Fronte Sandinista de Liberación Nacional

Fronte Sandinista de Liberación Nacional
Dirixentes e organización
Líder	Daniel Ortega Saavedra
Historia
Fundación	1961
Posicións políticas
Ideoloxía	Sandinismo Socialdemocracia Socialismo cristiano Nacionalismo de izquierda Humanismo socialista Socialismo del siglo XXI
Posición política	Izquierda
Representación
Grupo Parlacen	Izquierda Parlamentaria
Diputados	71 / 92
Parlacen	15 / 20
Outros datos
Sede	Managua, Nicaragua
Na rede
lavozdelsandinismo.com

A Fronte Sandinista de Liberación Nacional (FSLN) é un partido político de esquerda creado en 1961 en Nicaragua por Carlos Fonseca Amador, Santos López, Tomás Borge, Germán Pomares Ordóñez e Silvio Mayorga. Proclamouse seguidor do movemento emprendido polo líder nicaraguano Augusto C. Sandino, do que tomou o nome de sandinista –os seus membros tamén son coñecidos como sandinistas–, o cal sostivo unha guerra de guerrillas contra a intervención estadounidense en Nicaragua durante os anos de 1927-1933.

O FSLN naceu orixinalmente como Fronte de Liberación Nacional, FLN –imitando á fronte de Liberación de Alxeria que emerxeu da loita anticolonialista desa nación africana –impulsado polo exemplo da Revolución Cubana, aínda que os seus principais integrantes, excepto Santos López, identificáronse rapidamente cunha liña ideolóxica marxista leninista, corrente que se impoñía nos movementos de esquerda do mundo naquel momento.

En 1979, tras unha longa loita sostida contra o Estado, a Fronte Sandinista logrou derrocar á ditadura de Anastasio Somoza Debayle e á dinastía da familia Somoza, que gobernara o país durante décadas. Estableceuse un goberno revolucionario e os sandinistas gobernaron entre 1979 e 1990. Durante o goberno do FSLN estableceuse unha política de alfabetización masiva e melloráronse os servizos públicos, como a sanidade, á vez que se promoveu a igualdade de xénero. Dende 1981, o goberno sandinista tivo que facer fronte á Contra –de contrarrevolucionarios–, milicia financiada e adestrada pola CIA de Estados Unidos co fin de derrocar ao FSLN. En 1984, celebráronse eleccións libres, verificadas por observadores internacionais, nas que o FSLN obtivo a maioría absoluta –67% de votos–, aínda que foron boicoteadas por varios partidos da oposición. Tras a reforma constitucional de 1987 e a loita contra a Contra, que durou até 1989, os sandinistas perderon as eleccións de 1990, pero mantivéronse como segunda forza.

O partido segue sendo un dos principais de Nicaragua. Tras dezaseis anos na oposición, o FSLN volveu obter a vitoria nas eleccións do ano 2006, vitoria que revalidaría cunha folgada maioría absoluta nas eleccións de 2011. Na actualidade forma parte da Internacional Socialista, e internacionalmente identifícase coas forzas socialdemócratas, laboristas e socialistas democráticas do mundo.

Historia

O FSLN liderou a loita armada contra a ditadura da familia Somoza en Nicaragua a partir da súa fundación, pasando por varios períodos; dende moitas accións armadas e políticas, até a súa case desaparición a principios dos anos 70.

En 1974 inicia un proceso crecente de actividades armadas que teñen o seu punto máximo cara a mediados de 1978 e levan ao triunfo revolucionario de 1979. Esta loita denomínase Revolución Nicaraguana ou Revolución Popular Sandinista e permitiu a entrada, e o ascenso ao poder, dos revolucionarios en Managua o 19 de xullo de 1979; e o derrocamento da ditadura de Anastasio Somoza Debayle, fillo de Anastasio Somoza García quen é a orixe do que se denominou a "Dinastía Somoza", no poder en Nicaragua dende o asasinato de Augusto Sandino en 1934.

Antecedentes

A segunda intervención de Estados Unidos en Nicaragua remata en 1933 cando gaña as eleccións o Partido Liberal encabezado por Juan Bautista Sacasa. O 1 de xaneiro de 1933 xa non había ningún soldado estadounidense en chan nicaraguano, pero en 1930 os EEUU formaran un corpo propio de seguridade, a Garda Nacional a cuxo fronte quedou, á saída dos soldados de EEUU, Anastasio Somoza García, home de confianza de Washington. O 21 de febreiro de 1934 Somoza, utilizando á Garda Nacional, asasina a Sandino quen loitara contra a intervención estadounidense e fora o líder indiscutible da oposición a esa intervención. Este foi o primeiro acto dunha serie que levaron a que Somoza, co apoio de EEUU, elixísese presidente de Nicaragua en 1936. Con iso marcouse o comezo dunha ditadura familiar da familia Somoza, que apoiada por EEUU e auspiciando os seus intereses instaurouse no país.

A comezos da década dos 60 do século XX, os ideais de esquerda e as loitas pola liberación dos pobos colonizados das súas metrópoles estaban en pleno auxe e dando resultados. O 1 de xaneiro de 1959 entraban na Habana as tropas revolucionarias que loitaban contra a ditadura de Batista en Cuba e en Alxeria formábase a Fronte de Liberación Nacional de Alxeria para loitar pola independencia de Francia. En Nicaragua os diferentes movementos contra a ditadura somocista ían dar como resultado a constitución da Fronte de Liberación Nacional de Nicaragua que sería o embrión do que veu denominarse, posteriormente, Fronte Sandinista de Liberación Nacional.

A situación económica de Nicaragua, a mediados do século XX, vese deteriorada ao caer os prezos de produtos agrícolas exportables como o eran o algodón e o café. Politicamente o Partido Conservador de Nicaragua sofre unha escisión e unha das faccións, os que foron chamados popularmente os zancudos, pasa a colaborar co réxime somocista. Anastasio Somoza García é asasinado polo poeta nicaraguano Rigoberto López Pérez en 1956 e vinculan con esta acción a Carlos Fonseca e Tomás Borge. En outubro de 1958 Ramón Raudales inicia unha serie de accións guerrilleiras que constitúen o inicio da loita armada contra a ditadura somocista. En xuño de 1959 prodúcense os feitos coñecidos como "O Chaparral", un lugar do territorio hondureño, fronteirizo con Nicaragua, onde unha columna guerrilleira "Rigoberto López Pérez" ao mando do Comandante Rafael Somarriba (na que estaba integrado Carlos Fonseca) foi detectada e aniquilada polo Exército de Honduras en coordinación cos servizos de intelixencia da Garda Nacional de Nicaragua.

Despois de "O Chaparral" déronse varias accións armadas máis, en agosto morría o xornalista Manuel Díez Sotelo, en setembro Carlos Haslam, en decembro Heriberto Reyes, ao ano seguinte prodúcense os feitos de "O Dourado" e mantéñense unha serie de accións onde resultan mortos, entre outros, Luís Morais, Xullo alonso, Manuel Baldizón e Erasmo Montoya.

A oposición convencional, até entón liderada polo Partido Comunista de Nicaragua, non fora capaz de formar unha fronte común contra a ditadura. A oposición á ditadura foise establecendo ao redor de diversas organizacións clandestinas estudantís. Entre os seus líderes destacaba, xa a comezo da década dos anos 60, Carlos Fonseca Amador.

En 1957 Carlos Fonseca Amador, Silvio Mayorga, Tomás Borge, Oswaldo Madriz e Heriberto Carrillo forman a primeira célula que se identifica cos principios proletarios. En outubro fórmase en México o Comité Revolucionario Nicaraguano que preside Edén Pastora Gómez, Juan José Ordóñez, Roger Hernández Porfirio Molinay Pedro José Martínez Alvarado.

En marzo de 1959, créase a Mocidade Democrática Nicaraguana (JDN), na súa constitución participan, entre outros, Carlos Fonseca e Silvio Mayorga. Esta organización tiña a finalidade de chegar á mocidade non estudantil urbana. A finais dese mesmo ano desaparece para dar paso á Mocidade Revolucionaria Nicaraguana (JRN), grupo que mantivo unha actividade internacional elevada. O 21 de febreiro de 1960 participa nunha conferencia de exiliados nicaraguanos en Maracaibo (Venezuela) organizada pola Fronte Unitaria Nicaraguana (FUN) (coalición de diversas forzas opositoras a Somoza). Asistiron a esa conferencia Fonseca, en calidade de delegado da Universidade Nacional Autónoma de Nicaragua (UNAN) e Silvio Mayorna, en calidade de representante das JRN, onde asinaron o manifesto "Intervención sanguenta: Nicaragua e o seu pobo" e o seu "Programa mínimo" á vez que coñeceron a outros compañeiros cos que, posteriormente, formarían o FSLN. Pouco despois organízase a Fronte Interna da Resistencia que segundo o propio Fonseca é O primeiro auxiliar do Exército Defensor do Pobo Nicaraguano.

A JRN tiña unha moi escasa presenza dentro de Nicaragua (estaba máis activa nos centros do exilio nicaraguano de Costa Rica, México ou Cuba) pero estableceu contacto coa Mocidade Patriótica Nicaraguana (JPN), vinculada ao Partido Conservador e fundada o 12 de xaneiro de 1960 e na que participaban, entre outros, José Benito Escobar, Germán Pomares, Salvador Buitrago, Roger Vásquez, Xullo Buitrago, Daniel Ortega, Fernando Gordillo, Manolo Morais, Jorge Navarro, Orlando Quiñonez, Ignacio Briones, German Vogl e Joaquín Solís Piura, á calor dos acontecementos da Revolución Cubana e a súa influencia en Latinoamérica. A JPN definíase como un grupo de mozos comprometidos coa democracia e a xustiza social sen seguir o estandarte de ningún partido. Nas súas filas militaban Xullo Buitrago e José Benito Escobar que chegarían a ser líderes importantes no FSLN.

No ano 1960 a JPN realiza unha serie de mobilizacións en diferentes lugares de Nicaragua, Managua, Matagalpa e Carazo. Estas protestas son debidas á represión de estudantes que se saldaron coa morte de varios deles e como apoio ao novo goberno cubano que atopaba dificultades co goberno somocista. A JPN xogou un importante papel na mobilización contra a ditadura. A súa liña de actuación estaba á marxe dos partidos opositores, como o Partido Socialista de Nicaragua ou o Partido Comunista e moi lonxe da oposición conservadora. Fonseca promove o ingreso á JPN de Marcos Altamirano, que coñecía de actividades anteriores. Altamirano pronto chega a Secretario Xeral da organización.

Edén Pastora xunto a cinco nicaraguanos máis intégrase no movemento guerrilleiro "Fronte Revolucionaria Sandino" nas Segovias.

A comezos de 1961 fúndase o Movemento Nova Nicaragua (MNN) no que participan persoas provenientes do mundo da educación, como Carlos Fonseca, Silvio Mayorga, Tomás Borge, Gordillo, Navarro e Francisco Buitrago; persoas provenientes de contornas obreiras como José Benito Escobar; do campo, como Germán Pomares e mesmo pequenos empresarios como Julio Jerez Suárez. Tamén participaba no MNN Santos López, guerrilleiro que loitara co chamado Xeneral de Homes Libres, Augusto César Sandino.

O Movemento Nova Nicaragua estableceu a súa base en tres cidades do país, Managua, León e Estelí. Aínda que o seu cuartel xeral atopábase na veciña Honduras. A súa primeira actividade pública realizouse o marzo de 1961 en apoio da revolución Cubana e en protesta da posición que o goberno de Nicaragua mantiña con Cuba, que respondía aos intereses dos Estados Unidos. O MNN disólvese para dar paso á fronte de Liberación Nacional.

Nacemento do FSLN

O Movemento Nova Nicaragua pronto disólvese pronto e os seus membros forman a Fronte de Liberación Nacional, FLN. Que toma o nome da organización independentista alxerina Fronte de Liberación Nacional de Alxeria, que lideraba a loita pola independencia de Alxeria de Francia.

A formación da Fronte non xorde mediante un congreso ou unha asemblea cuxa preparación requerise un proceso teórico previo, senón da propia acción. O propio Carlos Fonseca expoñíao da seguinte forma:

El Frente no nació de una asamblea o de un congreso, ni lanzó una proclama anunciando su creación. Ni tampoco presentó un programa. En el Frente primero fue la acción y sobre la base de sus primeras experiencias fue formulando y reformulando, porque siempre ha tenido un gran sentido autocrítico, su programa, su estrategia y su táctica. El FSLN es un producto genuino de la historia popular de Nicaragua.

O FSLN necesitou para a súa formación dun período longo de preparación. Realizáronse diferentes intentos e discutiuse moito. Aínda en 1963 aínda baixo a denominación de FLN obsérvase unha falta de coherencia interna ampla con ideas políticas heteroxéneas (pódese ver na publicación clandestina da periódico Trincheira). O agrupamento dos primeiros anos realizouse ao redor dunhas ideas básicas compartidas por todas as forzas que se ían integrando. O reflexo da Revolución cubana, a ineficacia da oposición convencional ao réxime somocista e a necesidade de manterse independente dela (dos partidos conservador, liberal e comunista), a necesidade dun movemento revolucionario que utilizaría a loita armada como oposición á ditadura somocista e, despois dalgunha discusión, a identificación coa loita de Sandino. Até 1969 non se realizou a publicación de ningún documento programático.

Mantívose que a Fronte Sandinista de Liberación Nacional foi fundada nunha reunión en Tegucigualpa (Honduras) entre Carlos Fonseca, Tomás Borge e Silvio Mayorga. Incluso chegouse a dicir que dita reunión realizouse un 19 de xullo de 1961. En realidade non existen ningún documento referente que avale dita información, téndose as primeiras informacións sobre isto despois do triunfo revolucionario de 1979. O histórico militante sandinista Rodolfo Romero afirmaba nunha entrevista realizada en 1994 que

Nunca hubo una reunión formal para fundar el Frente ../.. Frente Sandinista nunca tuvo ningún aniversario oficial; nunca hubo ningún congreso, ninguna convención, ninguna asamblea de fundación. No hubo nada. Jamás. El FSLN fue creado en el calor del combate.

Do mesmo xeito exprésase o Comandante Víctor Tirado López, de orixe mexicana e un dos Membros Históricos da Dirección Nacional do FSLN.

A cualificación de "Sandinista"

Aínda que pouco despois da creación da Fronte de Liberación Nacional, en xuño de 1961, Carlos Fonseca propuxo que se denominase "sandinista" esta non sería aceptada nin utilizada até 1963.

Carlos Fonseca xa expresara o seu "sandinismo" en 1960 cando chamaba á súa xeración "os fillos de Sandino" e denominaba ao exército de liberación que proxectaba "Exército Defensor da Soberanía Nacional" en clara referencia ao do "Xeneral de Homes Libres". No seu ensaio Nicaragua, terra amarga encomiaba o heroísmo de Sandino e citaba varias das súas máximas.

Doutra banda Noel Guerreiro Santiago, un avogado de León que estivera exiliado en México e afiliado ao Partido Comunista de México e ao Partido Socialista de Nicaragua, que mantiña unha ampla base marxista, rexeitaba a identificación con Sandino xa que non apreciaba que se interesase pola propiedade dos medios de produción e da terra, preocupándose soamente da ocupación estranxeira. Tamén sinalaba como contraproducente a exaltación que facían da súa figura os ideólogos dos partidos burgueses. Guerreiro mantivo certas diferenzas con Fonseca sobre diversas cuestións. Acabou abandonando o FSLN en 1963 e exiliándose en México.

A adopción do cualificativo de "sandinista" debeuse á realización de tres procesos entre os anos 1961 e 1962; o estudo da vida e ideas de Sandino, a necesidade dun proceso revolucionario que fose xenuinamente nicaraguano e a irrupción de Fonseca como indiscutible dirixente central do movemento.

En 23 de xullo de 1962 adóptase o apelativo de "sandinista". Os primeiros comunicados asinados como Fronte sandinista de Liberación Nacional aparecen nos meses de setembro e outubro de 1963, en novembro, nunha entrevista a Fonseca publicada na revista mexicana Siempre, sae por primeira vez publicado o nome de Fronte Sandinista de Liberación Nacional.

A influencia cubana

A Revolución Cubana foi unha das referencias fundamentais do FSNL dende, incluso, antes do seu nacemento. A formación da fronte non coincidiu cos feitos da Serra Mestra senón cos cambios revolucionarios dos anos 1960 e 1961 que culminan coa declaración de Fidel Castro declarando socialista á revolución. Da Revolución Cubana os militantes do FSNL adquiren fundamentos ideolóxicos de marxistas. O propio Fonseca declara que

tenía importancia para los revolucionarios nicas porque daba idea que era la identificación con los explotados, la mejor garantía de sostener una lucha victoriosa contra la reacción y contra el imperialismo.

En 1968 Julio Buitrago responsable da clandestinidade urbana, dicía que "el estaba a pelexar por alcanzar para os obreiros e campesiños nicaraguanos os dereitos que vira cos seus propios ollos na Cuba socialista".

A estratexia da loita na montaña

Inspirados na loita de Fidel e o Che Guevara nas montañas de Cuba. A visión da guerrilla vitoriosa co apoio do campesinado facíanlle subestimar a mobilización urbana e sobrestimar o compoñente da loita armada rural. A formulación que ten o FSLN en 1962 é o dun alzamento cun campamento base na montaña, unha guerrilla rural apoiada polo campesinado que sería o detonante dunha insurrección xeral que derrotaría á ditadura sen importar o apoio dos EEUU.

O "foquismo" como se lle denominaba a esta concepción da loita que non deu os froitos que se esperaban. Isto, aínda que se corrixiu, chegou a causar tensións mesmo despois do triunfo revolucionario.

O FSLN non logrou mimetizar os logros dos guerrilleiros cubanos. Tras varias derrotas como as de Río Coco, Río Bocay e Pancasán que case fan desaparecer a organización. O ritmo de baixas era maior ao de novas incorporacións, en 17 anos non se logrou controlar totalmente ningunha área do país.

En 1963 os dirixentes do FSLN estaban convencidos de poder emular a guerrilla cubana aínda cando a maioría deles non tiñan experiencia militar previa. Aínda que tiveron o apoio de antigos combatentes de Sandino e do goberno cubano que accedeu a que algúns sandinistas adestrásense en Cuba e participasen, xunto ao Exército Rebelde en diversas accións militares contra a contrarrevolución, mesmo na defensa da Habana no episodio de Baía de Cochinos.

En 1962 Carlos Fonseca e Santos López percorreron a montaña de Nicaragua buscando un lugar idóneo para comezar as operacións. Seleccionaron un sitio ao noroeste de Matagalpa preto da confluencia do río Coco e o Bocay. Unha das razóns que lles fixeron decidirse por esta localización foi as condicións de miseria que vivían os campesiños alí, pensando que ía ser un factor de apoio á guerrilla. Tempo despois Carlos Fonseca recoñecía que foi un erro polo illamento do lugar e o atraso da poboación, moi elevado.

A guerrilla

Durante 1962 prepárase a acción guerrilleira. Cómpranse armas, selecciónanse e fórmanse cadros e prepáranse plans de combate. Unha parte importante realízase en Honduras. Introdúcese o material bélico e as varias decenas de combatentes dende Honduras. A zona elixida foron as áreas fronteirizas con Honduras denominadas Raití e Bocay.

A operación de introdución das forzas na zona de guerra designada foi dificultosa e nelas perdeuse un home e parte do material. As milicias chegaron a contar con tres columnas que sumaban un total de 63 homes. Só a metade deles contaban con armas de fogo e unha boa parte destas eran rifles de caza.

Carlos Fonseca dábase conta de que había certos problemas na organización da guerrilla, en especial un optimismo esaxerado que non axudaba en nada ao avance real da loita. Á vez mantivo con Noel Guerreiro Santiago certas discusións que lle mantiveron ocupado chegando, mesmo, a non deixarlle participar directamente nas accións militares de Río Coco e Bocay como el planeara.

Non se preparara politicamente a área de actuación xa que as operacións da MNN e do propio FSLN foron moi escasas ao dar prioridade aos preparativos militares. O FSLN era un descoñecido para a sociedade nicaraguana a comezos de 1963. A poboación da área de establecemento elixida, con alto grao de descoñecemento do español (falaban sumo e miskito) e un descoñecemento político total, descoñecía totalmente ao FSLN e non chegaron nunca a entender o que era. Fonseca tamén recoñeceu que "foi un enorme obstáculo o non posuír practicamente ningún contacto, por illado que fose, con campesiños das zonas montañosas; considerando o importantísimo papel que xustamente se lle deu á montaña.

A experiencia non puido avanzar. Como expoñía Borge nunha entrevista en 1979:

la guerrilla no pudo prosperar. La verdad, porque la guerrilla era muy atrasada. No había conocimiento del terreno, no habían líneas logísticas de abastecimiento, no existían las condiciones para que una guerrilla pudiera prosperar

Nesta situación e cun mando rotativo semanal que resultou ser desastroso. A operación foi abandonada cando un grupo foi practicamente aniquilado nunha emboscada da Garda Nacional. A retirada cara a Honduras durou máis dun mes. Caeron nesa acción, entre outros, Francisco Buitrago, Jorge Navarro, Iván Sánchez, Modesto Duarte e Faustino Ruiz. Non houbo practicamente reacción na cidadanía, fóra dos estudantes que pertencían á propia organización.

Popularización do FSLN

Despois da derrota de 1963 comézase o traballo da preparación política do campesinado. Foi Rigoberto Cruz (Pablo Úbeda), que se quedou na montaña despois da derrota de Bocay, quen tomou a iniciativa de desenvolver certa preparación política entre os campesiños.

Fonseca atrasou o seu regreso a Nicaragua ao quedar estudando as loitas revolucionarias que se produciron até o momento no mundo e analizando o ocorrido na súa patria. Fonseca volveu a Nicaragua en maio de 1964 e é detido en Managua o 26 de xuño xunto a Víctor Tirado López e encarcerado, esa era a oitava e última vez que os detiñan.

Fonseca non foi asasinado, como adoitaba pasar con outros detidos, pola relevancia política da súa figura. En 1963 fora elixido presidente de Nicaragua René Schick Gutiérrez que era un home de palla de Anastasio Somoza pero suavizou o trato aos opositores políticos. Foi xulgado o 9 de xullo e condenado a seis meses de cárcere. O movemento estudantil organizou un gran número de protestas e Fonseca realizou unha alegación no que expuxo o proxecto do FSLN e o porque do mesmo. Esta alegación publicouse integramente no xornal A Prensa. Estes feitos, xunto cun redobre no esforzo de publicitar os obxectivos de programas do FSLN deron como resultado que a cidadanía nicaraguana fose coñecendo ao FSLN.

O xornal A Prensa, propiedade da familia Chamorro (importante familia nicaraguana que se mantivera en postos relevantes do goberno dende o século XIX), publicaba todo o referente aos xuízos contra os militantes do FSLN. Xunto ás noticias sociais da alta sociedade nicaraguana chegaba á cidadanía a información sobre as actividades sandinistas. Aínda que desaprobaba os seus métodos de acción, trataba co mesmo linguaxe que o goberno aos seus militantes e á súa organización e o xornal converteuse nun altofalante das proclamas do FSLN.

Carlos Fonseca foi xulgado o 9 de xullo e para entón xa preparara o chamado Manifesto da prisión titulado Desde o cárcere eu acuso á ditadura (con contido e estilo similar ao que realizara Fidel Castro no seu xuízo polo ataque ao cuartel Moncada coñecido como La historia me absolverá).

Neste manifesto Fonseca definía á fronte Sandinista como o partido da nova xeración e destacaba a súa actitude loitadora en contraposición e en crítica dos partidos de "a vella xeración" que perdían o tempo en charlas os sábados e domingos. Este manifesto non tivo unha resposta entusiasta polas forzas políticas e mesmo nalgúns sectores do sandinismo fíxoselle oco chegando, mesmo, a ser criticado por algunhas forzas revolucionarias internacionais.

En setembro, Carlos Fonseca fixo público un novo escrito titulado Esta é a verdade. Neste escrito defendía ao FSLN das acusacións que o goberno lles realizaba. Acusacións que ían desde acusarlles de querer incendiar o xornal A Prensa até a de querer asasinar a membros doutras forzas políticas, incluída o PCN.

Durante a súa estancia en prisión casa con María Haydeé Terán. Logo é deportado a Guatemala e de alí a México onde se reencontra con María realizando a cerimonia relixiosa da voda o 3 de abril de 1964. Permanecen fóra de Nicaragua un ano, até decembro de 1965. Nese tempo Fonseca discute cos outros membros do FSLN o cambio de estratexia da Fronte.

Entre 1963 e 1967 realízase unha política máis tendente á conciliación e ao traballo xunto á esquerda tradicional que non obtén resultados. Aprovéitase eses anos para, doutra banda, realizar importantes experiencias no seo das masas populares e para achegarse ao campesinado pobre. Estas experiencias levarían ao intento de establecerse de novo na montaña, esta vez na zona de Pancasan e Fila Grande, no departamento de Matagalpa.

A fundación da Fronte Estudantil Revolucionario, FER, organización que situou as súas accións no marco legal (aínda que foi duramente reprimida) e que se constituíu na punta de lanza para organizar aos estudantes e aos poboadores urbanos, deu como resultado que as escolas de secundaria e as universidades desen un importante achegue de militantes ao FSLN.

Pancasán

En 1967 aínda a estratexia de loita que se mantiña era o foquismo. En xaneiro dese ano destácanse o groso da militancia á montaña. A conxuntura social era moi diferente xa que o FSLN empezaba a ser coñecido pola cidadanía nicaraguana. No campo o labor de infraestrutura e concienciación do campesiñado emprendida por Rigoberto Cruz, coñecido como "Pablo Úbeda" e os sindicalistas como Bernardino Díaz Ochoa e a súa muller Benigna Mendiola proporcionaban ao FSLN unha infraestrutura loxística e o apoio popular do que careceran en Raiti e río Cocos. Na contorna urbana as actividades da Fronte conseguiran saltar do mundo estudantil e educativo ao laboral o que diversificaba e aumentaba a fonte de militantes do FSLN. Aínda así a forza da Garda Nacional era moi superior á que mantiña a Fronte.

O escenario de actividades bélicas centrouse na montaña do departamento de Matagalpa na zona do cerro Pancasán e Fila Grande. O 27 de agosto de 1967 produciuse o feito coñecido como Xesta de Pancasán onde unha columna guerrilleira, comandada por Silvio Mayorga foi aniquilada nunha emboscada da Garda Nacional. Esta derrota militar da guerrilla converteuse nun punto de inflexión na loita contra a ditadura e nunha vitoria política ao tomar conciencia a cidadanía nicaraguana que a única posibilidade real de acabar coa ditadura da familia Somoza era mediante a loita armada e identificar á oposición antisomocista coa Fronte Sandinista.

A chamada "Xesta de Pancasán", tivo a súa orixe na perda duns cartuchos de munición dun mozo guerrilleiro que andaba pondo caixas de correos. Estas balas foron achadas por uns "Xuíces de Mesta" (autoridade rural de Nicaragua) que pon o feito en coñecemento da Garda Nacional que sen máis coñecemento lánzase á procura dos guerrilleiros. Decatado disto Carlos Fonseca tenta pór en coñecemento deste feito a Silvio Mayorga pero antes de chegar a comunicarllo a Garda Nacional detecta a columna de Mayorga e o 27 de agosto de 1967 téndelle unha emboscada.

Esta emboscada produciuse nas proximidades da Facenda Washington nas montañas de Pancasán no departamento de Matagalpa. Nesta acción foi practicamente aniquilada a columna guerrilleira. Nela morreron, entre outros, o propio Mayorga, Rigoberto Cruz, Carlos Reyna, Carlos Tinoco, Otto Cascos e Francisco Moreno. Óscar Danilo Rosales foi capturado e torturado até morrer.

Loita desigual

A identificación da oposición á ditadura somocista co FSLN foi impoñéndose en todos os sectores da sociedade nicaraguana. A brutal diferenza de forzas e a desmesurada resposta que a Garda Nacional daba aos ataques sandinistas foron calando nos cidadáns que admiraban os comportamentos heroicos dos mozos combatentes.

O 15 de xullo de 1969 a Garda Nacional ataca a casa "As Termópilas" situada no barrio das Delicias do Volga en Managua. A Garda Nacional recibira información de que nesa casa atopábase unha célula guerrilleira. O ataque realízase con todos os medios dispoñibles, participan nel máis de 300 efectivos. No interior da casa atopábanse Doris Tijirino, Gloria Campos, a filla desta Martha Lorente, Mirna Mendoza e Julio Buitrago, xefe da resistencia urbana do FSLN e membro da súa Dirección Nacional. Julio Buitrago ordenou aos demais compañeiros que abandonasen a casa e refuxiouse na primeira planta, durante máis de 3 horas resistiu os ataques da Garda Nacional que chegou a bombardear a vivenda. Na fuxida caeron prisioneiros Gloria Campos e a súa filla.

A operación foi retransmitida por televisión co propósito de desprestixiar ao FSLN. Unha vez destruída vencida a resistencia guerrilleira atopáronse que o combate fora sostido por un só home. A actitude de Buitrago foi entendida como o sacrificio heroico pola liberdade. Pouco despois volve darse un caso similar en Managua onde morre, entre outros Leonel Rugama. Accións como esta foron gañando o apoio popular no que o FSLN puido establecer a súa loita.

Ese ano faise público o programa de 14 puntos entre os que destacan:

Cartel nunha rúa de León (Nicaragua) en marzo de 1988.

• A Revolución Agraria
• Lexislación Laboral e Seguridade
• Goberno Revolucionario e Honestidade Administrativa
• Reincorporación da Costa Atlántica
• Emancipación da muller e respecto ás crenzas relixiosas
• Política exterior independente e solidariedade internacional
• Exército Patriótico Popular e eliminación da Garda Nacional
• Unidade Centroamericana

Acumulación de forzas en silencio

En 1970, nunha conxuntura represiva moi intensa, algunhas escaramuzas bélicas na zona de Zinica (Matagalpa) e accións urbanas, o FSLN lanza a consigna de acumulación de forzas en silencio reducindo ao mínimo as accións bélicas e pasando a un traballo de preparación de cadros e militantes así como o fortalecemento da organización en todos os ámbitos, tanto políticos e sindicais como militares. O período de acumulación de forzas durou catro anos.

Durante este período non se reivindicou ningunha acción política nin militar dedicando todos os recursos á formación e fortalecemento da organización para preparala para emprender unha loita sostida até o fin da ditadura.

Preparáronse plans de organizativos dos diferentes sectores, estudantil, obreiro, campesiño, urbano... Acumuláronse recursos de todo tipo, financeiros, armamentísticos, materiais... e fíxose fincapé na formación de cadros tanto na vertente política como militar mesmo con estancias no estranxeiro, principalmente en Cuba e coa guerrilla palestina de Fatah.

Especialmente dende 1971 desenvolveuse un gran traballo de preparación entre as masas populares, que pasando das escolas chegou aos barrios, ás comunidades campesiñas e ás fábricas.

Aínda cando non houbo moitos enfrontamentos e non se deron moitas baixas, caeron algúns militantes sandinistas, como Óscar Turcios e Ricardo Morales (membros da Dirección Nacional).

O período de "acumulación de forzas en silencio" duro até o 27 de decembro de 1974 no que se produce o asalto á casa de Chema Castelo por parte dun grupo guerrilleiro dirixido por Eduardo Contreras e Germán Pomares. Este foi o inicio dunha ofensiva ininterrompida e crecente que culminou coa entrada a Managua o 26 de xullo de 1979.

Fin do silencio e comezo da ofensiva

A noite do 27 de decembro de 1974 un grupo de guerrilleiros asalta a vivenda de José María Castillo, importante personaxe do círculo de goberno da ditadura dos Somoza, situada no barrio dos Robles de Managua. O grupo de guerrilleiros sandinistas estaba dirixido por Eduardo Contreras e Germán Pomares. O asalto irrompe nunha festa homenaxe que se lle brindaba ao embaixador dos EEUU en Nicaragua Turner B. Shelton.

Na acción deixouse libre aos diplomáticos estranxeiros e mantivéronse como reféns ás personalidades nicaraguanas, todos elas ligadas coas altas esferas do poder. O ataque realizouse por 13 guerrilleiros (10 homes e 3 mulleres) organizados en 3 escuadras e foi planificada con moita antelación. Os participantes non se coñecían entres si previamente, Tras varias observacións elíxese o día da festa ao embaixador de EEUU e ás 22:50 comeza o asalto á casa.

Os obxectivos desta acción eran, a liberación de 18 sandinistas encarcerados, dar un golpe demoledor á ditadura e buscar o eco internacional para mostrar a situación do país e a obtención dun rescate. Negociouse a saída dos asaltantes do país.

Esta acción pon fin ao silencio que por catro anos gardara a Fronte Sandinista de Liberación Nacional e é o comezo dunha ofensiva que non se detería até o derrocamento da ditadura.

Pouco despois, o 6 de xaneiro de 1975 realízase o ataque ao cuartel e campamento antiguerrillero de Waslala por unha escuadra da Brigada "Pablo Úbeda" (BPU) ao mando de Carlos Agüero Echeverría, Comandante "Rodrigo", membro da Dirección Nacional do FSLN, que dá paso ao comezo de accións armadas ao longo do país.

A división, o tres FSLN

Os seguintes anos intensifícanse as accións guerrilleiras na montaña e no campo arredor de núcleos urbanos no norte e centro do país. A resposta do réxime somocista foi o aumento da represión decretando o estado de sitio e encarceramento de todo aquel de o que se puidese ter sospeitas da súa conexión coa guerrilla. O traballo realizado no período anterior deu os seus froitos e o FSLN viuse reforzado pola entrada de moitos novos militantes.

Unha serie de diverxencias de orde política -pero nunca no ideolóxico- ao redor da definición do carácter da loita para derrocar á ditadura somocista conducen á división interna do FSLN durante o período dos anos 1975 até 1978.

Dende a súa fundación o FSLN pasou por distintas ideoloxías, dende o marxismo-leninismo até a socialdemocracia, por exemplo. A división do FSLN debeuse principalmente á radicalización dos distintos criterios de orde táctica e organizativa. Xurdiron así tres estruturas orgánicas dentro a organización que funcionaban por separado, cada cal tiña a súa dirección e as súas formas de traballo, todas usando o mesmo nomee pero con apelativos diferentes: FSLN Proletario, FSLN Guerra Popular Prolongada (GPP) e FSLN Insurreccional.

• "FSLN GPP" ou "Guerra Popular Prolongada": De inspiración guevarista (quen cría no foquismo como método revolucionario) foi considerado sectario polos outros bloques do FSLN. A súa acción estaba principalmente no campo e montaña, na zona nordés de Nicaragua, onde a aceptación polos campesiños pobres foi boa; sostiveron sanguentos enfrontamentos contra a Garda Nacional. Crían que estaban listas as forzas para derrocar a Somoza. Apoiaban a "guerra xeneralizada" e a necesidade de organizar ás masas a fin de preparalas para participar na guerra, pero poñían a énfase no desenvolvemento da actividade militar con grupos guerrilleiros na montaña, considerado o sector estratéxico da loita revolucionaria. O inimigo principal é o imperialismo materializado no réxime somocista, poder que era preciso enfrontar creando, mediante o combate guerrilleiro na montaña, un exército con capacidade de soster unha guerra prolongada.
• "FSLN Proletario": Consideraban ao traballador como "A vangarda revolucionaria da loita polo socialismo". A súa acción é o foquismo, como un intento apresurado de semellanza coa Revolución Cubana. Xorde en 1975 actuando nos centros urbanos, con atentados e sabotaxes. Consideraban falto de madurez ao movemento revolucionario para pór fin á ditadura somocista. Sostiñan a necesidade de reformular a "estratexia da guerra popular prolongada" vixente até entón. A súa proposta era a "estructuración dun Partido Obreiro" -que seria a vangarda da revolución- o cal contribuiría en dar un maior impulso á organización política do proletariado e as masas urbanas a fin de preparar a loita insurreccional contra o réxime somocista, estimado como o inimigo principal a combater.
• "FSLN Insurreccional" ou "Tercerista": Foron unha mestura heteroxénea de demócratacristianos, marxistas amplos que aceptan o pluralismo, social demócratas, estudantes idealistas, empresarios, profesores. O seu labor era pór fin á ditadura somocista e establecer un goberno demócrata entre as forza opositoras. Organizábanse en comandos rápidos e móbiles, pasaban do campo á cidade e foron quen asestando golpes graves á ditadura. Xurdida en 1976 co propósito inicial de mediar entre as dúas primeiras tendencias, e a súa formulación central para combater á ditadura somocista -considerado como o inimigo principal- era preparar o camiño para o desenvolvemento dunha insurrección popular xeral. Formulaban, por unha banda a necesidade de executar golpes e accións militares audaces que coloquen ao movemento revolucionario nunha posición ofensiva no terreo político e militar, e, por outro, desenvolver unha política de amplas alianzas co conxunto das forzas anti-somocistas a fin de incorporalas na estratexia insurreccional e establecer relacións con forzas e tendencias políticas no ámbito internacional para gañar adeptos á causa da revolución en Nicaragua.

O 7 de novembro de 1976 cae en combate na rexión de Zinica Carlos Fonseca Amador. Ese mesmo ano tamén morre Eduardo Contreras que destacara na toma da casa de Chema Castelo Quant en 1974.

A ofensiva de outubro

A finais de 1977 o FSLN Insurreccional lanza unha ofensiva urbana atacando cuarteis de Masaya, San Carlos en río San Juan e na Fronte Norte Carlos Fonseca que se salda cun éxito inicial aínda que a superioridade armamentística da Garda Nacional fai que as instalacións se recuperen rapidamente. Esta ofensiva é coñecida como "Ofensiva de outubro".

En Managua e Tipitapa caen varios cadros da fracción FSLN Guerra Popular Prolongada entre os que está o membro da Dirección Nacional Pedro Aráuz Palacios.

Un grupo de personalidades nicaraguanas no exilio fan público o chamado "Manifesto do Grupo dos doce" no que chaman ao país a apoiar a loita contra Somoza.

A Ofensiva de outubro leva por primeira vez a loita guerrilleira ás cidades demostrando a vulnerabilidade militar do somocismo e creando as condicións subxectivas para posteriores accións insurreccionales.

A toma do Palacio Nacional, Operación Chanchera

O ano 1978 comeza co asasinato do director do xornal A Prensa, Pedro Joaquín Chamorro Cardenal. Este asasinato é atribuído ao réxime ao ser Chamorro un coñecido opositor do somocismo. O malestar e as protestas estendéronse entre a clase media e empresarial do país.

En febreiro dese ano prodúcese a insurrección do barrio Monimbó de Masaya e xa a situación nicaraguana é noticia internacional. Nos Sabogales morre Camilo Ortega Saveedra, irmán de Daniel Ortega Saavedra quen ao cabo sería presidente do país.

O 22 de agosto un comando da fracción FSLN Insurreccional toma o Palacio Nacional do Congreso no medio dunha sesión conxunta retendo a deputados e senadores, ademais do persoal que se atopaba nese momento no edificio, non menos de 3 000 persoas. Á fronte do operativo estaba Edén Pastora, coñecido como o comandante "cero" e Dora María Téllez (Pastora despois do triunfo da revolución alzaríase en armas contra os seus antigos compañeiros do FSLN). Somoza vese obrigado a aceptar os puntos da Fronte e debe liberar prisioneiros políticos (entre os que se atopaba Tomás Borge), publicar comunicados revolucionarios, dar diñeiro en efectivo (medio millón de dólares) e permitir a partida do comando ao estranxeiro.

En setembro prodúcese un levantamento insurrecional nos departamentos de León, Matagalpa, Chinandega, Estelí, Masaya e Managualos cales agrupan a máis do 50% da poboación do país.

A resposta da Garda Nacional é a de atacar por todos os medios e indiscriminadamente ás cidades producindo moitas vítimas entre a poboación civil. A loita dura máis dun mes e acaba obrigando ao abandono dos guerrilleiros das prazas urbanas replegándose ás montañas e zonas rurais. Na retirada moitos civís deciden sumarse aos grupos da guerrilla.

Está acción foi o comezo dunha insurrección xeneralizada contra a ditadura á vez que é o punto de inflexión en canto á superación da división do FSLN. As diferentes tendencias comezan a buscar acordos para lograr unha nova unificación. Doutra banda Costa Rica, Panamá, Venezuela e México sitúanse a favor da loita do FSLN promovendo o illamento internacional do réxime somocista.

A ofensiva final

A insurrección vai gañando adeptos e as filas guerrilleiras vanse nutrindo de militantes que deciden sumarse á loita contra a ditadura. O FSLN constitúe diversas frontes de combate, os que denomina co nome de compañeiros caídos. Fórmanse as seguintes frontes:

• no sur a Fronte Sur "Benjamín Zeledón";
• no norte, a Fronte Norte "Carlos Fonseca Amador";
• a zona central, a Fronte Central "Pablo Úbeda";
• na área de Chontales, a Fronte Oriental "Carlos Roberto Huembes";
• na zona de León e Chindandega, a Fronte Occidental "Rigoberto López Pérez"
• nas áreas de Masaya e Carazo, a Fronte Sur-Oriental "Camilo Ortega"
• no centro urbano de Managua, a Fronte Interna "Ulises Tapia Roia".

En marzo de 1979 asínase o acordo de unidade por parte dos representantes do tres fraccións sandinistas e decídese impulsar a loita baixo o mando coordinado dunha ""Dirección Nacional Conxunta'" conformada por nove (9) membros onde cada fracción designou a tres (3) representantes, sendo composta polos seguintes:

• FSLN GPP
  • Tomas Borge Martínez, Ministro do Interior (1979-1990)
  • Henry Ruiz Hernández, Ministro de Planificación
  • Bayardo Arce Castaño
• FSLN-Proletario
  • Jaime Wheelock Román, Ministro de Desenvolvemento Agropecuario e Reforma Agraria
  • Luis Carrión Cruz, Viceministro do Interior
  • Carlos Nuñez Téllez, Consello de Estado (1979-1985), Presidente da Asemblea Nacional de Nicaragua
• FSLN Insurreccional
  • Daniel Ortega Saavedra, Coordinador da JGRN (1979-1985)
  • Humberto Ortega Saavedra, Ministro de Defensa e Comandante en Xefe do EPS (1979-1990)
  • Víctor Tirado López

Na cidade norteña de Estelí prodúcese unha nova insurrección en abril.

En xuño a Fronte Sandinista de Liberación Nacional fai un chamamento a participar na Ofensiva Final. Todas as frontes son convocadas a intensificar a loita contra a Garda Nacional e a converxer na capital, convócase a toda a poboación a unha folga xeral.

Estelí, Matagalpa, Chinandega, León, Managua, Masaya, Carazo e Rivas álzanse de novo contra o goberno o cal responde desesperadamente bombardeando as cidades. As columnas do FSLN avanzan liberando todas as cidades ao seu paso. O goberno de EEUU tenta, mediante a OEA (Organización de Estados Americanos), parar o avance da Fronte. O goberno norteamericano tenta que a OEA destaque tropas de interposición en Nicaragua, pero non obtén apoio necesario dos países latinoamericanos presentes na organización. Posteriormente, poñendo como pretexto motivos humanitarios, tenta fincar tropas en Costa Rica para intervir en Nicaragua, pero esta operación tamén fracasa. O mesmo que os intentos de negociación co FSLN para a composición dunha Xunta de Goberno de Reconstrución nacional. Finalmente, os Estados Unidos de América do Norte vense obrigados a pedir a Anastasio Somoza a súa renuncia á presidencia de Nicaragua nun intento de controlar a situación. Somoza é substituído polo presidente do Congreso Nacional, Francisco Urcuyo, que nun dos seus primeiros actos como presidente fai un chamamento ao FSLN a que depoña as armas. A resposta sandinista foi a de incrementar o avance e Urcuyo abandona o país. A Garda Nacional derrúbase e a Fronte Sandinista de Liberación Nacional entra en Managua o 19 de xullo de 1979 poñendo fin á etapa ditactorial somocista e comezando o que se coñece como "A Revolución Sandinista" asumindo as responsabilidades de goberno mediante a Xunta de Goberno de Reconstrución Nacional.

Período de goberno

Faculta al Procurador General de Justicia para que de inmediato proceda a la intervención, requisa y confiscación de todos los bienes de la familia Somoza, militares y funcionarios que hubiesen abandonado el país a partir de diciembre de 1977.

No ano 1981, escasamente ano e medio do triunfo revolucionario, os Estados Unidos de América, poñendo como desculpa o suposto soporte e apoio dos sandinistas ao movemento guerrilleiro do Salvador, impoñen un bloqueo económico á vez que organiza e financia a denominada contra (de contrarrevolución), partindo das unidades do exército de Somoza que fuxiron ao veciño país de Honduras e creando así unha situación de guerra (en 1987 había máis de 10.000 contras armados loitando contra o goberno de Nicaragua). O apoio dos Estados Unidos aos contra tróuxolles diversos problemas tanto de índole internacional como interno, entre o máis relevante atópase a sentenza condenatoria firme do Tribunal Internacional da Haia contra a EE.UU. (ver Nicaragua contra Estados Unidos) polo minado de portos civís como o de Corinto, que EEUU nunca acatou, ademais do rexeitamento ao apoio do goberno estadounidense á contra en 1985 que promulgou o Congreso dos EEUU cando saíu á luz pública o escándalo Irangate.

En resposta á contrarrevolución, estableceuse unha situación de guerra, traendo como consecuencia mortes calculadas en máis de 38 000 persoas e perdas económicas duns 17 mil millóns de dólares, en concepto de destrución de infraestrutura, ademais da aplicación do servizo militar obrigatorio, a provisión de cuantiosos fondos para a defensa mediante un maior control dos recursos do país.

A solidariedade internacionalista envorcouse con Nicaragua e organizacións solidarias de todo o mundo así como os países que compartían un mesmo sentido de goberno cos Sandinistas, coa Unión Soviética e Cuba á cabeza, apoiaron á Revolución Roxinegra mitigando os inmensos danos da guerra civil.

Nas eleccións do 4 de novembro de 1984 o representante sandinista, Daniel Ortega Saavedra, vence por unha ampla marxe de votos (o 67%). Ao ano seguinte, ante o incremento das hostilidades, decrétase o estado de emerxencia durante un ano. En 1987 o FSLN volveu resultar gañador das eleccións convocadas. En marzo de 1988 inícianse conversacións, arroupadas polos presidentes dos outros países centroamericanos, no que se coñeceu como "Acordo de Esquipulas II", entre o goberno sandinista e a Contra no que se acorda unha tregua. En febreiro do ano seguinte chégase ao acordo de disolución da Contra e da realización das reformas constitucionais que permitirían a súa participación na vida política do país, este acordo asinouse na localidade salvadoreña de Costa do Sol.

O custo atroz da guerra demandaba, dende o interior do país, a paz, á vez que o panorama internacional cambiou: cambios na presidencia de EEUU (Reagan xa non era presidente), comeza a perestroika na URSS e había unha presión cada vez maior dos países veciños.

Entre os logros do período de goberno revolucionario destaca a campaña de alfabetización que logrou reducir o índice de analfabetismo de máis do 50% a menos do 13% e o acceso ao ensino superior a individuos de escasos recursos, así como a reforma agraria, unha firme vontade de desenvolver a política cultural e o intento de universalización da sanidade facendo que as taxas de enfermidades e mortalidade infantil diminuísen significativamente.

Críticas e condenas

Dende o triunfo mesmo da revolución, o novo goberno tivo que facer fronte a unha serie de episodios que tentaban frear as accións de cambio revolucionario. No contexto da desorde que acaeceu nos primeiros días despois do triunfo, os erros e abusos que se puideron cometer foron aproveitados polos derrotados seguidores do réxime somocista, opositores ao sandinismo e quen os apoiaban para tentar frear as incipientes reformas revolucionarias e avances sociais.

Entre as principais críticas atópanse a censura aos medios de comunicación por decreto de lei (a pesar diso o principal xornal de oposición, A Prensa, mantiña a súa liña editorial íntegra orixinando o seu peche en varias ocasións). A Igrexa católica foi acusada de desestabilizar a Revolución e mantivo unhas tirantes relacións co goberno.

"Artículo 13.-Todo el que tuviere establecido o estableciere en lo sucesivo una imprenta, litografía, empresa editora, o cualquier otro medio de publicidad u otra forme electrónica que sirve para difundir en forma masiva una idea, una opinión o noticia, tendrá obligación de solicitar autorización a la Dirección de Medios de Comunicación, manifestando por escrito donde consta el lugar o lugares que ocupe el negocio, el nombre y apellido del empresario o sociedad a que pertenece, el domicilio de aquel o de ésta, y el nombre, apellidos y domicilio del Gerente si los hubiere; igual obligación tendrá cuando el propietario o gerente cambie de domicilio o de lugar el establecimiento del negocio."

En 1982 a Comisión Interamericana de Dereitos Humanos, órgano da OEA con sede en Washington, DC (Estados Unidos), en referencia a unhas mortes en estrañas circunstancias ocorridas no Cárcere Modelo de Managua en decembro de 1979.

que Por aplicación del Artículo 39 del Reglamento, presumir verdaderos los hechos denunciados en la comunicación de 3 de diciembre de 1979, relativa a la muerte en prisión de Pedro Pablo Calderón Urbina, Marcos Dávila Andrade, Guillermo Sánchez Pinell, Perfecto Pérez y Humberto Villavicencio Montoya.

- - :2. Observar al Gobierno de Nicaragua que tales muertes, considerando la juventud de cuatro de los reos, configuran graves violaciones al derecho a la vida (Artículo IV de la Convención Americana sobre Derechos Humanos) y al derecho a la integridad personal (Artículo V). -

- :3.Recomendar al Gobierno de Nicaragua que investigue los hechos denunciados y, en su caso, sancione a los responsables; y que se sirva comunicar a la Comisión la decisión que adopte, dentro de un plazo máximo de 60 días...

Da mesma forma, unha vez abandonado o poder, o F.S.L.N. e algúns dos seus dirixentes foron acusados polos medios de comunicación afíns á contrarrevolución e ao goberno dos Estados Unidos de quedar con propiedades estatais. Este feito foi coñecido como a piñata, pero non deu lugar a ningunha acusación ante a xustiza, nacional ou internacional, e ningún dirixente sandinista foi acusado, axuizado ou encarcerado por iso. Algunhas destas propiedades foran expropiados no período revolucionario e posteriormente, os seus antigos propietarios foron indemnizados mediante bonos denominados BPI (Bonos de Pagos de Indemnización).

Un total de 64 personas fueron asesinadas, 13 torturadas y 15 desaparecidas en 17 comunidades miskitas de la Región Autónoma del Atlántico Norte (RAAN), según la denuncia de la C.P.D.H., una férrea opositora al régimen sandinista.

"lamentable" que un organismo de derechos humanos "cada vez que se presenta una campaña electoral es instrumentalizado por los adversarios del FSLN para organizar campañas de desprestigio para afectar la imagen de sus candidatos y del partido".

Perda do Poder Executivo

Reagan reunido con (de esquerda a dereita) o Secretario de Defensa, Caspar Weinberger; o secretario de Estado, George Shultz; o Procurador Xeral, Ed Meese e o Xefe do Staft Don Regan no despacho Oval da Casa Branca.

En 1986 tras o destape do escándalo Irangate, o congreso estadounidense detén todo orzamento para a Contra, e esta vese imposibilitada de manter a súa loita. Mentres, o goberno Sandinista non podía seguir mantendo unha guerra impopular que socavara a economía a finais dos anos 80, Nicaragua quedou sen o apoio da Unión Soviética. Baixo os acordos de Esquipulas II buscouse unha saída política ao conflito que contemplaba a convocatoria de eleccións xerais. Nas eleccións presidenciais do 25 de febreiro de 1990, o F.S.L.N. entregou o poder a Violeta Barrios de Chamorro, líder do UN (Unión Nacional Opositora), coalición antisandinista apoiada polos Estados Unidos, o 25 de abril do mesmo ano, tras perder as eleccións. Desde entón, aínda que o UN disolveuse, os diferentes partidos de corte dereitista mantiveron a presidencia, nas eleccións seguintes (1996 e 2001).

No tempo que o partido estivo fóra do goberno, sufriu varias escisións e enfrontamentos internos que non axudaron a conseguir mellores resultados electorais nas eleccións nacionais, ademais das críticas dos sectores liberais do suposto populismo e proselitismo político ao que recorre o F.S.L.N.

Con todo, o F.S.L.N. obtivo unha certa repunta nas eleccións municipais onde logrou obter resultados significativos, incluíndo a obtención da alcaldía de Managua en dúas eleccións consecutivas (2000 e 2004).

Y es que el sandinismo revolucionario que llegó al poder en 1979 ha ido desvirtuándose bajo la férula de Ortega para convertirse en el “danielismo” actual, más cercano a la izquierda populista.

A escisión máis forte produciuse coa saída do exalcalde de Managua, o popular Herty Lewites que denunciou o liderazgo impositivo de Daniel Ortega. Xunto a Herty, abandonaron o partido relevantes figuras como Carlos Mejía Godoy. De feito ao triunfo electoral do 4 de novembro de 2006 só quedaban no seo do FSLN tres do nove comandantes que constituíron a Dirección Nacional en tempos da revolución.

Algúns feitos e pactos coa dereita no Goberno, como o realizado para a mitigación das penas impostas pola xustiza ao expresidente Arnoldo Alemán (antigo dirixente contra) que permitiu a posibilidade de reducir a porcentaxe requirida para gañar as eleccións en primeira rolda electoral con apenas un 35%, ou o pacto a favor da derrogación da lei do aborto (lei que foi apoiada e impulsada pola Fronte en tempos da revolución) e que existía desde tempos da Revolución Liberal de José Santos Zelaya, ao poder gañar cun 38,7% dos votos as eleccións presidenciais de novembro de 2006 contra o 62% dos votos dos partidos de dereita divididos en Partido Liberal Constitucionalista (PLC), Alianza Liberal Nicaraguana (ALN) e Alternativa Cristiá (AC) máis o partido esquerdista disidente do FSLN, Movemento Renovador Sandinista (MRS).

A transformación do FSLN

O FSLN conformouse como un partido de vangarda que de baseaba nuns bos cadros de militantes no canto de desenvolver unha política de militancia da poboación. O proceso revolucionario e a guerra impulsada por EE.UU profundaron máis esta forma de organización que tendeu a ser confundida coa organización de estado. Tras as eleccións de 1990 abriuse un novo marco político que obrigou ao FSLN a converterse nun tipo de organización partidaria.

A transformación dun partido de vangarda nun partido de organización partidaria requiriu de moitos cambios internos e externos. Houbo escisións, cambios de discurso, novas estratexias que levaron ao FSLN a un novo status, no que algúns consideran, evidénciase unha deriva personalista e desinstitucionalizadora.

Volta ao poder

El CSE (Consejo Supremo Electoral) informó que de las más de 11 mil JRV (Juntas Receptoras de Votos) escrutadas, el FSLN en elección presidencial alcanzaba el 40,04%, Alianza Liberal Nicaragüense (ALN) 33,29%; el Partido Liberal Constitucionalista (PLC) 19,51%; el Movimiento Renovador Sandinista (MRS) 6,89%, y Alternativa por el Cambio (AC) 0.27%.

Un país azotado por la pobreza

Se da por hecho que cuanto más alta sea la participación de los casi 3,4 millones de nicaragüenses con derecho a voto (el doble que en 1990), mejor será el resultado para Ortega. Con el 80% de sus casi seis millones de habitantes en el umbral de la pobreza (ingresos de menos de dos dólares diarios), la mitad en paro o en subempleo, salarios de 100 dólares al mes y una deuda externa de 6.500 millones de dólares tras la condonación de cuatro de cada cinco dólares que debía, el balance de los tres presidentes (Chamorro, Alemán y Bolaños) que han sucedido a Ortega es claramente negativo.

Aínda que a economía nicaraguana fose unha das de maior crecemento en América Central e o FSLN mantivese unha ampla presenza nos diferentes ámbitos de poder.

A campaña electoral levada a cabo polo FSLN chamaba a unha política de reconciliación. O segundo de Ortega, Jaime Morais Carazo, era un antigo contra suposto axente da CIA, e baixo a lema Unida, Nicaragua Triunfa dábase, dita campaña, nun ambiente caracterizado polo triunfo de tendencias esquerdistas en América Latina. Co apoio do presidente da Venezuela Bolivariana, Hugo Chávez, a Bolivía de Evo Morales e o baluarte revolucionario cubano facían prever, xunto cos resultados das enquisas, o triunfo roxinegro.

A escisión sandinista Movemento Renovador Sandinista (MRS) obtiña un 6,89% despois de ter que substituír ao seu primeiro de lista, o carismático ex alcalde de Managua, Herty Lewites, por Edmundo Jarquín e coa participación destacada, como candidato á vicepresidencia, de Carlos Mejía Godoy. Nestas eleccións quedou pendente de emitirse o resultado de preto do 8% do total de Xuntas Receptoras de Votos, no que constitúe unha anomalía constantemente destacada polos Partidos de Oposición.

As primeiras accións de goberno do FSLN foron o restablecer a gratuidade dos servizos de Educación e Saúde. En educación, prohibiuse o cobro nas escolas públicas, de matrículas, mensualidades, material escolar e outros insumos. En Saúde, elimináronse as consultas privadas nos centros públicos e restableceuse a gratuidade dos medicamentos, as operacións cirúrxicas e as probas clínicas que se realizaban nos centros sanitarios dependentes do Estado.

As eleccións municipais de 2008, 2009, 2011 e 2016

Nas eleccións municipais nicaraguanas do 9 de novembro de 2008 e o 18 de xaneiro de 2009, o FSLN obtivo o 48,42%, o Partido Liberal Constitucionalista obtiña o 45,65%, Alianza Liberal Nicaraguana o 3,76%, a Partido Resistencia Nicaraguana obtiña o 0,85%, a Alternativa polo Cambio o 0,65%, YATAMA o 0,64% e o Partido Movemento de Unidade Costeña o 0,02%.

O FSLN gañou un total de 109 alcaldías (14 cabeceiras departamentais) incluíndo a capital Managua, en contraposición a 39 do PLC (3 cabeceiras departamentais) e o ALN gañou 4 Alcaldías (ningunha cabeceira departamental). Con todo, certas anomalías e a falta de observadores internacionais nas eleccións, orixinou un descontento social e o rexeitamento dos resultados por parte da oposición.

Nas eleccións xerais realizadas o 5 de novembro de 2011 o FSLN obtén o 63% dos votos seguido polo PLI (Partido Liberal Independente) cun 30%.

Eleccións 2016

As eleccións presidenciais e ao Parlamento Nacional que se celebraron o 6 de novembro de 2016 deron un resultado excelente ao FSLN e á súa proposta presidencial conformada por Daniel Ortega e Rosario Murillo a cal obtivo o 72,5% dos votos emitidos. No Parlamento Nacional a Fronte Sandinista de Liberación Nacional obtivo máis de 65% dos votos para deputados nacionais e departamentais. O período de goberno emanado destas eleccións é desde o ano 2017 até o 2021.

A porcentaxe de votos obtidos por cada partido para a elección dos 20 deputados nacionais foi de:

• PLC: 14,7% o que lle dan 3 deputados.
• FSLN: 66,8% o que lle dan 15 deputados.
• PC: 4,3% o que lle dan 0 deputados.
• ALN: 5,6% o que lle dan 1 deputados.
• APRE: 2,2% o que lle dan 0 deputados.
• PLI: 6,6% o que lle dan 1 deputados.

Na elección polas deputacións departamentais o resultado foi o seguinte: o PLC conseguiu 15,3% de votos, o FSLN 65,75%, o PC 4,5%, ALN 5,6%, APRE 2,9%, o PLI 4,8%.

No caso da votación, o CSE só brindou o resultado global e non localizou os datos que asignarían 70 deputacións en 17 provincias e rexións autónomas, co 99,8% de JRV contadas, o partido da Costa Caribe, Yatama, obtivo 29 303 votos, é dicir o 1,2%, pero só participa nas rexións autónomas do Caribe.

En canto ás propostas presidenciais o FSLN obtivo unha vantaxe dun 57,5% fronte a segunda proposta máis votada, a do Partido Liberal Constitucionalista (PLC) integrada por Maximino Rodríguez e Martha McCoy que obtivo un 15% dos votos seguido pola proposta do Partido Liberal Independente (PLI), integrada por Partido Liberal Independente (PLI) José da Carmen Alvarado e Yadira Ríos cun 4,5%. A Alianza Liberal Nicaraguana (ALN) obtivo o 4,3% dos votos á súa proposta formada por Saturnino Cerrato e Francisca Chow Taylor. O Partido Conservador (PC) con Erick Antonio Cabezas Selecto e Virginia Montoya un 2,3% quedando última a Alianza pola República (APRE), cun 1,4% para a súa proposta formada por Carlos Canles e Nilo Salazar.

Presidentes do poder Executivo. O partido deu os seguintes Presidentes da República:

• Daniel Ortega Saavedra 1985-1990.
• Daniel Ortega Saavedra 2007-2012.
• Daniel Ortega Saavedra 2012-2017.
• Daniel Ortega Saavedra 2017-2021.

Candidatos presidenciais

• Daniel Ortega Saavedra 1984 Gañou obtendo o 67,20% dos votos válidos depositados equivalente a 735 067 votos moi por encima do partido do segundo lugar Partido Conservador Demócrata (PCD) quen apenas obtivo 154 127 correspondendo a un 14,00% dos votos válidos.
• Daniel Ortega Saavedra 1990 Perdeu xa que obtivo un total 579 886 votos válidos equivalente ao 40,82% moi por baixo do obtido polo seu principal opositora dona Violeta Barrios de Chamorro candidata da Unión Nacional Opositora (UN) quen gañou ao obter 777 552 votos válidos equivalente a un 54,74%.
• Daniel Ortega Saavedra 1996 Perdeu xa que obtivo un total 669,443 votos válidos equivalente ao 37,75% moi por baixo do obtido polo seu principal opositor o doutor Arnoldo Alemán Lacayo candidato da Alianza Liberal (Ao) quen gañou ao obter 904,908 votos válidos equivalente a un 51,03%.
• Daniel Ortega Saavedra 2001 Perdeu xa que obtivo un total 915 417 votos válidos equivalente ao 42,30% moi por baixo do obtido polo seu principal opositor o Enxeñeiro Enrique Bolaños Geyer candidato do Partido Liberal Constitucionalista (PLC) quen gañou ao obter 1 216 863 votos válidos equivalente a un 56,30%.
• Daniel Ortega Saavedra 2006 Gañou obtendo o 37,99% dos votos válidos depositados equivalente a 930 802 votos relativamente superior ás dúas forzas opositoraa principais que se presentaron en elección que foron o partido do segundo lugar Alianza Liberal Nicaraguana (ALN) co candidato Licenciado Eduardo Montealegre Rivas quen obtivo 693 391 votos válidos correspondendo a un 28,30% e o terceiro lugar foi para o Partido Liberal Constitucionalista co Doutor José Rizo Castelló quen obtivo un total de 664 225 votos válidos correspondendo ao 27,11%.
• Daniel Ortega Saavedra 2011 Gañou ao obter 62,46% dos votos válidos, equivalentes a 1 569 287 votos. Este representa a segunda porcentaxe máis alto con que foi gañador un candidato a Presidente de Nicaragua desde as primeiras eleccións democráticas en 1984 (ano en que se deu a porcentaxe máis alta).
• Daniel Ortega Saavedra 2016 Gañou ao obter 72,5% dos votos válidos, equivalentes a 1 803 944 votos. Este representa a porcentaxe máis alta con que foi gañador un candidato a Presidente de Nicaragua desde as primeiras eleccións democráticas en 1984.

Sandinistas prominentes

• Carlos Fonseca Amador, Fundador, principal ideólogo e figura exemplar do F.S.L.N. Comandante en Xefe da Revolución Popular Sandinista. Heroe Nacional de Nicaragua.
• Germán Pomares. Fundador do F.S.L.N. Comandante Guerrilleiro coñecido como "O Danto". Heroe Nacional de Nicaragua.
• Jorge Navarro. Caído en Bocay.
• Xullo Buitrago Urroz. Pai da Resistencia Urbana, finado en 1969 enfrontando a decenas de gardas nacionais.
• Leonel Rugama. poeta, famoso polo seu berro de Que se renda a túa nai! a Samuel Genie Lacayo cando este cominouno a renderse.
• Francisco Rivera Quintero. Mítico Comandante Guerrilleiro, coñecido como "Rubén" ou "O Raposo".
• Gaspar García Laviana, sacerdote asturiano, "Comandante Martín" que loitou na Fronte Sur, no Departamento de Rivas nos 70, dando a súa vida pola causa en novembro de 1978.
• Patricio Arguello Ryan, cuxo recordo é imperecedero na memoria dos irmáns palestinos.
• Daniel Ortega Saavedra, Comandante da Revolución, membro da Dirección Nacional nos anos '80, Coordinador da JGRN (1979-1985), Presidente da República de Nicaragua (1985-1990), desde 1990 é Secretario Xeral e máximo dirixente do FSLN. Presidente da República de Nicaragua (2007-2012 e 2012-2017).
• Rosario Murillo, Poetisa, esposa de Daniel Ortega. Coordinadora do Consello de Comunicación e Cidadanía no período de goberno 2007-2012.
• Tomás Borge Martínez, Comandante da Revolución e un dos fundadores da Fronte, dirixente da guerra popular prolongada do setenta, membro da Dirección Nacional nos anos 1980, Ministro do Interior no oitenta. Desempeñouse como embaixador de Nicaragua no Perú. Faleceu o 30 de abril de 2012.
• Henry Ruiz Hernández, Comandante da Revolución, membro da Dirección Nacional nos anos '80, histórico "Comandante Modesto" da guerrilla rural nos anos 70. Renunciou ao FSLN o ano 2000 e apoia organizacións sandinistas non oficialistas. É visto como A Reserva Moral da Revolución.
• Víctor Tirado López, Comandante da Revolución, membro da Dirección Nacional nos anos '80. Renunciou ao FSLN o ano 2000 e apoia organizacións sandinistas non oficialistas.
• Luís Carrión Cruz, Comandante da Revolución, membro da Dirección Nacional nos anos '80. Disidente do FSLN. Dedícase aos seus negocios privados.
• Humberto Ortega Saavedra, Comandante da Revolución, líder da tendencia Insurreccional (Tercerista) nos anos '70, principal estratego da insurrección urbana, membro da Dirección Nacional nos anos '80, Ministro da Defensa nos anos '80 durante a guerra de agresión de EEUU. Actualmente próspero empresario residindo en Costa Rica.
• Jaime Wheelock Román, Comandante da Revolución, líder da tendencia Proletaria. membro da Dirección Nacional nos anos '80, Ministro de Agricultura e Desenvolvemento Rural. Retirado da política.
• Bayardo Arce Castaño, Comandante da Revolución, membro da Dirección Nacional nos anos '80. Desempéñase actualmente como asesor en temas económicos do goberno de Daniel Ortega e próspero empresario.
• Edén Pastora Gómez, Comandante Guerrilleiro, o famoso "Comandante Cero" no asalto ao Congreso Nacional que constituíu un importante fito na loita contra a ditadura. De ideoloxía socialdemócrata, rompeu coa Fronte e constituíu ÁRDEA, a cal se integrou coa contra loitando desde Costa Rica. Actualmente desempéñase como delegado de goberno en río San Juan.
• Omar Cabezas. Comandante Guerrilleiro, Fundador da Seguridade do Estado. Desempéñase actualmente como Procurador de Dereitos Humanos.
• Gladys Baéz, Comandante Guerrilleira. Desempéñase actualmente como deputada na Asemblea Nacional.
• Doura María Téllez, Comandante Guerrilleira, a "Comandante Dúas" no asalto ao Congreso Nacional que constituíu un importante fito na loita contra a ditadura. Disidente do FSLN.
• Mónica Baltodano, Comandante Guerrilleira. Disidente do FSLN. Desempéñase actualmente como deputada na Asemblea Nacional.
• Ernesto Cardeal, poeta e sacerdote católico. Ministro da Cultura nos '80. Un dos máximos expoñentes da teoloxía da liberación. Afastouse do FSLN na década do noventa e hoxe apoia o Movemento Renovador Sandinista. Na actualidade feroz crítico da liña oficial de Daniel Ortega.
• Sergio Ramírez Mercado, novelista. Foi un dos principais artífices da alianza dos anos '70. Durante o período de goberno revolucionario foi Vicepresidente. Na oposición, estivo enfrontado a Daniel Ortega.
• Miguel d'Escoto, Sacerdote católico, foi Ministro de Asuntos Exteriores do goberno sandinista. Presidente da Asemblea Xeral da ONU.
• Vilma Núñez, outrora maxistrada sandinista, defensora dos dereitos humanos.
• Gioconda Belli, escritora gañadora do premio Casa das Américas e membro do FSLN desde os anos 70 traballou por anos no exilio en México e Costa Rica. Tras o triunfo revolucionario encargouse da renovación do sistema de televisión nicaraguana. En 1984 foi representante sandinista ante o Consello Nacional de Partidos Políticos e voceiro do FSLN na campaña electoral dese ano. Belli deixou todo cargo oficial en 1986 e renunciou á fronte nos seguintes anos. Disidente do FSLN. Apoia ao MRS.

Véxase tamén

Outros artigos

• Nicaragua
• Revolución Sandinista
• Anastasio Somoza García
• Exército Zapatista de Liberación Nacional

Bibliografía

• Josu Perales. Nicaragua, valientemente libre
• Laudy Marion (1988). Nicaragua ante la Corte Internacional de Justicia de La Haya ISBN 968-23-1498-4.

Ligazóns externas

• Declaración de la T.C.I. ante la Revolución Sandinista
• Eduardo Galeano cuenta la historia de la Revolución Sandinista
• The Decline of the Democratic Ideal
• Sandino Vive
• Recompilación Informativa
• Páxina web da UNESCO
• Páxina Web mormona onde se denuncia persecución relixiosa