incontrolable, e irresistible, e aínda que a obra do poeta comprende en forma completa a súa mente e o seu corpo, é fundamentalmente un don.

Modelos ilustrados e románticos de inspiración[editar | editar a fonte]

Inspiración, por Jean-Honore Fragonard.

No século XVIII en Inglaterra, a psicoloxía que estaba nos seus comezos competía cun renacemento da celebración da natureza mística da inspiración. O modelo de John Locke da mente humana suxería que as ideas se asociaban entre si e que unha corda na mente podía ser alcanzada por unha idea resoante. Por tanto, a inspiración era nalgunha medida un proceso azaroso pero completamente natural de asociación de ideas e pensamento unísono repentino. Adicionalmente, a psicoloxía de Locke suxería que un sentido natural ou calidade da mente permitía ás persoas atopar unha unidade nas percepcións e discernir as diferenzas nos grupos. Esta "fantasía"(fancy) e "enxeño, "(wit) como eran chamadas, eran facultades naturais e adquiridas que podían xerar maior ou menor inspiración e percepción en poetas e pintores.

O modelo musical foi satirizado, xunto con outros modelos de inspiración como o afflatus, e a "fantasía", por Jonathan Swift en A Tale of a Tub. O narrador de Swift suxire que a tolemia é contaxiosa porque é unha nota que pode activar as "cordas" nas mentes dos seguidores e que a diferenza entre un tolo de Bedlam e un emperador era o "ton" da idea do enfermo mental. Ó mesmo tempo, satirizaba ós ministros protestantes radicais quen predicaban mediante "inspiración directa." Nos seus textos, describe ó púlpito ideal do disidente como un barril cunha mangueira que conecta a parte posterior do predicador a un conxunto de foles na base, mediante os cales o predicador podía ser inflado ó momento de poder lograr gritar a súa inspiración á congregación. Máis aínda, Swift vía á fantasía como unha característica irracional e de tolemia, onde, "unha vez que a fantasía dun home excede a súa razón, xa non hai lugar para o sentido común."

As teorías diverxentes da inspiración que Swift satirizou continuarían, coexistindo, a través dos séculos 18 e 19. Na súa obra Conxecturas sobre a composición orixinal Edward Young desenvolveu a base dunha formulación romántica da inspiración. El dicía que o genius é "o deus interno" do poeta ó cal lle prové a inspiración. Desta forma, Young coincidía cos psicólogos que situaban á inspiración dentro da mente das persoas (e lonxe do ámbito tanto das cousas divinas como demoníacas) pero aínda tendo unha calidade supernatural. Genius era unha fonte de inspiración inexplicable, posiblemente espiritual e posiblemente externa. No esquema de Young, o genius era aínda de orixe externa, pero os poetas románticos pronto situarían a súa orixe dentro do poeta. Escritores románticos tales como Edgar Allan Poe (O principio poético), Ralph Waldo Emerson (O poeta), e Percy Bysshe Shelley vían a inspiración en termos similares ós gregos: era un tema de tolemia e irracionalidade. A inspiración lográbase porque o poeta axustábase ás "brisas" (divinas ou místicas) e porque a súa concepción permitíalle recibir ese tipo de visións. Os relatos de Samuel Taylor Coleridge sobre a inspiración eran os máis dramáticos, e a súa obra Arpa Eólica foi o mellor de moitos poemas que os románticos escribirían comparando a poesía cunha recepción pasiva e canalización natural dos aires divinos. A historia que o contou sobre a composición de Kubla Khan reduce ó poeta ó nivel dun escribente. William Butler Yeats experimentaría e valoraría logo a escritura automática. A inspiración era a evidencia do xenio, e o xenio era algo que o poeta podía gabarse de posuír, a pesar de que non podía alegar que o creou el.

Conceptos modernistas e modernos de inspiración[editar | editar a fonte]

Sigmund Freud e outros psicólogos posteriores situaron á inspiración na psique interna do artista. A inspiración do artista era produto dun conflito psicolóxico non resolto ou dun trauma da nenez. Máis aínda, a inspiración podía orixinarse directamente no subconsciente. En forma similar á teoría romántica do genius e a noción resucitada do "frenesí poético," Freud vía ós artistas como especiais, e con feridas profundas.

Dado que Freud situaba a inspiración no subconsciente, os artistas surrealistas buscaban esta forma de inspiración recorrendo a diarios de soños e escritura automática, o uso de taboleiros Ouija e found poetry nun intento para penetrar no que eles entendían era a verdadeira fonte da arte. A teoría de Carl Jung da inspiración reiteraba indirectamente o outro lado da noción romántica da inspiración ó suxerir que un artista é alguén que se conectou a algo impersoal, algo fóra da experiencia individual: o artista de Jung con memoria racial é o máis apto para sentir e expresar o conflito entre a "sombra" primitiva e o ego civilizado e codificar o arquetipo da mente humana. Por tanto, novamente, a inspiración provén dunha especie de genius, dado que estas memorias están presentes en todas as persoas (sendo por iso responsables do recoñecemento dos arquetipos e memorias ó observar unha obra de arte), pero unicamente o genius artístico pode obter inspiración e memoria. Aqueles artistas que seguían as ideas de Jung puñan énfases no primitivismo e o estudo da arte previo á existencia da literatura e os mitos.

As teorías materialistas da inspiración diverxen entre as que consideran ás fontes como puramente internas e as que avogan por fontes puramente externas. Marx non tratou o tema directamente, pero a teoría marxista da arte o ve como unha expresión da fricción entre posicións económicas de base e superestructurais, ou como un diálogo non intencional de ideoloxías en competencia, ou como a explotación dunha "fisura" na ideoloxía da clase no poder. Por tanto, naquelas escolas de arte plenamente marxistas, tales como o realismo soviético, o pintor ou poeta "inspirado" é tamén o poeta ou pintor con maior conciencia de clase, e o "formalismo" é explicitamente rexeitado como decadente (por exemplo, as últimas películas de Sergéi Eisenstein eran condenas como un "erro formalista"). Fóra das escolas marxistas sustentadas polo estado, o marxismo mantivo a súa énfase na conciencia de clase do poeta ou pintor inspirado, pero fixo sitio para o que Frederic Jameson dá en chamar unha "inconsciencia política" que podería estar presente na obra de arte. Con todo, en cada un destes casos, a inspiración provén de que o artista este especialmente "en sintonía" para captar os sinais dunha crise externa. En psicoloxía moderna, a inspiración non é estudada frecuentemente, pero considéralla un proceso completamente interno. Sexa cal for o modelo, con todo, empiricista ou místico, a inspiración atópase pola súa propia natureza fóra do noso control.

Iconografía[editar | editar a fonte]

A inspiración represéntase baixo a figura dun adolescente animado de todo o lume do xenio tendo na man dereita unha espada e na esquerda a flor do tornasol.[1]

Notas[editar | editar a fonte]

  • Brogan, T.V.F. "Inspiration" en Alex Preminger e T.V.F. Brogan, eds., The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1993. 609-610.
  1. Diccionario enciclopédico popular ilustrado Salvat (1906 a 1914).

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]