Advocacións das parroquias galegas

Cada unha das 3.792 parroquias de Galicia constatadas no nomenclátor de topónimos ten un santo patrón. Non se debe confundir co concepto de haxiotopónimo, que é un topónimo (nome de lugar) que etimoloxicamente procede do nome dun santo (Santiso < San Tirso, Sanchidrián < Santo Hadrián, Santa Comba, Santiago etc.).

Advocacións[editar | editar a fonte]

Este patrón asignado ou advocación é normalmente único, pois moi poucas veces consta unha parella e moi ocasionalmente máis de dúas. Estes oito casos, dos cales seis son capitais do seu concello, son os seguintes:

Entenza (Santos Xusto e Pastor) en Salceda de Caselas;
Figueiró (San Martiño e San Campio) en Tomiño;
A Gudiña (San Martiño e San Pedro);
Avión (Santos Xusto e Pastor);
Cangas (Santiago e San Salvador);
Viveiro (Santa María e Santiago);
Caldas de Reis (San Tomé e Santa María);
Sarria (San Salvador, Santa Mariña, Nosa Señora do Rosario);

En Galicia existen entre 102 e 163 advocacións distintas. Esta variación numérica depende de se se consideran iguais ou distintas certas parellas ou grupos de advocacións con similitudes, por exemplo:

Santa Locaia, Santa Locacia e Santa Leocadia, como Santa Locaia, parroquia de Castro de Rei (Lugo);
San Clemente, San Clemenzo e San Cremenzo;
Santa María (e outras moitas advocacións marianas: Nosa Señora ou Virxe, como Fátima ou Carme);
María Magdalena e Magdalena
Advocacións da Paixón de Cristo e da liturxia: o Sagrario, Divino Salvador, Divino Pastor, Santa Cruz (tamén unha santa), o Bo Xesús etc.

Hai tamén sete parroquias nas que non consta o seu santo patrón, probablemente por seren parroquias urbanas con moitas igrexas parroquiais:

As once advocacións con máis parroquias son as seguintes (entre parénteses, o número de parroquias con esa advocación e a porcentaxe sobre o total):

Santa María (750 - 19,8 %);
San Pedro (307 - 8,1 %);
Santiago (288 - 7,6 %);
San Martiño (Martiño de Dumio ou Martiño de Tours) (238 - 6,3 %);
San Xoán (sexa San Xoán Evanxelista ou San Xoán Bautista) (234 - 6,2 %);
advocacións xerais de Cristo (Cristo [1], Divino Salvador [1] e O Salvador [4] pero, sobre todo, San Salvador) (172 - 4,5 %);
San Miguel (152 - 4,0 %);
Santa Eulalia, Olaia, Baia, Santaia e Santalla (140 - 3,7 %);
San Xiao, San Xián, San Xullán ou San Xulián (127 - 3,3 %);
Santa Mariña (109 - 2,9 %);
Santo Estevo (106 - 2,8 %);

Queda patente a enorme presenza de Santa María, probablemente vestixio dun culto feminino e dunha sociedade matriarcal prelatina pervivente dalgunha maneira ata os nosos días.^{[Cómpre referencia]}

Orixe[editar | editar a fonte]

A orixe principal dos santos venerados nas parroquias galegas é bastante antiga: non hai practicamente advocacións de santos canonizados recentemente ou dos últimos séculos. Porén, hai mesmo santos de orixe descoñecida: en boa medida, pódese admitir que moitas das persoas ou obxectos de culto precristiáns foron recristianizados,^{[Cómpre referencia]} perdendo no camiño a consciencia do seu tema, o paganismo orixinario ou mesmo da súa orixe galega. Esta transformación foi tan radical que se chegaron a dous extremos de histrionismo:

Santos alleos que agora se pensan que son de orixe galega;
Personaxes de sona e mesmo culto persoal que probablemente se cristianizasen oficialmente nun santo, ou persoas cuxo culto comezou antes de dárselle carta de santidade (a cal ás veces non se lle chegou a dar nunca);

As orixes principais das advocacións das parroquias de Galicia son seis:

santos ibéricos;
santos italianos;
outros santos europeos (Grecia, Hungría ou Francia);
santos de Turquía (antiga Antioquía);
santos de Israel;
santos do resto de Oriente Medio (principalmente Siria e Exipto);

Como era de esperar, os máis abundantes con diferenza son os israelitas, seguidos polos italianos e os turcos. As imaxes de abaixo reflicten a frecuencia e distribución en número de parroquias das advocacións a santos coas características indicadas para cada un dos 313 concellos de Galicia segundo o cruzamento dos datos de orixes fornecidas no libro de Ferro Ruibal e o nomenclátor dispoñible no CIRP. O cadro inferior esquerdo de cada imaxe representa o último concello creado en Galicia, A Illa de Arousa, e a delimitación verde suplementaria divide Galiza en seis partes: as dioceses de Mondoñedo-Ferrol, Santiago, Lugo, Ourense, Tui-Vigo e Astorga.

Representación cartográfica das frecuencias absolutas de parroquias para cada concello segundo a orixe xeográfica dos santos das advocacións.

Ibéricos
Italianos
Santos do resto de Europa
Turcos
Israelitas
Santos do resto de Medio Oriente

Culto[editar | editar a fonte]

Non tódolos santos se veneraron igual en tódalas épocas. Ademais de que obviamente non se pode prestar ó culto un santo que aínda non foi santificado, as modas e frecuencias (e posiblemente tamén a utilización aproveitada dos santos para fins políticos)^{[Cómpre referencia]} nas advocacións flutúan cos séculos. Se houbese que deducir en que época se cristianizou Galicia a partir das advocacións máis presentes nas parroquias se chegaría a unha conclusión bastante evidente: os santos cuxo culto comezou no século VI son os máis abondosos nas advocacións das parroquias galegas, contabilizando un total do 58 % dos analizados. As porcentaxes de tódolos datos son as seguintes:

século IV: 5 %;
século V: 11 %;
século VI: 58 %;
século VII: 25 %;
século VIII: 1 %;
século IX: 1 %;
século X: <1 %;

A distribución superficial destes datos ó longo da xeografía galega represéntase nos sete mapas inferiores. Unha santa significativa nestes sentido é Santa Baia, santa galega datable entre os primeiros séculos da cristiandade (século IV) que aínda así mantén ata agora un enorme número de parroquias no seu honor, sendo a oitava con máis frecuencia no santoral das parroquias galegas. O seu santo é o 12 de febreiro, unha data atípica (probablemente indicio do seu carácter conservador) pois a maioría dos patróns das parroquias galegas teñen a festividade actual no verán.

Representación cartográfica das frecuencias absolutas de parroquias para cada concello segundo a época de orixe do culto de cada advocación.