Antón
Antón[1][2] é un nome propio masculino galego. Provén do do latín Antonius, interpretado como "aquel que se enfronta aos seus adversarios" ou "inestimábel", mais de probábel orixe etrusca. En galego tamén ten a variante Antonio e os hipocorísticos Antucho, Toneco, Tonecho, Tocho, Totono, Toniño, Ton, Tono, Toño, Tucho e Chuco.[2]
En xaneiro de 2023 existían 3.066 varóns en Galicia co nome Antón, cunha media de idade de 16,3 anos,[3] e 29.867 co nome Antonio, cunha media de idade de 63,2 anos.[4]
Historia
[editar | editar a fonte]Dende o Renacemento atribuíuselle unha orixe grega por mor da súa semellanza co substantivo "άνθος" (anthos) que significa "flor". Isto levou a pensar que a súa etimoloxía era "digno de loanza" ou "aquel que merece flores". De feito, a partir do século XVII, na lingua inglesa comeza a aparecer escrito coa grafía "th" ("Anthony" no canto de "Antony"), facendo referencia a esta suposta orixe grega. Algúns autores consideran as orixes do nome no antigo rei grego Anthonios, rei de Acaia.
O nome en Galiza
[editar | editar a fonte]O nome documentado tradicionalmente en Galiza é Antón; xa Frei Martín Sarmiento no século XVIII falaba do prenome: Anton de Domayo. Uno de los 12 segadores. Antón de “Antonius”. Hay San Antonio de Padua y San Antonio Abad, casi mil años anterior. Este santo abad se entiende cuando uno se llama Antón. Y entre los rústicos se llama también Antón, aunque uno tenga el nombre de San Antonio de Padua.[5] En galego antigo grafábase como Anton, Antõ ou Antom, e de aí pasou ao galego moderno coma Antón/Antonio.
Varias parroquias levan o nome de Santo Antón e Santo Antonio como haxiotopónimo e, ademais, Santo Antón é o padroeiro de moitas parroquias.
Santoral
[editar | editar a fonte]Principalmente:
Outras datas:
- 9 de xaneiro
17 de xaneiro
1 de febreiro
5 de febreiro
12 de febreiro
29 de abril
7 de xuño
13 de xuño
16 de xuño
5 de xullo
23 de xullo
23 de agosto
28 de setembro
19 de outubro
24 de outubro
23 de decembro (véxase Santo Antón e Santo Antonio)
Refráns
[editar | editar a fonte]- Véxase tamén: Xaneiro na cultura popular galega.
- O Santo Antón verdadeiro é o dazasete de xaneiro.
- Por Santo Antón, xa a galiña pon[6].
- Santo Antón vello e tristeiro, convida ás rapazas ao rezadeiro[7].
Persoas
[editar | editar a fonte]Santos
[editar | editar a fonte]- Antón Abade, ou Antón do Deserto, eremita exipcio da Idade Antiga, fundador do monasticismo cristán, patrón dos animais. Santo da Igrexa Católica que se celebra o 17 de xaneiro.
- Antonio de Padua, ou Antonio de Lisboa, relixioso portugués do século XIII, santo da Igrexa Católica que se celebra o 13 de xuño.
Variantes noutras linguas
[editar | editar a fonte]- Lingua alemá: Anton
- Lingua árabe: Tanios
- Lingua búlgara: Anton
- Lingua castelá: Antonio (diminutivo: Toño, Toni)
- Lingua catalá: Antoni
- Lingua checa: Totono
- Lingua croata: Antun, Anton, (diminutivos: Toni, Tonči, Tonček, Tuna)
- Lingua dinamarquesa: Anton
- Lingua eslovena: Anton
- Lingua estoniana: Anton
- Lingua éuscara: Andoni, Antxon
- Lingua finesa: Tonik
- Lingua francesa: Antoine
- Lingua galega: Antón
- Lingua grega: Antonaki (diminutivos: Nanaqui, Naki)
- Lingua húngara: Antal
- Lingua inglesa: Anthony, Antony (diminutivo: Tony)
- Lingua italiana: Antonio
- Lingua latina: Antonius
- Lingua lituana: Antanas
- Lingua macedonia: Anton
- Lingua mirandesa: Anton
- Lingua neerlandesa: Antonie, Anthonie, Antoon, Anton, Anthonis, Antheunis, Toon, Ton, Teunis, Tony, Tonnie
- Lingua norueguesa : Tonik, Anton
- Lingua portuguesa: Antão, António (Portugal), Antônio (Brasil)
- Lingua romanesa: Anton
- Lingua rusa: Антон (Anton)
- Lingua siciliana: Antonino, Antonina (feminino)
- Lingua sueca: Anton
- Lingua turca: Antümi
- Lingua ucraína: Антон (Anton)
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Xunta de Galicia (ed.). "Ímoslle chamar..." (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de marzo de 2018. Consultado o 13 de xuño de 2017.
- ↑ 2,0 2,1 Boullón Agrelo, Ana Isabel (coord.): Guía de nomes galegos A Coruña: Real Academia Galega.
- ↑ Nome Antón na Web do Intituto Galego de Estatística
- ↑ Nome Antonio na Web do Intituto Galego de Estatística
- ↑ Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)
- ↑ Juan Antonio Saco y Arce: Literatura popular de Galicia, 1881. Ed. De J. L. Saco, Ourense.
- ↑ Eladio Rodríguez González.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Vexa a entrada do Galizionario acerca de Antón |
|
Vexa a entrada do Galizionario acerca de Antonio |
Outros artigos
[editar | editar a fonte]- Lista de nomes masculinos en galego
- Lista de nomes masculinos galegos máis comúns
- Santo Antón
- Santo Antonio
- Santo Antoniño
- Herba de Santo Antón
- Antonino
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Albaigés Olivart, José María (1993). Diccionario de Nombres de Personas. Edicions Universitat Barcelona. ISBN 84-475-0265-1.