Die ägyptische Helena

Die ägyptische Helena A Helena exipcia
Forma	Ópera
Actos e escenas	2 actos
Idioma orixinal do libreto	Alemán
Libretista	Hugo von Hofmannsthal
Fontes literarias	Electra de Sófocles
Estrea	6 de xuño de 1928
Teatro da estrea	Semperoper
Lugar da estrea	Dresden
Duración	2 horas 15 minutos
Música
Compositor	Richard Strauss
Personaxes
Helena (soprano) Menelas (tenor) Hermione (soprano) Aithra (soprano) Altair (barítono) Da-Ud (tenor) Die allwissende Muschel (contralto)

Die ägyptische Helena (en galego A Helena exipcia) é unha ópera en dous actos con música de Richard Strauss e libreto en alemán de Hugo von Hofmannsthal, sendo a quinta e penúltima colaboración do libretista austríaco e compositor alemán. A súa estrea tivo lugar na Semperoper de Dresden o 6 de xuño de 1928 baixo a dirección de Fritz Busch.

Libreto

A ópera está baseada na lenda grega de Helena de Troia e o seu legado, o conflito épico de dez anos coñecido como a Guerra de Troia. Helena foi "a cara que activou a mil navíos". A súa lendaria beleza e a contenda entre o seu marido grego e o seu amante troiano levaron as dúas nacións a combateren amargamente durante máis dunha década. A pesar de non haber unha única fonte dominante sobre os acontecementos da Guerra de Troia, hai aínda menos sobre que pasou con Helena e Menelao, logo de que a parella marchase de Troia. Esta ópera de Strauss e Hofmannsthal é unha de tantas versións.

Traxectoria

Como inspiración para a historia, Hofmannsthal empregou fontes como Eurípides e Estesícoro. Estreouse o 6 de xuño de 1928 na Semperoper de Dresden, sendo Fritz Busch o director da orquestra. Strauss escribira o papel titular pensando en Maria Jeritza mais, creando bastante sensación na época, a administración da ópera de Dresden rexeitou pagar os enormes honorarios de Jeritza e no seu lugar seleccionou a Elisabeth Rethberg como Helena de Troia. Jeritza ao final interpretou a obra en Viena e Nova York.

Strauss fixo trocos na ópera en 1933, cinco anos despois da estrea, traballando con Lothar Wallenstein e o director Clemens Krauss. Esta ópera rara vez se representa na actualidade, aparecendo nas estatísticas de Operabase con tan só 3 representacións no período 2005-10.

Personaxes

Personaxe	Tesitura	Elenco na estrea, 6 de xuño de 1928 (Director: Fritz Busch)
Helena, muller de Menelas.	soprano	Elisabeth Rethberg
Menelas.	tenor	Curt Taucher
Hermione, súa filla.	soprano	Anneliese Petrich
Aithra, a filla do rei exipcio: unha feiticeira.	soprano	Maria Rajdl
Altair.	barítono	Friedrich Plaschke
Da-Ud, seu fillo.	tenor	Guglielmo Fazzini
Dous serventes de Aithra.	soprano, mezzosoprano	Erna Berger, Sigrid Rothermel
Catro elfos.	dúas sopranos, dúas contraltos	Angela Kolniak, Eva Johnn, Elfriede Haberkorn, Sigrid Rothermel
Die allwissende Muschel, a omnisciente cuncha mariña.	contralto	Helene Jung

Argumento

Acto I

O pasado mitolóxico

No seu pazo insular, a feiticeira Aithra espera en van o regreso de Poseidón. A cuncha mariña omnisciente dille que aínda que Poseidón está lonxe, permanece firmemente namorado dela. A cuncha fala entón dun barco no que a muller máis fermosa do mundo, Helena de Troia, está a piques de ser asasinada polo seu home, Menelas. Para salvar a muller, Aithra conxura unha treboada instantánea para facer naufragar os pasaxeiros, que axiña chegan á beira e aparecen no pazo. Helena estivera tratando de salvar o seu matrimonio, mais Menelas non pode perdoala pola súa traizón con Paris a comezos da Guerra de Troia. Amargamente, impediu á súa filla, Hermione, coñeza a súa propia nai. En terra, Menelas novamente planea acoitelar a súa dona, pero a visión da súa beleza á luz da lúa fai que dubide. Para asegurarse de que el non a mate, Aithra invoca os elfos para o atormentaren, facéndolle crer que o seu rival Paris está presente, e el apresúrase a enfrontarse co seu espectro. Daquela, a maxia de Aithra axuda a Helena a recuperar a súa beleza xuvenil orixinal e unha bebida de loto fai desaparecer a súa ansiedade. As serventas lévana a outra habitación.

Mentres Menelas regresa, alporizándose por ter sido sorprendido, Aithra dálle unha bebida calmante. Ao escoitar as súas emocións cara á súa dona, a feiticeira tenta dicirlle que nove anos antes, cando el perdera a Helena en favor de Paris, os deuses realmente empregaron un truco para enganar a Paris e a auténtica Helena estaba agochada no castelo do pai de Aithra nas abas do Atlas. Alí permanece ela, adormecida, agardando que o seu esposo a despertar; a muller na habitación próxima é a falsa. Aithra roga para transportar a Menelas con maxia ao castelo. Sorprendido e dubidando, réndese devagar á idea de que a Helena orixinal lle será devolta. Nun pavillón ao pé da montaña, os dous poden reunirse. Aithra suxire que beba a poción de loto para manter afastados os recordos perturbadores.

Acto II

No pavillón, Helena acorda e saúda a segunda noite de vodas da parella ("Zweite Brautnacht"). Menelas, espertándose tamén, aínda desconfía dos seus sentidos. A súa muller tenta suavizalo con máis bebida de loto, pero el colle a súa espada, que revive os seus recordos. É esta muller real ou unha ilusión? Xinetes do deserto aparecen, e Altair, príncipe das montañas, inclínase fronte a Helena, ofrecendo agasallos; o seu fillo Da-ud únese alabando a súa beleza. A escena lémbralle a Menelas unha celebración troiana en honor de Helena, mais tenta ocultar os seus celos cando Altair e Da-ud o invitan a unirse a unha partida de caza. Despedíndose de Helena, e aínda inseguro da súa identidade, marcha a cazar. Aithra aparece como unha das serventas e advirte a Helena de que un dos viais que empaquetou contén unha poción do esquecemento, pero a outra ten unha poción de recordos. Contra a forte advertencia de Aithra, Helena declara que as súas lembranzas serán necesarias para salvaren o seu matrimonio; a fantasía de volver a un pasado impoluto non é unha.

A un sinal de Helena, as doncelas retíranse cando Altair regresa, cortexándoa abertamente e convidándoa a un banquete no seu honor. Mesmo cando chega a nova de que Menelas matou a Da-ud durante a caza, Altair segue co seu cortexo. Marcha, no entanto, cando traen o corpo do mozo, seguido por Menelas, quen permanece confundido, crendo que é a Paris a quen matou. Após desafiar o consello de Aithra, Helena ordena a poción de recolección preparada mentres o tempo da festa se acerca. Menelas imaxina agora que a verdadeira Helena morreu, e decide unirse a ela na morte; a Helena que está perante el seguramente sexa o espectro. Cando el colle o que cre que é a poción da morte, ve a morta Helena como a que está viva: as dúas están unidas. Altair e ás súas cohortes collen e separan a parella, mais Aithra revela unha falanxe dos soldados de Poseidón, quen están escoltando a nena Hermione. Recoñecendo a Aithra a feiticeira, Altair cede ante o seu poder. Hermione, reunida ao fin con seus pais, irá a casa con eles para comezaren a súa vida xuntos.

Orquestración

Aínda que non é tan densa e magmática como a orquestración Elektra e Salomé, é aínda importante, requirindo de:

• 4 frautas (3ª e 4ª dobran con piccolo), 2 óboes, corno inglés, 3 clarinetes, clarinete baixo, 3 fagots (3ª dobra con contrafagot)
• 6 trompas, 6 trompetas, 3 trombóns, tuba
• Timbais, bombo, tamtam, caixa, platillos, glockenspiel
• Celesta, órgano
• Archi (16.14.10.10.8), 2 arpass

Músicos en escena:

6 óboes, 6 clarinetes, 4 trompas, 2 trompetas, 4 trombóns, timbais, 4 ferriños, 2 pandeiretas, máquina de vento

Gravacións

Ano	Elenco (Helena, Menelaus, Aithra, Altair)	Director, Teatro de ópera e orquestra	Selo
1956	Leonie Rysanek, Bernd Aldenhoff, Annelies Kupper, Hermann Uhde	Joseph Keilberth, Orquestra e Coro da Ópera Estatal de Viena	CD de son: Opera d'Oro Cat: OPD 1381
1970	Gwyneth Jones, Jess Thomas, Mimi Coertse, Peter Glossop	Josef Krips Wiener Philharmoniker e Coro da Ópera Estatal de Viena (Gravado nunha representación na Ópera Estatal de Viena o 5 de decembro)	CD de son: RCA Cat: 74321 69429-2
1979	Gwyneth Jones, Matti Kastu, Barbara Hendricks, Willard White	Antal Dorati, Detroit Symphony Orchestra e Kenneth Jewell Chorale	CD de son: Decca (Londres) Cat: 430 381-2
2001	Vitalija Blinstrubyte, Stephen O'Mara, Giulia Mattana, Johannes von Duisburg	Gérard Korsten, Orquestra e Coro de Teatro Lirico di Cagliari	CD de son: Dynanmic Cat: CDS 374/1-2
2002	Deborah Voigt, Carl Tanner, Celena Shafer, Christopher Robertson	Leon Botstein, American Symphony Orchestra e New York Concert Chorale (Gravación dunha versión de concerto no Avery Fisher Hall o 6 de outubro)	CD de son: Telarc Cat: CD 80605

Véxase tamén

Bibliografía

• Holden, Amanda (Ed.), The New Penguin Opera Guide, Nova York: Penguin Putnam, 2001. ISBN 0-14-029312-4

Ligazóns externas

Gravacións de son:

• Prinzregententheater, München 1956 - Joseph Keilberth
  1. Akt
  2. Akt
  Helena: Leonie Rysanek, Menelas: Bernd Aldenhoff, Aithra: Annelies Kupper, Altair: Hermann Uhde, Da-ud: Richard Holm, Die allwissende Muschel: Ira Malaniuk