Convención das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar
A Convención das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar (CNUDM, Convención sobre o Dereito do Mar ou Convención do Mar, ás veces tamén chamada CONVEMAR) é considerada un dos tratados multilaterais máis importantes da historia, dende a aprobación da Carta das Nacións Unidas, sendo cualificada como a Constitución dos océanos. Define conceptos herdados do dereito internacional costumeiro*, como mar territorial, zona económica exclusiva, plataforma continental e outros, e estabelece os principios xerais da explotación dos recursos naturais do mar, como os recursos vivos, os do solo e os do subsolo. A Convención tamén creou o Tribunal Internacional do Dereito do Mar, competente para xulgar as controversias relativas á interpretación e á aplicación daquel tratado.
Foi aprobada, tras nove anos de traballo, o 30 de abril de 1982 en Nova York (Estados Unidos) e aberta á súa firma por parte dos Estados, o 10 de decembro de 1982, en Montego Bay (Xamaica), na 182º sesión plenaria da III Conferencia das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar. Entrou en vigor o 16 de novembro de 1994, un ano despois da 60ª ratificación (realizada por Güiana). A Convención regula unha gran provincia do dereito internacional, a saber, o dereito do mar, que comprende non só as regras acerca da soberanía do Estado costeiro sobre as augas adxacentes, mais tamén as normas respecto á xestión dos recursos mariños e do control da polución.
Antecedentes
[editar | editar a fonte]A comezos do século XVII, baseado en principios de dereito romano, Hugo Grocio postulou a "doutrina do mar libre" na súa obra Mare Liberum (Mar Libre), segundo a cal os mares non podía ser suxeitos de apropiación, porque non eran susceptibles de ocupación, como as terras, e por iso debían ser libres para todos ("liberdade dos mares"). Con todo, no século XVIII Cornelius van Bynkershoek logrou sentar o principio segundo o cal o mar adxacente ás costas dun país quedaban baixo o seu soberanía. A extensión desta franxa mariña próxima ao bordo costeiro quedou entregada, en xeral, á capacidade de control que o Estado podía exercer sobre ela. Por iso, o criterio utilizado para fixar a súa anchura foi a posibilidade de control desde a costa, que permitiu o xurdindo da norma do tres millas náuticas, baseada na tese da "bala de canón".
No século XX moitos Estados expresaron a necesidade de estender o mar territorial, co fin de protexer os recursos pesqueiros e mineiros e aplicar medidas de control e fiscalización para evitar contaminación da área. Esta situación foi recoñecida pola Sociedade de Nacións e pola Conferencia da Haia sobre Codificación do Dereito Internacional de 1930. Nesta conferencia non se logrou ningún acordo para establecer a anchura para o mar territorial, aínda que se recoñeceu a existencia dunha zona contigua, dunha extensión máxima de 12 millas náuticas.
O 28 de setembro de 1945, o Presidente Harry Truman declarou que que "o Goberno de Estados Unidos de América considera os recursos naturais do subsolo e do fondo do mar da plataforma continental por baixo da alta mar próxima ás costas de Estados Unidos, como pertencentes a este e sometidos á súa xurisdición e control" e que se reservaba o dereito a establecer "zonas de conservación en certas áreas de alta mar contiguas ás costas de Estados Unidos cando as actividades pesqueiras foron desenvolvidas e mantidas ou poden selo no futuro nunha escala substancial".
Conferencias das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar
[editar | editar a fonte]I Conferencia
[editar | editar a fonte]En 1956, as Nacións Unidas convocaron á I Conferencia das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar en Xenebra (Suíza). Dita conferencia concluíu, en 1958, coa elaboración de catro convencións relativas á regulación do mar, a partir de proxectos elaborados pola Comisión de Dereito Internacional da ONU:
- Convención sobre Mar Territorial e Zona Contigua, que entrou en vigor o 10 de setembro de 1964;
- Convención sobre Alta Mar, que entrou en vigor o 30 de setembro de 1962;
- Convención sobre Plataforma Continental, que entrou en vigor o 10 de xuño de 1964, e
- Convención sobre Pesca e Conservación dos Recursos Vivos da Alta Mar, que entrou en vigor o 20 de marzo de 1966.
Aínda que, no seu momento, foron considerados un éxito histórico e lograron entrar en vixencia, a súa aplicación foi bastante reducida, polo limitado número de Estados partes.
II Conferencia
[editar | editar a fonte]En 1960 convocouse á II Conferencia das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar, que non produciu ningún acordo internacional, pois ningunha das proposicións relativas á anchura do mar territorial alcanzou o quórum necesario de dous terzos. nada mais
III Conferencia
[editar | editar a fonte]En 1967, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas crea o Comité para a Utilización con Fins Pacíficos dos Fondos Mariños e Oceánicos máis aló dos Límites da Xurisdición Nacional (ou Comité de Fondos Mariños), que se transformaría máis tarde no Comité das Nacións Unidas que prepararía a III Conferencia sobre o Dereito do Mar. En decembro de 1970, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas convoca á III Conferencia das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar, que se realizaría desde decembro de 1973 até 1982.
A III Conferencia desenvolveuse en 11 períodos de sesións. O primeiro realizouse en Caracas (Venezuela) e o último en Xamaica, no cal se aprobou a Convención das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar por 130 votos a favor, 4 en contra e 17 abstencións, o 30 de abril de 1982.
O 10 de decembro de 1982 establecemos un novo fito na historia do dereito. Por primeira vez nos anais do dereito internacional unha Convención foi asinada por 119 países o mesmo día en que foi aberta á sinatura. Non só o número de signatarios constitúe un feito notable; é igualmente importante que a Convención fose asinada por Estados pertencentes a todas as rexións do mundo, de Norte a Sur e de Leste a Oeste, por Estados ribeiregos, Estados sen litoral e Estados en situación xeográfica "desventaxosa"Tommy T. B. Koh, Presidente da III Conferencia das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar
Características
[editar | editar a fonte]A Convención das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar caracterízase por confirmar o dereito internacional do mar vixente, ao incorporar moitos aspectos das Convencións de Xenebra de 1958 e, ademais, por desenvolver progresivamente o dereito internacional do mar, ao establecer novos institutos na materia, como a zona económica exclusiva. Ten aplicación preferente, entre os seus membros, fronte ás Convencións de Xenebra de 1958; no entanto, as Convencións de Xenebra seguen tendo vixencia entre os Estados partes que non adheriron a esta Convención.
Contido
[editar | editar a fonte]A Convención do Dereito do Mar consta dun Preámbulo, 17 Partes e 9 Anexos. Entre outros, cobre os seguintes temas de dereito do mar: límites das zonas marítimas; zona económica exclusiva; plataforma continental e mar aberto; dereitos de navegación e estreitos para a navegación internacional; estados arquipeláxicos; paz e a seguridade nos océanos e os mares; conservación e xestión dos recursos mariños vivos; protección e preservación do medio mariño; investigación científica mariña; e procedementos para a solución de controversias.
Mar territorial
[editar | editar a fonte]A Convención establece que todo Estado ten dereito a establecer a anchura do seu mar territorial até un límite que non exceda de 12 millas naúticas, medidas a partir de liñas de base determinadas de conformidade coa mesma Convención. Cando as costas de dous Estados son adxacentes ou se achen situadas fronte a fronte, ningún dos devanditos Estados ten dereito, salvo acordo en contrario, a estender o seu mar territorial máis aló dunha liña media cuxos puntos sexan equidistantes dos puntos máis próximos das liñas de base a partir das cales se mida a anchura do mar territorial de cada un dos devanditos Estados. Salvo que pola existencia de dereitos históricos ou por outras circunstancias especiais, sexa necesario delimitar o mar territorial de ambos os Estados noutra forma.
Zona contigua
[editar | editar a fonte]Establece unha zona adxacente ao mar territorial, designada co nome de zona contigua, co obxecto que o Estado ribeirego poida tomar as medidas de fiscalización necesarias para:
- Previr as infraccións das súas leis e regulamentos aduaneiros, fiscais, de inmigración ou sanitarios que se cometan no seu territorio ou no seu mar territorial;
- Sancionar as infraccións desas leis e regulamentos cometidas no seu territorio ou no seu mar territorial.
A zona contigua non pode estenderse máis aló de 24 millas náuticas contadas desde as liñas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial.
Zona económica exclusiva
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Zona económica exclusiva.
Recoñece unha zona económica exclusiva, como unha área situada máis aló do mar territorial adxacente a este, suxeita ao réxime xurídico específico establecido na Convención. Na zona económica exclusiva, o Estado ribeirego ten:
- Dereitos de soberanía para os fins de exploración e explotación, conservación e administración dos recursos naturais, tanto vivos como non vivos das augas suprayacentes* ao leito e do leito e o subsolo do mar, e con respecto a outras actividades con miras á exploración e explotación económica da zona, tal como a produción de enerxía derivada da auga das correntes e dos ventos;
- Xurisdición, con arranxo ás disposicións pertinentes da Convención, con respecto a:
- O establecemento e a utilización de illas artificiais, instalacións e estruturas:
- A investigación científica mariña;
- A protección e preservación do medio mariño;
- Outros dereitos e deberes previstos na mesma Convención.
A zona económica exclusiva non pode estenderse máis aló de 200 millas náuticas contadas desde as liñas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial.
Plataforma continental
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Plataforma continental.
A plataforma continental é a prolongación natural dun continente, que queda cuberto durante os períodos interglaciares como a época actual por maré relativamente pouco profundos e golfos. A plataforma nace, entón, na costa, e adoita terminar nun punto da comarca pendente crecente (chamado barreira continental). O fondo mariño tras esta barreira é o noiro continental. Tras o noiro está a elevación continental, que termina por unirse co fondo mariño profundo, a chaira abisal.
De acordo á Convención, a plataforma continental dun Estado ribeirego comprende o leito e o subsolo das áreas submarinas que se estenden máis aló do seu mar territorial e a todo o longo da prolongación natural do seu territorio até o bordo exterior da marxe continental, ou ben até unha distancia de 200 millas náuticas contadas desde as liñas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial, nos casos en que o bordo exterior da marxe continental non chegue a esa distancia. Á súa vez, a marxe continental comprende a prolongación mergullada da masa continental do Estado ribeirego e está constituído polo leito e o subsolo da plataforma, o noiro e a emersión continental. Non comprende o fondo oceánico profundo coas súas cristas oceánicas nin o seu subsolo.
Os puntos fixos que constitúen a liña do límite exterior da plataforma continental no leito do mar, deben estar situados a unha distancia que non exceda de 350 millas náuticas contadas desde as liñas de base a partir das cales se mide a anchura do mar territorial ou de 100 millas náuticas contadas desde a isóbata de 2.500 metros, que é unha liña que une profundidades de 2.500 metros.
Outras materias
[editar | editar a fonte]A Convención, entre outras materias, establece unha definición de estado arquipeláxico e a forma como estes pode determinar os seus límites. Establece obrigacións xerais para protexer o medio ambiente mariño e a liberdade de investigación científica na mar aberto. Tamén crea un innovador réxime xurídico para a organización e control das actividades nos fondos mariños e oceánicos e o seu subsolo fóra dos límites da xurisdición nacional (sector denominado a Zona), declarados patrimonio común da humanidade (a Zona e os seus recursos), e que está a cargo da Autoridade Internacional dos Fondos Mariños, particularmente con miras á administración dos seus recursos.
Recoñece aos estados sen litoral, é dicir, que non teñen costa marítima, o dereito de acceso ao mar e desde o mar, sen estar suxeito a dereitos de aduana, impostos ou outros gravames por parte dos Estados de tránsito, con excepción das taxas impostas por servizos específicos prestados en relación co devandito tráfico.