Presidente da Nación Arxentina

Presidente da Nación Arxentina
Titular Javier Milei Dende o 10 de decembro de 2023
Residencia	Quinta presidencial de Olivos Olivos, Buenos Aires, Arxentina
Sede	Casa Rosada Buenos Aires, Arxentina
Designado por	Elección mediante votación popular directa
Duración	4 anos, con dereito a unha soa reelección inmediata
Creación	Lei de presidencia do 6 de febreiro de 1826
Salario	268.000AR$/mes (2019)
Suplente	Vicepresidente da Nación Arxentina
Sitio web	Presidencia da Nación Arxentina

O presidente da Nación Arxentina é o xefe de Estado e xefe de Goberno, responsable político da administración xeral da República Arxentina e comandante en xefe das Forzas Armadas.

Entre outros poderes e responsabilidades, o Artigo 99 da Constitución da Nación Arxentina encarga ao presidente «expedir as instrucións e regulamentos que sexan necesarios para a execución das leis», fai do presidente o comandante en xefe das Forzas Armadas, autorízao a nomear oficiais executivos e xudiciais, sitúao á fronte da política exterior da Arxentina, e permite ao presidente conceder indultos ou moratorias, aprobar ou vetar leis, introducir lexislación mediante decretos de necesidade e urxencia, e declarar o estado de sitio e a intervención federal.

O presidente é elixido mediante o sufraxio directo con posibilidade dunha segunda volta electoral para un mandato de catro anos. Desde a reforma da Constitución Arxentina de 1994, o mandatario ten a posibilidade dunha reelección inmediata, podendo repetir novamente o mandato despois de transcorrido un período. En caso de morte, destitución ou renuncia dun presidente, o vicepresidente asume a presidencia.

Até a data, houbo un total de corenta e nove persoas que asumiron o cargo e cincuenta e dúas presidencias (isto é porque Julio Argentino Roca, Hipólito Yrigoyen e Juan Domingo Perón foron reelectos tras un período presidencial como mínimo). Das persoas elixidas para o cargo, vinte e cinco foron electas en 31 eleccións (nove con sufraxio directo e 22 en forma indirecta) e doce son ditadores que se arrogaron o cargo de presidente de facto. Ademais sete vicepresidentes e cinco cidadáns por lei de acefalia (dous presidentes provisorios do Senado, un presidente da Cámara de Deputados, un gobernador e un senador) asumiron o cargo tras a falta dun presidente. En canto ao termo do mandato polo que foron elixidos, dezaseis terminaron o seu mandato, seis foron derrocados por golpes de estado, tres morreron por causas naturais e oito renunciaron.

O primeiro presidente foi Bernardino Rivadavia co cargo de «presidente das Provincias Unidas do Río da Prata», creado por lei do Congreso do 6 de febreiro de 1826. Despois da súa renuncia desapareceu o cargo na lexislación arxentina ata que en 1853 foi restablecido por unha nova constitución, dispondo que a elección se realizaba por seis anos, sen posibilidade de reelección inmediata; a designación facíase por votación indirecta nun Colexio electoral e se ningún candidato lograba máis da metade dos votos, decidía o Congreso entre os dous máis votados. Justo José de Urquiza foi o primeiro elixido de acordo co novo réxime e desempeñou o cargo como «presidente da Confederación Arxentina», do mesmo xeito que o seu sucesor, Santiago Derqui, quen logo das reformas constitucionais de 1860, asumiu como «presidente da Nación Arxentina», título vixente até a data. Adolfo Rodríguez Saá foi o que menos tempo permaneceu no cargo, con tan só 7 días, e Jullo Argentino Roca, cos seus 12 anos no posto, foi o que permaneceu por máis tempo.

O actual presidente é Javier Milei, líder de La Libertad Avanza, que tomou posesión o 10 de decembro de 2023.

Orixe

Cornelio Saavedra, presidente da Primeira Xunta das Provincias Unidas do Río da Prata

Nicolás Avellaneda foi o presidente máis novo da Arxentina asumindo o cargo con 37 anos.

As orixes da Arxentina como nación remóntanse a 1776 cando, no marco das chamadas reformas borbónicas, o rei de España creou o Vicerreinado do Río da Prata –que abarcaba aproximadamente os territorios das actuais Arxentina, Bolivia, Paraguai, o Uruguai e sur do Brasil, separándoo do Vicerreinado do Perú. O xefe de Estado seguía sendo o rei, representado localmente polo vicerrei que, en xeral, era nacido en España.

Primeira Xunta de Goberno

A Primeira Xunta de Goberno, oficialmente Xunta Provisional Gubernativa das Provincias do Río da Prata a nome do Señor Don Fernando VII, foi a Xunta de goberno xurdida o venres 25 de maio de 1810 en Buenos Aires, capital do Vicerreinado do Río da Prata, como consecuencia do triunfo da Revolución de Maio que destituíu ao vicerrei Baltasar Hidalgo de Cisneros. A sede do goberno foi fixada no Forte de Buenos Aires, que servira dende 1776 como residencia dos vicerreis e onde hoxe se atopa a Casa de Goberno. A Primeira Xunta existiu como tal até o 18 de decembro do mesmo ano, xa que coa incorporación de deputados do interior transformouse na Xunta Grande.

O Presidente da Primeira Xunta das Provincias Unidas do Río da Prata foi Cornelio Saavedra.

Diretor Supremo

Cando se uniron representantes doutras cidades do interior e logo o goberno delegouse primeiro nun triunvirato e logo nun poder executivo unipersoal co nome de Director Supremo creado pola Asemblea Nacional de 1813.

O cargo de Director Supremo mantívose cando, logo de declarada a independencia o 9 de xullo de 1816 por un Congreso reunido na cidade de San Miguel de Tucumán, aprobouse unha Constitución en 1819, pero debido a circunstancias políticas, a mesma nunca entrou en vigor, o poder central disolveuse e o país quedou como unha confederación de provincias.

Unha nova constitución aprobada en 1826 creou por primeira vez o cargo de presidente, para o cal foi electo Bernardino Rivadavia, o primeiro presidente arxentino. Debido á guerra entre a Arxentina e o Brasil, Rivadavia renunciou despois dun breve período de tempo, e a oficina disolveuse pouco despois.

Unha guerra civil entre «unitarios» (unitaristas, é dicir goberno central con sede en Buenos Aires) e «federais» (federalistas con plena autonomía das provincias) produciuse nas décadas seguintes. Neste momento, non había unha autoridade central e o máis próximo a iso era o representante de relacións exteriores, polo xeral o gobernador da Provincia de Buenos Aires. O último en levar este título foi Juan Manuel de Rosas que, nos últimos anos do seu goberno, foi elixido xefe supremo da Confederación Arxentina, adquirindo poder efectivo no resto do país.

En 1852, Rosas foi derrocado e convocouse a unha asemblea constituínte. Esta constitución, aínda en vigor, estableceu un goberno federal nacional, coa oficina do presidente, electo mediante o Colexio electoral. O período de mandato fixouse en seis anos, sen posibilidade de reelección. O primeiro presidente elixido en virtude da Constitución foi Justo José de Urquiza. Despois dunha breve interrupción en 1860, a sucesión de presidentes realizouse respectando as normas legais ata que a partir de 1930 foi interrompida por varios golpes de estado, co cal se intercalaron presidentes de facto e outros legalmente elixidos.

En 1930, 1943, 1955, 1962, 1966 e 1976, golpes militares depuxeron aos presidentes electos. En 1930, 1943 e 1955 as Forzas Armadas designaron militares co título de presidente. Como resultado dos golpes de estado de 1966 e de 1976, o goberno federal foi exercido por unha xunta militar integrada polos xefes de cada unha das tres ramas das Forzas Armadas (Exército, Forza Aérea e Armada) a que, á súa vez, designou a un militar como presidente. En 1962, antes que os militares alcanzasen a nomear un novo presidente, asumiu ese cargo o presidente provisional do Senado que era o substituto legal do presidente deposto.

É discutible se estes xefes de estado militares adecuadamente poden ser chamados presidentes, dada a ilexitimidade dos seus gobernos. A posición do goberno arxentino actual é que os militares que desempeñaron o Poder Executivo entre 1976 e 1983 non foron explicitamente presidentes lexítimos, polo cal non se lle recoñeceu dereito a unha pensión presidencial. A situación dos anteriores presidentes militares non está definida, aínda que todos eles na actualidade xa faleceron.

O presidente na constitución

Constitución de 1826

Bernardino Rivadavia foi o primeiro responsable do Poder Executivo en ser denominado «presidente».

Artigo 68.- O Poder Executivo da nación confíase e encárgase a unha soa persoa, baixo o título de Presidente da República Arxentina.

Artigo 70.- Antes de entrar ao exercicio do cargo, o Presidente electo fará en mans do Presidente do Senado, e en presenza das dúas Cámaras reunidas, o xuramento seguinte: «Eu (N...) xuro por Deus Noso Señor e estes Santos Evanxeos, que desempeñarei debidamente o cargo de Presidente, que se me confía; que protexerei a Relixión Católica, conservarei a integridade e independencia da República e observarei fielmente a Constitución».

Capítulo primeiro. Natureza e calidades deste poder . Sección V. Do Poder Executivo, Constitución da Nación Arxentina (1826)

A Constitución de 1826 establecía que o poder executivo era exercido por unha persoa baixo o título de presidente da República Arxentina (artigo 68). Os requisitos eran ser cidadán arxentino, ter trinta e seis anos, nove como cidadán e un capital de dez mil pesos (artigos 24 e 69). Tiña un mandato de cinco anos e non podía ser reelixido (artigo 71). En caso de enfermidade, morte, renuncia ou destitución o cargo era exercido polo presidente do senado (artigo 72). Era elixido da seguinte forma (artigos 73 ao 80): Na capital e en cada provincia formábase unha xunta de 15 electores que votaban catro meses antes de que finalizase o mandato con «papeletas asinadas». Unha vez terminada a votación e o escrutinio, a acta ía dirixida ao presidente do Senado quen xunto a catro membros do congreso facían o cálculo final. O que reunía as dúas terceiras partes dos votos era proclamado presidente. No caso de que ningún o reunise, era elixido polos 2/3 do congreso. Podía ser destituído por acusación da Cámara de Representantes por «delitos de traizón, concusión, malversación dos fondos públicos, violación da Constitución, particularmente con respecto aos dereitos primarios dos cidadáns, ou outros crimes que merezan pena infamante ou de morte», e ser destituído polo senado

As súas atribucións eran (artigos 81 ao 101) publicar e facer executar as leis, convocar ao congreso, facer anualmente a apertura de sesións, ordena as eleccións lexislativas, ser o comandante das forzas de mar e terra necesitando o permiso do congreso para mandar ao exército en persoa, prover a seguridade interior e exterior, tomar medidas para garantir a paz, facer tratados con aprobación do senado, nomear e destituír aos seu cinco ministros, nomear embaixadores e demais axentes con aprobación do senado, recibir delegacións estranxeiras, expedir as cartas de cidadanía, exercer o padroado xeral das igrexas, «Todos os obxectos e ramos de Facenda e Policía, os establecementos públicos, e nacionais, científicos e de todo xénero, formados e sostidos con fondos do Estado, as casas de moeda, Bancos nacionais, correos, postas e camiños son da suprema inspección e resorte do Presidente da República», aplicar indultos e nomear xuíces da corte suprema. Ademais, nomeaba aos gobernadores das provincias a proposta dun Consello de Administración e aprobaba os seus orzamentos. Todo proxecto de lei debía pasar polo poder executivo quen as aprobaba ou obxectaba.

Constitución de 1853

Artigo 71.- O Poder Executivo da Nación será desempeñado por un cidadán co título de «Presidente da Confederación Arxentina».

Artigo 77.- Ao tomar posesión do seu cargo o presidente e vicepresidente prestarán xuramento, en mans do presidente do Senado (A primeira vez do presidente do Congreso Constituínte), estando reunidos o Congreso, nos términos seguintes: "Eu N.N:, xuro por Deus noso Señor e os nosos Santos Evanxeos, desempeñar con lealdade e patriotismo o cargo de presidente (ou vicepresidente) da Confederación e observar e facer observar fielmente a Constitución da Confederación Arxentina. Se así non o fixese, que Deus e a Confederación mo demanden."

Capítulo primeiro. Da súa natureza e duración. Sección II. Do Poder Executivo, Constitución da Nación Arxentina (1853)

Os artigos 71.º a 90.º contiñan as estipulacións relativas ao poder executivo. O titular deste era unipersoal, e levaba o título de Presidente da Confederación Arxentina. Un vicepresidente, electo xuntamente con el, supliríao en caso de ausencia, inhabilidade ou renuncia.

Os requisitos para a elección como presidente eran similares aos esixidos para os senadores; engadíaselles a condición de nativo, ou de ser fillo dun en caso de nacer fóra do territorio nacional, e a práctica da relixión católica, única concesión aos montoneros. O seu mandato estenderíase por un período de seis anos, sen posibilidade de reelección ata que pasase un período completo; ningunha causa permitía a extensión deste máis aló dos seis anos cumpridos dende a data orixinal de asunción.

O procedemento para a elección presidencial era indirecto; o electorado de cada provincia escollería un número de delegados, igual ao dobre da cantidade total de deputados e senadores que se elixisen pola mesma. Os electores de cada provincia votarían discrecionalmente aos candidatos que xulgasen máis convenientes, e remitirían copia selada da súa resolución ao Senado da Nación; unha vez recibidas todas as listas, a Asemblea Lexislativa realizaría o escrutinio destas. De haber como resultado maioría absoluta dun candidato, a proclamación sería automática. En caso de non contar ningún coa mesma, a Asemblea Lexislativa elixiría inmediatamente e a simple pluralidade de sufraxios entre os dous candidatos máis votados, ou máis en caso de haber empate no primeiro ou segundo posto. Neste último caso, de non haber candidato con maioría absoluta en primeira instancia, realizaríase unha segunda volta entre os dous candidatos máis votados na primeira volta. O quorum para esta elección era de tres cuartas partes dos congresistas.

De acordo co primeiro inciso do artigo 90.º, o presidente era a autoridade suprema da Confederación, no que se denomina un réxime presidencialista: non respondía das súas accións, dentro do marco imposto pola Constitución, a ningunha autoridade superior, e non requiría da aprobación do Congreso para o exercicio das atribucións que lle competen. Era ademais o titular do poder executivo da cidade designada capital federal, e o xefe das forzas armadas.

O presidente gozaba de facultades lexislativas: ademais da sanción e promulgación das leis ditadas polo Congreso, incluíndo a facultade de veto, estaba ao seu cargo a expedición dos regulamentos necesarios para a aplicación da lei, chamados decretos, aínda que respectando o espírito orixinal da mesma. A firma de tratados con outros estados estaba ao seu exclusivo cargo, así como a decisión de dar ou non trámite aos documentos emitidos polo pontífice católico.

Como autoridade en materia de política exterior, era o encargado do nomeamento de embaixadores e outros ministros destinados á negociación coas potencias estranxeiras; a elección e remoción dos titulares de embaixada requiría acordo senatorial (un vestixio da influencia da constitución norteamericana, na que o Senado comparte co presidente a potestade sobre as relacións exteriores, sobre os convencionais), pero a dos funcionarios de rango inferior estaba enteiramente ao seu cargo. Polo mesmo, era a autoridade a cargo da xestión dos asuntos militares, dispondo do exército, designando aos oficiais de leste (con acordo do Senado, en caso dos postos superiores da escala), emitindo patentes de corso, declarando a guerra ou decretando o estado de sitio cando a súa causa fora o ataque dunha potencia estranxeira.

A súa implicación coas tarefas do Congreso non se limitaba á promulgación das leis: estaba a cargo do presidente a apertura das sesións en Asemblea Lexislativa, na que comunicaba ao mesmo as súas consideracións acerca da súa tarefa, e a prórroga ou convocatoria a sesións fóra do período ordinario.

Con respecto ao poder xudicial, estaba ao seu cargo a designación dos xuíces dos tribunais federais, para o que requiría o acordo senatorial; ademais, contaba coa facultade de indultar aos condenados por delitos de xurisdición federal, salvo en casos de xuízo político. Non tiña a facultade de impor condenas, pero si de, en estado de sitio, decretar o arresto temporal ou o traslado de persoas, salvo que estas preferisen abandonar o territorio nacional. Se non contaba co acordo do Congreso ao ditalas, estas medidas caducaban automaticamente aos 10 días.

Como encargado da administración nacional, estáballe encomendada a recadación da renda nacional e a súa aplicación, dentro do marco da lei de orzamento; tiña facultade para outorgar o goce de licenzas ou montepíos, e para solicitar calquera clase de información por parte da administración nacional.

A Constitución fixaba como axudantes do presidente a cinco ministros, elixidos por este, en carteiras de Interior, de Relacións Exteriores, de Facenda, de Xustiza, Culto e Instrución Pública, e de Guerra e Mariña. O referendo ministerial era necesario para os decretos de goberno. Os ministros estaban ademais obrigados a dar informes ao Congreso na apertura de sesións, e facultados a tomar parte nos debates deste, aínda que sen voto. A tarefa era incompatible co exercicio do poder lexislativo nacional.

Reformas constitucionais

Bartolomé Mitre, primeiro presidente da nación unificada.

Artigo 74.- O Poder Executivo da Nación será desempeñado por un cidadán co título de «Presidente da Nación Arxentina».

Artigo 80.- Ao tomar posesión do seu cargo o presidente e vicepresidente prestarán xuramento, en mans do presidente del Senado (A primeira vez do presidente do Congreso Constituínte), estando reunidos o Congreso, nos termos seguintes: «Eu N.N:, xuro por Deus noso Señor e os nosos Santos Evanxeos, desempeñar con lealdade e patriotismo o cargo de presidente (ou vicepresidente) da Nación e observar e facer observar fielmente a Constitución da Nación Arxentina. Se así non o fixese, que Deus e a Nación mo demanden.»

Capítulo primeiro. Da súa natureza e duración. Sección II. Do Poder Executivo, Constitución da Nación Arxentina (1860)

• A reforma de 1860 renomeou o cargo como presidente da Nación Arxentina, outorgou ás provincias o dereito a pedir a intervención do Goberno Federal no seu territorio, á cámara de deputados o dereito de acusar en xuízo político a membros do poder executivo e xuíces, e quitou ao poder executivo a facultade de suspender as garantías constitucionais.
• En 1866 non se fixo cambios ao sistema de goberno
• En 1898 elevouse a oito os ministerios do gabinete (antes eran 5)
• Cara a 1949 permitíase a reelección ilimitada do presidente e eliminábase o colexio electoral (a elección seria directa, polo voto popular) e o límite da cantidade de ministerios. Ademais, o estado non autorizaría organizacións que tivesen principios opostos ás liberdades individuais e, á parte do estado de sitio, o presidente podería, sen aprobación do congreso, declarar o estado de prevención e alarma.
• A reforma de 1957 derrogou a reforma de 1949 e reinstaurou a constitución de 1853 coas reformas de 1860, 1866 e 1898, limitou as facultades de intervención, atribuíndollas ao Congreso exclusivamente, salvo casos de invasión exterior, a prohibición ao poder executivo de expulsar a ningún habitante, arxentino ou estranxeiro, limitou máis as facultades do Presidente para deter persoas e estableceu garantías para as persoas detidas en virtude do estado de sitio, limitou o mandato do presidente a seis anos, sen posibilidade de reelección e estableceu a elección indirecta por colexio electoral (modificado polo estatuto provisional de 1972 que estableceu un mandato de catro anos con reelección e a elección directa con segunda volta); e estableceu limitacións a certas persoas para ser presidentes (ministros, cónxuxes, parentes, contratistas do Estado).
• A reforma de 1994 estableceu un mandato de catro anos e habilitou a reelección presidencial, creou a figura do xefe de Gabinete -que debe concorrer ao Congreso a informar sobre a xestión do Goberno- a posibilidade de efectuar a delegación lexislativa no Poder Executivo mediante os decretos de necesidade e urxencia, eliminou o colexio electoral e estableceu o sistema de segunda volta.

Poderes e deberes

Juan Domingo Perón foi o presidente en asumir o goberno con maior idade, contando con 78 anos en 1973.

Arturo Umberto Illia accedeu ao cargo de presidente da Nación Arxentina nun escenario de proscripción do Partido Xusticialista e con alta porcentaxe de voto en branco.

Artigo 99

O presidente da Nación ten as seguintes atribucións:

Poderes executivos

O presidente é o xefe supremo da Nación, xefe de goberno e responsable político da administración xeral do país (inciso 1), e está á cabeza do poder executivo do goberno, cuxa responsabilidade é «Expedir as instrucións e regulamentos que sexan necesarios para a execución das leis» (inciso 2). Para levar a cabo este deber, outórgaselle o control dos catro millóns de empregados do poder executivo federal.

Ao presidente correspóndelle o nomeamento e remoción de varios membros do poder executivo. Embaixadores (Segundo a lei 20.957, o Goberno pode designar até 25 embaixadores da súa confianza sen aprobación do Senado, que deben deixar as súas funcións cando o presidente termina o seu mandato), ministros plenipotenciarios e encargados de negocios, son todos designados polo presidente co «consello e consentimento» dunha maioría do Senado; e por si só nomea e destitúe a membros do Gabinete e outros oficiais federais (inciso 7). Os nomeamentos realizados mentres o Senado non está en período de sesións son temporais e expiran ao final da seguinte sesión do Senado (inciso 19).

Supervisa o exercicio dos seus ministros (inciso 10) e pode pedir os informes que crea convenientes (inciso 17). Xeralmente, o presidente pode cesar e encher vacantes aos funcionarios executivos á súa discreción (inciso 19).

Quizais o máis importante de todos os poderes presidenciais é a súa posición á fronte das Forzas Armadas arxentinas como o seu comandante en xefe (inciso 12). Mentres que o poder de declarar a guerra corresponde constitucionalmente ao Congreso (inciso 15), o presidente comanda e dirixe aos seus exércitos e é responsable de planear a estratexia militar e conceder empregos e graos militares (incisos 13 e 14).

Xunto coas forzas armadas, o presidente tamén está á fronte da política exterior. A través do Ministerio de Relacións Exteriores e o Ministerio de Defensa, o presidente é responsable da protección dos arxentinos no estranxeiro e dos cidadáns arxentinos en territorio nacional. O presidente decide se hai que recoñecer novas nacións e novos gobernos, recibe os seus ministros e admite cónsules, e negocia tratados con outras nacións, que se fan vixentes na Arxentina cando son aprobados polas dúas terceiras partes do Senado (inciso 11). O presidente tamén pode negociar «acordos executivos» con poderes estranxeiros que non están suxeitos á confirmación do Senado.

En materia de seguridade interior, o presidente está facultado para declarar o estado de sitio (inciso 16) ou a intervención federal (inciso 20) dunha ou varias provincias en caso de ataque exterior con acordo do senado e en caso de conmoción interior debe convocar ao congreso para o seu tratamento, pero non poderá condenar por si ou aplicar penas (artigo 23).

Concede xubilacións, retiros, licenzas e pensións (inciso 6); e pode ausentarse do territorio nacional, con permiso do Congreso (inciso 18).

Poderes lexislativos

O primeiro poder conferido ao presidente pola Constitución é o poder lexislativo de veto presidencial. Calquera proxecto de lei aprobado polo Congreso deberá ser presentado ao presidente antes de que poida converterse en lei. Unha vez que a norma legal foi presentada, o presidente ten tres opcións:

• Asinala: o proxecto lexislativo convértese en lei.
• Vetala total ou parcialmente e devolvela ao Congreso coas súas obxeccións: o proxecto non se converte en lei, a menos que cada Cámara do Congreso vote para anular o veto cunha maioría favorable de dous terzos da Cámara.
• Non facer nada: nese caso o presidente nin firma nin veta a lexislación. Despois de 10 días, convértese en lei.

Logo promúlgaas e fainas publicar no Boletín Oficial. Ademais, o presidente ten capacidade para introducir lexislación directamente, a través de decretos de necesidade e urxencia, sempre que non regulen en materia penal, tributaria, electoral ou o réxime dos partidos políticos, en acordo xeral cos ministros e sendo analizados e aprobados polo Congreso (inciso 3).

O presidente pode desempeñar un papel importante na súa conformación, sobre todo se o partido político do presidente ten maioría nunha ou ambas as Cámaras do Congreso. Os membros do poder executivo non poden ocupar simultaneamente o seu posto e un escano no Congreso, pero é habitual que redacten a lexislación e que un Senador ou Deputado o presente por eles. O presidente pode influír dunha forma importante no poder lexislativo a través do informe anual, escrito ou oral ao facer a apertura das sesións ordinarias, que constitucionalmente debe presentar ao Congreso. Este discurso a miúdo perfila a oferta lexislativa para o ano próximo (inciso 8). De acordo cos artigos 63 e 99 inciso 9, o presidente pode convocar a unha ou a ambas as Cámaras do Congreso para unha sesión extraordinaria mediante un decreto, indicando os proxectos de lei a tratar.

Poderes xudiciais

O presidente tamén ten a facultade de propor xuíces federais, incluídos membros da Corte Suprema da Arxentina, sobre a base dunha proposta vinculante do Consello da Maxistratura (inciso 4). Con todo, estes nomeamentos requiren a confirmación do Senado por dous terzos dos membros presentes e isto pode supor un impedimento importante ante a posibilidade de que un presidente quixese formar unha xudicatura federal cunha postura ideolóxica particular. Tamén pode conceder perdóns e indultos, pero non intervir en acusacións da Cámara de Deputados (inciso 5).

Proceso de elección

Elexibilidade

Na Constitución de 1994, no seu artigo 89 da sección segunda, sobre o poder executivo, marca os requisitos para ser presidente:

• Nacer en territorio arxentino ou ser fillo de cidadáns nativos
• As demais calidades esixidas para ser elixido senador:
  • Ter a idade de 30 anos.
  • Ter sido seis anos cidadán da Nación.
  • Ter 2 anos de residencia inmediata nela.
  • Gozar dunha renda anual de dous mil pesos fortes ou unha entrada equivalente.
• Inhabilitación a exercer outro cargo durante o exercicio da presidencia. (artigo 92)

Elección

A campaña presidencial contemporánea comeza antes das eleccións primarias, cando os partidos políticos fan unha selección de candidatos. Nas eleccións primarias, queda habilitado ás eleccións xerais quen pasa o piso do 1,5 % do padrón electoral.

Dende 2015, os candidatos participan en debates televisados a escala nacional. Os nomeados de cada partido fan campaña ao longo de todo o país para explicar os seus programas electorais, convencer aos votantes e solicitar contribucións á campaña.

Urna electoral de 2015

Entre 1853 e 1994, o presidente foi elixido mediante o voto indirecto, é dicir, elixíanse electores para o Colexio Electoral que permitía gañar por amplas maiorías, xa que, con excepción da elección de Domingo Faustino Sarmiento en 1868, en todas as demais o candidato gañador tiña logrado a maioría no Colexio na elección. A elección a presidente era a voto cantado e con fraude, sendo necesario a maioría absoluta (a metade máis un dos electores) para ser presidente. A sanción da Lei Sáenz Pena en 1912 instaurou o voto secreto e obrigatorio entre homes maiores de 18 anos usando o padrón militar sendo aplicado nas eleccións de 1916, 1922 e 1928 gañadas pola Unión Cívica Radical, e en 1946 gañadas polo actual Partido Xusticialista.

Tras o golpe de estado de 1930, as eleccións de 1931 e 1937 realizáronse con fraude electoral e a Unión Cívica Radical proscrita até 1935. Coa reforma de 1949, eliminouse o colexio electoral e instaurouse o voto directo coa inclusión das mulleres mediante unha lei de 1947, sendo necesario o 50% dos votos afirmativos para ser electo con posibilidade de segunda volta electoral entre as dúas primeiras forzas. Así foi reelecto Juan Domingo Perón en 1951. O golpe militar de 1955 reinstaurou o sistema electoral anterior coa proscrición dos partidos Peronista e Comunista, aplicándoo ás eleccións de 1958 e 1963. En 1972, a ditadura militar gobernante instaurou o voto directo universal, necesitando o 50% dos votos afirmativos con posibilidade de segunda volta entre as fórmulas que sacaron máis do 15% dos votos e o fin das proscricións. Isto aplicouse ás eleccións de marzo e setembro de 1973. Tras o fin do Proceso de Reorganización Nacional, ditadura que gobernaba desde 1976, as eleccións de 1983 e 1989 levaron a cabo mediante o voto indirecto universal con colexio electoral necesitando a maioría absoluta dos electores para ser presidente.

En 1994 reformouse a Constitución e dispúxose, que o candidato fose elixido directamente polo pobo en dobre volta (Art. 94). A elección é efectuada dentro dos dous meses anteriores á finalización do mandato do presidente saínte (Art. 95). Na primeira volta, se a fórmula obtén o 45 % máis un dos votos, ou obtendo 40 % supera por 10 % ao segundo, computando unicamente os votos afirmativos, isto é excluíndo os votos en branco ou nulos, os seus integrantes serán proclamados como presidente e vicepresidente (Arts. 97 e 98). As Xuntas Electorais dentro de 10 días corridos deberán informar ao Presidente do Senado o resultado da elección, quen convocará a Asemblea Lexislativa para proclamar a fórmula electa (Art. 120 do Código Nacional Electoral). Se ningunha fórmula cumpre os requisitos logo do anuncio do resultado pola Asemblea Lexislativa levará a cabo a segunda volta entre as dúas fórmulas máis votadas, aos 30 días posteriores á elección, que será proclamada por maioría simple dos votos afirmativos. As fórmulas deben confirmar a súa participación á Xunta Electoral da Capital Federal dentro do quinto día da proclamación da Asemblea, de non ser así a outra fórmula será electa (Arts. 150, 151, 152 C.N.E.).

Xuramento

De acordo co artigo 91, o mandato presidencial comeza o mesmo día en que cesa o mandato anterior. Esta data marca o principio do mandato de catro anos tanto do presidente como do vicepresidente. Antes de poder exercer, debe realizar un acto de toma de posesión do cargo e, de acordo coa Constitución, requírese que preste o xuramento presidencial en mans do presidente do Senado e ante ambas as cámaras do congreso:

Eu, Nome do Presidente, xuro desempeñar con lealdade e patriotismo o cargo de presidente da Nación e observar e facer observar fielmente a Constitución da Nación Arxentina.

Artigo 93, Capítulo II, Sección 2.ª da Constitución.

Aínda que non é unha esixencia, os presidentes utilizaron tradicionalmente unha Biblia para prestar o xuramento, e engadindo ao principio deste «Xuro por deus, o noso señor, e sobre estes santos evanxeos.» e cara ao final «Se así non o fixer, que Deus e a Patria mo demanden». Aínda que esta fórmula, como a anterior, adoita ser modificada levemente por quen preste xuramento.

O acto comeza co percorrido desde a Casa Rosada cara ao Congreso pola Avenida de Maio xunto á escolta do Rexemento de Granaderos a Cabalo, quen entoan a Marcha de San Lourenzo. O presidente electo é recibido polo presidente Provisional do Senado, o presidente da Cámara de Deputados e dúas comisións compostas por catro deputados e catro senadores cada unha chamada «exterior» que o recibe ao ingresar e a «interior» que o recibe no Salón Azul. Mentres se dirixe ao recinto da Cámara de Deputados onde está reunida a Asemblea Lexislativa, pasa polo cordón de honra de cadetes da Policía Federal, fai unha reverencia á copia da Constitución de 1853 no Salón Azul e asina os libros de honra de ambas as cámaras. Tras pasar polo Salón dos Pasos Perdidos e unha vez chegado ao recinto, o presidente provisional do Senado convida primeiro ao vicepresidente e logo ao presidente a prestar xuramento. Tras iso, o vicepresidente convida o presidente a dar un discurso. Logo diríxese á Casa Rosada acompañado pola escolta presidencial, xa entoando a Marcha de Ituzaingó, para recibir os atributos presidenciais (a banda e o bastón de mando) de mans do presidente saínte no Salón Branco, tomar xuramento ao seu equipo de goberno e recibir a delegacións estranxeiras no Palacio San Martín.

O «Regulamento de Protocolo e Cerimonial da Presidencia», que data da década de 1960, rexe o referido á cerimonia formal do traspaso de mando: a entrega da banda e do bastón. Estipula que a mesma debe desenvolverse no Salón Branco da Casa Rosada:

«No pórtico da Casa de Goberno (explanada da rúa Rivadavia), o señor Presidente será recibido polo xefe da Casa Militar, o director de Cerimonial e un axudante do Presidente saínte, que o acompañarán até o Salón Branco (estrado que se encontrará diante do Busto da República)»

«O señor Presidente saínte entregará ao señor Presidente electo, fronte á mesa colocada sobre o estrado, as insignias presidenciais, que estarán sobre a mesma»

Regulamento de Protocolo e Cerimonial de la Presidencia

Concluída a cerimonia prescrita, o regulamento indica:

«O señor Presidente saínte despedirase do señor Presidente electo e retirarase do Salón Branco conxuntamente cos seus ex Ministros, sendo acompañado ata o pórtico da Casa de Goberno polo xefe da Casa Militar (entrante), o director de Cerimonial e un axudante do señor Presidente da Nación».

«Inmediatamente despois de efectuada a transmisión do mando, o señor Presidente da Nación designa aos sus Ministros, que prestarán ante el e en presenza do Escribán Maior de Goberno, o xuramento de lei»

Regulamento de Protocolo e Cerimonial da Presidencia

O primeiro mandatario que recibiu os atributos presidenciais foi Domingo Faustino Sarmiento, de mans de Bartolomé Mitre o 12 de outubro de 1868, nun lembrado e tumultuoso acto, no que centos de mozos simpatizantes do presidente electo entraron pola forza ao recinto da Casa de Goberno onde se celebraba a cerimonia; e apertándose cos invitados especiais, romperon vidros e xanelas; chegando a subirse aos mobles da sala, para poder apreciar mellor o momento. Historicamente, o traspaso dende Domingo Faustino Sarmiento fíxose na Casa Rosada e só se lembran catro excepcións porque a lei non o prohibe: José María Guido en 1962 realizada no Palacio de Xustiza, e Néstor Kirchner (2003) e Cristina Fernández de Kirchner (2007 e 2011) realizadas no recinto da Cámara de Deputados da Nación.

Duración

Julio Argentino Roca foi o presidente con máis tempo no cargo, 12 anos e o primeiro en ser reelecto.

De acordo coa reforma aprobada en 1994, a duración do mandato do presidente é de catro anos con posibilidade de reelección inmediata por outros catro anos. Unha persoa que cumpriu dous mandatos consecutivos queda habilitada para outra reelección unha vez transcorrido polo menos un período presidencial desde que deixou o cargo. Estas restricións aplícanse na mesma forma para quen desempeñen como vicepresidentes nun ou nos dous períodos.

Segundo a Constitución de 1853 e até 1994, o presidente tiña mandato por seis anos, sen posibilidade de reelección consecutiva. A reforma de 1949 permitía a reelección sen limitación algunha, pero foi deixada sen efecto por resolución do goberno militar xurdido en 1955, que ratificou a convención constituínte de 1957, co cal se retornou ao réxime de 1853. O goberno xurdido do golpe militar de 1966 limitou a duración do mandato a catro anos cunha reelección consecutiva mediante un estatuto transitorio en 1972 que só se aplicou para unha elección e logo non foi ratificado.

Só houbo cinco persoas reelectas no cargo, Julio Arxentino Roca en 1898 e Hipólito Yrigoyen en 1928 pola reforma constitucional de 1898, Juan Domingo Perón en 1952 pola reforma de 1949 e en 1973 pola reforma de 1957, e Carlos Saúl Menem en 1995 e Cristina Fernández de Kirchner en 2011 pola reforma de 1994.

Cesamento ou incapacidade

Adolfo Rodríguez Saá, entón gobernador de San Luís, asumiu o cargo en decembro de 2001 tras a renuncia de Fernando de la Rúa e a aplicación por primeira vez da lei de acefalia.

Cargo vacante

A oficina presidencial pode quedar vacante por varias circunstancias: morte, dimisión e destitución. Até a data, tres persoas morreron exercendo o cargo, todas por causas naturais, Manuel Quintana en 1906, Roque Sáenz Peña en 1914 e Juan Domingo Perón en 1974.

No caso da renuncia ao cargo, o presidente redacta unha carta de renuncia dirixida ao presidente provisorio do Senado, a cal debe ser aceptada polo congreso reunido en Asemblea Lexislativa. Este feito ocorreu oito veces na historia: Bernardino Rivadavia en 1827, Santiago Derqui en 1861, Miguel Juárez Celman en 1890, Luís Sáenz Peña en 1895, Roberto Marcelino Ortiz en 1942, Héctor Cámpora en 1973, e Fernando de la Rúa e Adolfo Rodríguez Saá en 2001.

En canto á destitución, no artigo 53 da constitución faculta á Cámara de Deputados acusar ante o Senado ao presidente, vicepresidente, Xefe de Gabinete, ministros e xuíces da Corte Suprema por «mal desempeño ou por delito nas súas funcións; ou por crimes comúns» pola maioría de dúas terceiras partes. Así iníciase o proceso de xuízo político (artigos 59 e 60) por parte do Senado presido polo presidente da Corte Suprema (no caso de que o presidente sexa o acusado), sendo declarado culpable polas dúas terceiras partes con destitución do cargo e inhabilitación para exercer cargos públicos e a condena segundo o Código Procesual Penal.

Subrogación e sucesión presidencial

Se o presidente electo non pode asumir o cargo por morte ou renuncia, substituirao o vicepresidente electo. En caso da morte ou renuncia de ambos, realizaranse novas eleccións.

No caso de que o presidente en exercicio non puidese continuar exercendo o cargo, por motivos tales como enfermidade, ausencia, morte, renuncia ou destitución, o cargo é exercido polo vicepresidente (artigo 88 da Constitución nacional).

En caso de requirirse unha substitución para o presidente nunha circunstancia na que non se dispoña dun vicepresidente, a Constitución establece no seu artigo 88 que corresponde ao Congreso establecer quen asumirá o cargo. A tal fin sancionouse a Lei 20.972, de Acefalia, establecendo a liña sucesoria para ese caso: transitoriamente o Poder Executivo debe ser desempeñado polo presidente provisorio do Senado, a falta de leste o presidente da Cámara de Deputados, e a falta de ambos polo presidente da Corte Suprema de Xustiza. Ese funcionario estará a cargo do Poder Executivo sen asumir o título de «presidente».

Se a vacante é transitoria estes funcionarios deben exercer o Poder Executivo até o retorno do presidente. Se a vacante non é transitoria, o Congreso en asemblea, dentro do prazo de dous días debe elixir un presidente para gobernar ata que se realicen novas eleccións (artigo 88 da Constitución nacional). Ese funcionario debe ser elixido entre os senadores, deputados ou gobernadores. Talles foron os casos de Vicente López y Planes en 1827, José María Guido en 1962, Raúl Lastiri en 1973; Ramón Porta, Adolfo Rodríguez Saá, Eduardo Camaño e Eduardo Duhalde en 2001 e 2002; e Federico Pinedo en 2015.

O vicepresidente

José Figueroa Alcorta, entón Vicepresidente, asumiu o cargo tras a morte de Manuel Quintana en 1906.

O vicepresidente é o compañeiro de fórmula do presidente, sendo ambos os dous únicos membros electos do poder executivo arxentino. O vicepresidente é o substituto do presidente en caso de viaxes ou licenzas. Un caso notable foi o do vicepresidente Marcos Paz, quen substituíu de maneira interina ao presidente Bartolomé Mitre, durante cinco anos, mentres este último dirixía na fronte as tropas arxentinas na Guerra de Paraguai. Paz morreu mentres exercía a presidencia, o que obrigou a Mitre a retornar a Buenos Aires para reasumir o mando. É tamén o substituto do presidente en caso de morte ou renuncia, de forma definitiva. Talles foron os casos dos vicepresidentes Juan Esteban Pedernera en 1861, Carlos Pellegrini en 1890, José Evaristo Uriburu en 1895, José Figueroa Alcorta en 1906, Victorino de la Plaza en 1914, Ramón Castillo en 1942 e María Estela Martínez de Perón en 1974.

Así mesmo, tamén é presidente do Senado da Nación Arxentina, aínda que sen dereito a voto salvo caso de empate.

Caso especial de asunción de José María Guido

Guido asumiu en marzo de 1962 tras o derrocamento de Frondizi tras interpretarse o caso como unha acefalia.

O 29 de marzo de 1962 produciuse un levantamento militar co obxectivo de derrocar ao presidente Arturo Frondizi, da partido Unión Cívica Radical Intransixente, quen se negou a renunciar. Frondizi foi detido polos militares e levado á illa Martín García, prevendo os rebeldes que, ao día seguinte, o tenente xeneral Raúl Poggi, líder da insurrección vitoriosa, asumiría a presidencia.

A noite do 29 de marzo de 1962, algunhas personalidades civís encabezadas por un membro da Corte Suprema de Xustiza da Nación, o doutor Julio Oyhanarte, elaboraron unha manobra para evitar que a creba institucional fose total. Foi así como tomaron a detención de Frondizi como un caso de acefalia que permitía asumir a presidencia a quen estivese no primeiro lugar da liña sucesoria segundo a Lei 252, que no caso era o doutor José María Guido, un senador do mesmo partido que Frondizi que presidía provisionalmente a Cámara de Senadores, debido á renuncia anterior do vicepresidente Alejandro Gómez. Baseados nesa interpretación fixeron que esa mesma noite Guido xurase ante a Corte Suprema de Xustiza como novo presidente.

Os militares golpistas terminaron aceptando a situación e convocaron a Guido na Casa Rosada para comunicarlle que sería recoñecido como presidente, en tanto e en canto comprometésese por escrito a executar as medidas políticas indicadas polas Forzas Armadas, sendo a primeira delas anular as eleccións nas que gañara o peronismo. Guido aceptou as imposicións militares, asinou un acta deixando constancia diso e foi entón habilitado por estes para instalarse co título de presidente, pero clausurando o Congreso Nacional e intervindo todas as provincias.

Deste xeito Guido asumiu os poderes executivo e lexislativo do país, baixo control e supervisión das Forzas Armadas, que se reservaron o dereito de cesalo, pero mantendo intacto o Poder Xudicial.

Gobernos de facto

Jorge Rafael Videla asumiu o 24 de marzo de 1976 tras derrocar a Isabel Perón, iniciando o autodenominado Proceso de Reorganización Nacional até 1983, última ditadura cívico-militar.

Por mor de golpes militares de Estado que derrocaron aos gobernos constitucionais houbo presidentes militares e civís de facto en 1930-1932, 1943-1944, 1955-1958, 1962-1963, 1966-1973 e 1976-1983 que exerceron ademais das facultades propias do presidente tamén as que correspondían ao Congreso. A análise sobre a validez posterior dos seus actos levou á formulación posterior da doutrina dos gobernos de facto.

Esa doutrina foi deixada sen efecto pola reforma constitucional de 1994 (artigo 36), a que declarou «usurpadores» a quen interrompa a observancia da Constitución por actos de forza.

O artigo 29 da Constitución de 1853 tiña un artigo que consideraba a suma do poder público como «traizón á Patria», pero estaba referida aos gobernantes de iure. Por ese motivo na reforma constitucional de 1994 incluíuse o artigo 36 que di:

Artigo 36. Esta Constitución manterá o seu imperio aínda cando se interrompese a súa observancia por actos de forza contra a orde institucional e o sistema democrático. Estes actos serán incurablemente nulos.

Os seus autores poderán ser obxecto da sanción prevista no Artigo 29, inhabilitados a perpetuidade para ocupar cargos públicos e excluídos dos beneficios do indulto e a conmutación de penas.

Terá as mesmas sancións quen, como consecuencia destes actos, usurpase funcións previstas para as autoridades desta Constitución ou as das provincias, os que responderán civil e penalmente dos seus actos. As accións respectivas serán imprescritibles.

Todos os cidadáns teñen o dereito de resistencia contra quen executasen os actos de forza enunciados neste artigo.

Atentará así mesmo contra o sistema democrático quen incorrese en grave delito doloso contra o estado que supoña enriquecemento, quedando inhabilitado polo tempo que as leis determinen para ocupar cargos os empregos públicos.

O Congreso sancionará unha ley sobre ética pública para o exercicio da función.

En síntese, este artigo establece:

• Nulidade absoluta dos actos ditados por gobernos instalados pola forza;
• Os autores serán penados como «infames traidores á Patria»;
• Estes delitos son imprescritibles e os seus autores non poden recibir o beneficio do indulto;
• Todo cidadán ten dereito á resistencia contra estes actos de forza.

Salario e complementos

Atributos presidenciais

Despacho presidencial, na Casa Rosada

Os atributos presidenciais demostran a dignidade da Primeira Maxistratura da Nación, sendo símbolos rexidos por costume que representan ao presidente da República ante os cidadáns. Tradicionalmente son cinco: a Banda Presidencial, o Bastón de Mando, a Marcha militar Ituzaingó, o Estandarte ou Bandeira de presenza presidencial e a "cadeira de Rivadavia". A entrega dos atributos representan o momento no cal o mandatario saínte transmite a autoridade presidencial ao novo presidente. Cada presidente recibe unha banda e un bastón novos, que adoitan conservar como recordo do seu paso polo cargo unha vez que cesan nos seus mandatos.

Estandarte presidencial e Cadeira de Rivadavia

Cadeira presidencial

A cadeira presidencial da Casa Rosada, ou mal chamada «cadeira de Rivadavia» porque se cre que a utilizou Bernardino Rivadavia, corresponde á primeira presidencia de Julio Argentino Roca. Foi comprada á Casa Forest de París en 1885 e está conformada de madeira de nogueira italiana, sendo decorada coa técnica dourado á folla, con lámina de ouro. É utilizada desde entón por todos os presidentes do país.

Bandeira presidencial

O estandarte presidencial é unha bandeira heráldica dun pano cor celeste adornado co escudo da Nación Arxentina situado na súa parte central e acompañados de catro estrelas de cinco puntas colocadas en cada un dos seus vértices, utilizada como insignia do presidente da Nación Arxentina e enarbórase no lugar en que se atopa o presidente da Nación.

Marcha de Ituzaingó

A marcha é unha peza musical só de melodía utilizada nos actos oficiais onde se presenta o presidente para indicar a súa chegada. A partitura foi atopada nun cofre, entre os trofeos de batalla tras a vitoria de Carlos María de Alvear na Batalla de Ituzaingó durante a Guerra do Brasil. Crese que foi composta polo emperador brasileiro Pedro I para o marqués de Barbacena, comandante das súas tropas, en caso dun posible triunfo en Ituzaingó. Utilizouse por primeira vez a ese efecto o 25 de maio de 1827, e, coa excepción dun interludio entre o 26 de xaneiro de 1946 e o 28 de agosto de 1959, en que a substituíu a ese efecto a marcha San Lorenzo, utilizouse desde entón.

Banda e Bastón presidencial

Banda e bastón presidencial de Raúl Alfonsín

O bastón de mando (ou vara de mando, tamén denominado manípulo) é un complemento protocolario que denota na persoa que o porta, autoridade ou mando sobre un grupo ou colectivo identitario. Dende 1983 o ourive Juan Carlos Pallarols, que provén dunha familia de artesáns cuxo taller data de 1750, confecciona o bastón que consiste nunha vara de madeira urunday (proveniente de Chaco e Misións) de noventa centímetros (de acordo coa estatura do presidente electo) cunha empuñadura de prata adornada polo Escudo Nacional e flores de vinte e catro cardos, unha por cada provincia; e tres xermolos, que representan as Illas do Atlántico Sur. Dende 1932 baixo o goberno de José Félix Uriburu até entón fabricábaos o artesán Luís Ricciardi como se estilaba: con cana de Malaca, puño de ouro 18 de quilates adornado co escudo nacional, regatón de ouro e dúas borlas.

A banda presidencial é unha cinta delgada de tea coas cores da Bandeira bordada cun sol e terminada nunha borla de fíos de ouro, que se coloca en forma cruzada atravesando o ombreiro dereito e caendo cara ao costado esquerdo, sobre a indumentaria para significar que o seu portador é titular dunha dignidade ou honra e, en tal carácter, debe ser recoñecido por todos.

A banda e o bastón presidencial foron establecidos pola Asemblea do Ano XIII o 26 de xaneiro de 1814 ao instaurar o cargo de Director Supremo das Provincias Unidas do Río da Prata, sendo Gervasio Antonio de Posadas a primeira persoa en utilizalos. A banda era bicolor, branca no centro e azul nos costados, terminada nunha borla de ouro, até a gobernación de Juan Manuel de Rosas en que se cambiou a vermello sendo restaurada a cor orixinal durante a presidencia de Justo José de Urquiza e incluíndo o bordado cun sol. Durante as presidencias conservadoras foi bordado co escudo nacional en dourado. O 24 de abril de 1944 o presidente Edelmiro Julián Farrell emitiu o Decreto-Lei 10.302/1944; onde instituíu os símbolos patrios. No seu artigo 4° lexislou sobre a Banda Presidencial, pasando de ser un atributo tradicional a unha distinción xurídica:

"A banda que distingue ao Xefe de Estado, autorizada pola Asemblea Constituínte na reforma de estatuto provisorio do Goberno do 26 de xaneiro de 1814 e alcanzada pla distinción do 25 de febreiro de 1818, ostentará as mesmas cores, en igual posición e o sol da Bandeira Oficial. Esta insignia terminará nunha borla sen outro emblema. Tanto o sol como a borla serán confeccionados con fíos, con baño de ouro, de óptima calidade e máxima inalterabilidade no tempo"

Artigo 4º, Decreto Lei 10.302/1944

Palacio presidencial

Casa Rosada, sede de goberno da República Arxentina.

Artigo principal: Casa Rosada.

O presidente ten a súa oficina na sede do Goberno, a Casa Rosada. Dende 1862, o entón presidente Bartolomé Mitre instalouse no antigo Forte de Buenos Aires, que fora residencia de gobernadores e vicerreis españois, e demais autoridades dos sucesivos gobernos patrios a partir de 1810. O seu sucesor, Domingo Faustino Sarmiento, decidiu embelecer a morada do Poder Executivo Nacional, dotándoa de xardíns e pintando as fachadas de cor rosada, co que, posteriormente, se continuou caracterizando. A construción da actual Casa de Goberno comezou en 1873, cando por decreto se ordenou construír o edificio de Correos e Telégrafos na esquina de Balcarce e Hipólito Yrigoyen. Poucos anos despois, o presidente Julio Argentino Roca decidiu a construción do definitivo Palacio de Goberno na esquina de Balcarce e Rivadavia, edificación similar ao veciño Palacio de Correos. Ambos os edificios uníronse en 1886 mediante o pórtico que hoxe constitúe a entrada da Casa Rosada que dá cara a Praza de Maio.

Residencia oficial e de verán

Artigo principal: Quinta presidencial de Olivos.

A residencia oficial foi cambiando ao longo da historia. Rivadavia (1826-27) residiu na Casa dos Vicerreis, no antigo Forte de Buenos Aires, mentres que os seus sucesores residiron nas súas casas particulares. A excepción foi Roque Sáenz Peña quen acondicionou un cuarto no primeiro piso na Casa Rosada debido a que a súa enfermidade lle impedía mobilizarse con facilidade. A mediados da década de 1930 o estado adquire a propiedade de Carlos Madariaga e a súa esposa Josefina Anchorena, situada na rúa Suipacha 1034 da Cidade de Buenos Aires, para convertela en Residencia Presidencial. O primeiro presidente que a utiliza é Roberto Ortiz xunto á súa señora María Luisa Iribarne. En 1937 (durante a presidencia de Agustín Pedro Justo) o estado adquire a residencia construída por Mariano Unzué e Mercedes Baudrix en 1887, situada nun parque deseñado por Thays, rodeado polas rúas Agüero, Alvear (Libertador) e Austria, no barrio de Recoleta, Buenos Aires. O primeiro e único presidente que a utilizou de forma permanentemente foi Juan Domingo Perón e a súa señora Eva Duarte.

Quinta de Olivos, residencia oficial do presidente.

A Quinta presidencial de Olivas foi doada pola familia Anchorena Olaguier en 1918 baixo a presidencia de Yrigoyen. Dende 1918 os presidentes fórona utilizando como residencia ocasional e de verán, sendo o primeiro que a habita de forma permanente Pedro Eugenio Aramburu. Dende entón utilízase como residencia oficial e permanente. Na Quinta de Olivas faleceu o presidente Juan Domingo Perón o 1 de xullo de 1974 mentres exercía o seu terceiro mandato, sendo até agora o único presidente que morreu alí. A Quinta é un gran complexo residencial composto dun vasto parque situado na localidade de Olivas do partido de Vicente López. A residencia presidencial ocupa o edificio principal, de liñas neoclásicas, construído por Prilidiano Pueyrredón en 1854. As fachadas consérvanse como no século XIX, con todo, os interiores e o parque sufriron reformas co paso dos diferentes presidentes.

Dispón dunha residencia de verán na localidade de Chapadmalal (provincia de Buenos Aires), que se denomina Unidade Presidencial de Chapadmalal. A casa de Chapadmalal, construída durante o primeiro goberno de Perón, conta cunha praia privada, un miradoiro con vistas á costa e varios xardíns. Foi remodelada por última vez nos 90, durante a presidencia de Carlos Menem.

Soldo e transporte

O presidente e vicepresidente gozan dun soldo pagado polo Tesouro da Nación, que non poderá ser alterado no período dos seus nomeamentos. Durante o mesmo período non poderán exercer outro emprego, nin recibir ningún outro emolumento da Nación, nin de provincia algunha. O soldo do presidente en bruto é de 173.000 pesos arxentinos.

Tango 01, avión presidencial entre 1992 e 2015.

Para desprazarse o mandatario utiliza avións que forman parte da Agrupación Aérea Presidencial:

• catro avións: 1 Boeing 757/200 T-01 (desactivado); 2 Fokker F-28 T-02 e T-03 (desactivados); 1 Boeing 737/500 T-04; 1 Learjet 60 (T-10).
• tres helicópteros: 1 Sikorsky S-70A Black Hawk (H-01); 2 Sikorsky S-76B (H-02 e H-03).

O automóbil presidencial que actualmente se utiliza é un Mercedes Benz Vito, aínda que ten a disposición un Volkswagen Touareg e un Chrysler Town & Country

Seguridade

Efectivos da Policía Federal Arxentina

A Casa Militar é a encargada da protección do presidente e a súa familia. Con base na Casa Rosada, a Casa Militar é conducida por un oficial superior das Forzas Armadas, cuxo cargo é rotativo cada dous anos e «debe prover a seguridade do presidente, dos seus familiares directos, como tamén da Casa de Goberno, a residencia presidencial de Olivas e outros lugares de residencia transitoria que dispoña o xefe do Estado». Ten o «control operacional» de tres agrupacións principais: Coordinación, Loxística e Comunicacións; Aérea, e Seguridade e Intelixencia. Esta última integrada polo histórico Rexemento de Granaderos a Cabalo (como escolta presidencial) e a Policía Federal na súa división Custodia Presidencial (como custodia persoal do presidente e a súa familia nos desprazamentos terrestres). A Custodia Presidencial ten a súa base na Casa de Goberno e na residencia de Olivas, cuxo perímetro e sector externo están a cargo da policía bonaerense.

Escolta presidencial

Granadero en posición firme na Casa Rosada

O Escuadrón Ayacucho do Rexemento de Granaderos a Cabalo, creado en 1812 polo xeneral José de San Martín e instaurado o 15 de xullo de 1907 polo presidente José Figueroa Alcorta como escolta do presidente da Nación (até ese momento érao o Rexemento 8 de Cabalaría, que levaba o nome do xeneral Mariano Necochea e o uniforme histórico dos seus Cazadores que fixeron a campaña de Ándelos), cumpre as funcións de escolta e seguridade do Presidente da Nación na Casa de goberno, custodia os restos do Xeral Don José de San Martín no mausoleo situado na Catedral Metropolitana, o Izamiento e arrío da Bandeira Oficial da Nación na Praza de Maio e participan en todos os actos de cerimonial que se realizan na Casa de Goberno e na Catedral Metropolitana. Levan o uniforme tradicional: botas negras até o xeonllo, esporas, unha chaquetiña con peiteira adornada con botóns, sabre enfundado nun costado, pescozo ríxido e o morrión na cabeza para a famosa Escolta Presidencial. Os granaderos que realizan a custodia do ingreso presidencial e os que custodian os restos de San Martín deben pasar as dúas horas que dure a súa garda quietos e firmes, en posición de “estatua”.

Edecán presidencial

Os edecanes presidenciales son tres axudantes militares, un por cada rama das Forzas Armadas, un tenente coronel, un capitán de fragata e un vicecomodoro, que se distinguen polo cordón dourado que usan encima do uniforme, cuxa principal misión é acompañar, protexer e asistir ao presidente en todas as súas actividades oficiais e representalo nos eventos protocolarias que especificamente lles encomende. O primeiro edecán que rexistra a historia arxentina foi o capitán Juan María Escobar, quen acompañou ao presidente da Primeira Xunta, Cornelio Saavedra.

Son designados polo propio presidente, dunha lista de candidatos presentada polo Ministerio de Defensa e elaborada polas propias Forzas Armadas. No cumprimento dos seus labores, que prestan as 24 horas do día, coordinan a axenda protocolaria do presidente –deben indicar discretamente o fin dunha actividade ou unha audiencia para dar paso á seguinte–, e reciben e tramitan as instrucións que lles entrega o mandatario. Son tamén os únicos, ademais do secretario privado, que teñen acceso directo ao despacho presidencial, participan das reunións máis reservadas e coñecen con anticipación os nomeamentos que fará o Presidente, porque eles terán que situar despois ao funcionario elixido. Nos actos oficiais levan o discurso que pronunciará o presidente nun cartafol, pero tamén unha copia no peto. Ademais, deben ser discretos e estar en condicións de responder calquera pregunta do presidente. Os tres edecáns divídense o traballo por semanas, quedando un de quenda cada semana, e deben cumprir as súas funcións por dous anos. No caso de que o presidente asista a unha actividade nun recinto militar acompáñao o edecán respectivo, e para as cerimonias de Estado concorren o tres.

Postpresidencia

Os expresidentes Raúl Alfonsín, Néstor Kirchner e Cristina Fernández de Kirchner nunha homenaxe ao primeiro.

Cada presidente unha vez terminado o seu mandato pode exercer outros cargos políticos. Algúns presidentes tiveron carreiras significativas despois de deixar o cargo. Tal é o caso de José Figueroa Alcorta que foi presidente da corte suprema, sendo o único arxentino en presidir os tres poderes, ou o de Néstor Kirchner que foi secretario xeral da UNASUR. Vicente López y Planes (Buenos Aires en 1852) e Justo José de Urquiza (Entre Ríos entre 1868 e 1870) exerceron a gobernación das súas provincias natais. Bartolomé Mitre, Julio Argentino Roca, Hipólito Yrigoyen, Marcelo Torcuato de Alvear, Arturo Frondizi, Juan Domingo Perón, Raúl Alfonsín e Néstor Kirchner exerceron o liderado dos seus respectivos partidos políticos e mesmo se presentaron a eleccións novamente, algúns reelixidos con éxito como Roca en 1898 e Perón en 1973, e outros presidentes serviron no Congreso despois de abandonar a Casa Rosada como Carlos Pellegrini, Carlos Menem e Cristina Fernández de Kirchner.

Os exmandatarios e exmandatarias posúen tras terminar o seu mandato a protección vitalicia da Policía Federal Arxentina e perciben unha asignación mensual vitalicia equivalente ao soldo dun xuíz da Corte Suprema, segundo a Lei 24.018. Ao falecer, a pensión pasa á viúva ou viúvo que cobrará o 75% pero terá que renunciar a toda pensión estatal. Para o goce destes beneficios, deben residir dentro do territorio arxentino. Arturo Illia e Raúl Alfonsín doaron todos os seus anos de xubilación á caridade.

Tras os seus falecementos, os presidentes reciben homenaxes como decretar tres días de duelo nacional, e o funeral de estado, e as súas familias doan as súas pertenzas do mandato a museos como o Museo Casa Rosada (creado do antigo Museo Presidencial Casa Rosada) cuxa colección está conformada por obxectos persoais, retratos, esculturas e documentos dos que ocuparon o cargo de «presidente» e obxectos referentes ao contexto social, económico e político de cada etapa presidencial, incluíndose presidencias recentes, e o Museo Histórico Sarmiento.

Busto de Bartolomé Mitre.

Como modo de homenaxe, toda persoa que exerceu a primeira magistratura é retratada en mármore de Carrara e depositada no Vestíbulo de Honra da Casa Rosada xunto a todos os presidentes arxentinos excepto os de facto, desde Cornelio Saavedra e Bernardino Rivadavia até Néstor Kirchner (os bustos que faltan son María Estela Martínez de Perón, Carlos Menem, Fernando de la Rúa, Adolfo Rodríguez Saá e Eduardo Duhalde. Cristina Fernández de Kirchner debería ser agregada a partir do ano 2023). Os primeiros bustos expostos nese salón foron realizados entre 1883 e 1884, encargados polo presidente Jullo Argentino Roca. Data daquela época a tradición de agregar o busto dos primeiros mandatarios logo de que finaliza o seu período de mandato. Estes bustos estiveron situados inicialmente nos Recintos Presidenciais do primeiro piso, pero en 1973, durante a presidencia de Alejandro Lanusse, decidiuse o seu traslado ao Vestíbulo de Honra e ditouse o Decreto 4022, que rexe a colocación dos Bustos Presidenciais, indicando que isto se fará unha vez transcorrido un lapso non menor a dous períodos presidenciais, tras a finalización do mandato correspondente. En 2016 os 28 bustos foron recolocados en forma cronolóxica, ademais as esculturas dos presidentes de facto José F. Uriburu, Pedro Ramírez e Edelmiro Farrell foron retiradas, e agregouse a de Miguel Juárez Celman, que estaba abandonada nun depósito.

• Exmandatarios vivos
• 
  Isabel Perón
  (1974-1976)
  4 de febreiro de 1931 (93 anos)
• 
  Adolfo Rodríguez Saá
  (2001) (Interino)
  25 de xullo de 1947 (77 anos)
• 
  Eduardo Duhalde
  (2002-2003) (Interino)
  5 de outubro de 1941 (83 anos)
• 
  Cristina Fernández de Kirchner
  (2007-2015)
  19 de febreiro de 1953 (71 anos)
• 
  Mauricio Macri
  (2015-2019)
  8 de febreiro de 1959 (65 anos)
• 
  Alberto Fernández
  (2019-2023)
  2 de abril de 1959 (65 anos)

Lista de presidentes

Artigo principal: Lista de presidentes da Arxentina.

Véxase tamén

Outros artigos

• Lista de presidentes da Arxentina

Ligazóns externas

• Presidencia.gob.arArquivado 18 de setembro de 2013 en Wayback Machine. (páxina oficial da presidencia da Nación). (en castelán)