Xacarandaina

Engadir ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Xacarandaina
TipoAgrupación folclórica
Campo de traballofolclore
Data de fundaciónoutubro de 1978
Director/a artísticoHenrique Peón
Localización
EnderezoRúa Historiador Vedía nº3 - 15004. A Coruña
EnA Coruña
PaísGalicia
43°21′53″N 8°24′36″O / 43.364766, -8.410113
Na rede
http://www.xacarandaina.com
Facebook: acxacarandaina Twitter: AcXacarandaina Instagram: acxacarandaina Youtube: UCYh_VgxKcKIDtZyl4ckU6fw Editar o valor em Wikidata
[ editar datos en Wikidata ]

Xacarandaina é unha asociación cultural, creada na Coruña no ano 1978, coa finalidade de recoller, conservar e transmitir o folclore popular galego.[1][2] A palabra que nomea a agrupación ten dous sentidos, é un sinónimo de festa ou foliada[3] e o nome dunhas antigas polainas empregadas para montar a cabalo.[4]

Foi Premio da Cultura Galega, modalidade Patrimonio Cultural en 2022.[5] Segundo a organización: é "referente da recuperación e catalogación dunha base importante do legado artístico tradicional galego".[6]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

A asociación foi fundada en outubro de 1978 por diferentes persoas do ambiente folclórico coruñés. Os seus primeiros directores, Rosi Ares e Lino Rivas, procedían dos agrupación local dos Coros e danzas franquistas, e desa asociación importou Xacarandaina os seus primeiros bailes. Cando no ano 1982 a dirección do grupo pasou ao bailador Henrique Peón, a agrupación comezou a busca dun repertorio propio mediante un intenso traballo de recollas etnográficas.[7]

O primeiro destes traballos de campo tivo lugar en Moldes (Melide), continuando desde aquela até o presente, e desenvolvéndose con especial intensidade nas décadas de 1980 e 1990.[8] Froito deste labor Xacarandaina adquiriu un importante patrimonio de músicas, bailes, danzas, cancións, instrumentos e traxes autóctonos que foi levando aos escenarios, o longo do tempo, en actuacións por todo o mundo.[9] Con eles creou tamén unha unha serie de espectáculos etnográficos de grande formato[10]: Costumes e saberes dun pobo (1992),[11] Unha viaxe por noutrora (1996),[12] Ribeirana (1997),[13] Camiño do Sul (1999),[14] Atruto (2001),[15] Prestixio (2004),[16] Galicien Amerika Line (2012),[17] O poder do arcabuz (2016)[18].

No ano 2019, co gallo do seu 40 aniversario, a agrupación editou un disco con pezas obtidas nas recollidas,[19] e celebrou unha grande gala de celebración no Teatro Colón da Coruña.[20]

En xullo de 2022 a agrupación estreou un novo espectáculo: Endaterra. Un percorrido pola cultura tradicional do itinerario do Camiño Inglés e do Camiño Fisterra-Muxía.[21]

Actividades[editar | editar a fonte]

Escola[editar | editar a fonte]

Xacarandaina comezou ensaiando nunha sala cedida polo concello da Coruña, no edificio "La Terraza" da rúa Juan Flórez. Rematada a concesión adquiriu polos seus propios medios un local na rúa Historiador Vedía, onde realiza actualmente as súas actividades. Na súa escola ensínanse diversas materias relacionadas co folclore galego: baile tradicional, gaita, pandeireta, percusión etcétera.[22]

Xacarandaina no Festival de Lorient do ano 2019

Grupo[editar | editar a fonte]

A agrupación conta cun grupo de música e baile duns 50 compoñentes, a maioría saídos da propia escola.[2] Por el foron pasando o longo dos anos moitos persoeiros da música galega contemporánea: Mercedes Peón, Pablo e Xabier Díaz, Bieito Romero, Sés, Xurxo Fernandes etc.[8]

O grupo conta con distintas seccións que actúan decote en solitario: unha charanga tradicional,[23] un grupo de cantos de taberna (Os do fondo da barra),[24][25] e un grupo de pandeireteiras[26]. Neste último caso foi Xacarandaina a agrupación folclórica pioneira na súa incorporación, sendo hoxe habitual en todos os grupos galegos, e quen as levou por primeira vez a un estudio de gravación.[27]

Na actualidade conta tamén cun coro propio, a imaxe dos tradicionais coros galegos de finais do século XIX.[28]

Calendario anual[editar | editar a fonte]

Dentro do calendario anual da asociación hai unha serie de actividades fixas:

  • Concurso Interno de música e baile. No que actúa o alumnado da escola.
  • Concurso de Baile e Música tradicional. Ao que asisten músicos e grupos de todo o país.[29]
  • Foliada e Romaría do Lecer. Clausura anual de actividades da asociación, ten lugar no parque de Santa Margarida e consiste nunha foliada nocturna e nunha romaría, no día seguinte, no que actúan tódolos grupos da escola.
  • Día da Muiñeira. Celébrase nas rúas da Coruña. Os grupos bailan xuntos tres muiñeiras, de cinco voltas e catro puntos. Suspendeuse a súa celebración na década de 2010.[30]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ CanleXacarandaina (2010). Que é Xacarandaina (Youtube). 
  2. ↑ 2,0 2,1 "Historia". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-08. 
  3. ↑ "Xacarandaina". Dicionario de dicionarios. Consultado o 2022-04-08. 
  4. ↑ Dopico, Montse (2019-07-12). "Entrevista "Quique Peón"". Praza Pública. Consultado o 2022-04-08. 
  5. ↑ Galicia, Xunta de (2022-10-04). "Os premios da Cultura Galega 2022 recaen en Marica Campo, María Victoria Carballo-Calero, Melania Cruz, Música en Compostela, Xosé Manuel Gayoso, Manuel González, Xacarandaina e o programa ConCiencia". Xunta de Galicia. Arquivado dende o orixinal o 04 de outubro de 2022. Consultado o 2022-10-04. 
  6. ↑ Diario, Nós (2022-10-04). "Os Premios da Cultura Galega recoñecen, entre outros, a Marica Campo, Gayoso e Melania Cruz". Nós Diario. Consultado o 2022-10-05. 
  7. ↑ CanleXacarandaina (2010). Alala Recollidas (Youtube). 
  8. ↑ 8,0 8,1 Salgado, Daniel (06-05-2019). "O museo vivo de Xacarandaina". Nós Diario. 
  9. ↑ Manu (2019). GB Xacarandaina, BG Invernía y BG Forcarei - Le Grand Spectacle - Festival Interceltique Lorient (Youtube). 
  10. ↑ "Os grandes espectáculos consolídanse como xeito de presentar a música tradicional". culturagalega.org. 2008-07-10. Consultado o 2022-04-08. 
  11. ↑ "Costumes e Saberes dun Pobo (1992)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  12. ↑ "Unha Viaxe por Noutrora (1996-1997)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  13. ↑ "Ribeirana (1996-1997)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  14. ↑ "Camiño do Sul (1999-2000)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  15. ↑ "Atruto (2001-2003)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  16. ↑ "Prestixio (2004-2008)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  17. ↑ "Galizien Amerika Linie (2012 - 2015)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  18. ↑ "O Poder do Arcabuz". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-06. 
  19. ↑ "40 anos Xacarandaina (2019)". culturagalega.gal. Consultado o 2022-04-06. 
  20. ↑ "Gala 40 Anos de Música Tradicional Xacarandaina". Teatro Colón. Consultado o 2022-04-06. 
  21. ↑ "Xacarandaina estrea espectáculo con 80 artistas en escena". Praza Pública. 2022-07-22. Consultado o 2022-07-22. 
  22. ↑ "Escola". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-04. 
  23. ↑ Manu (2019). Charanga de Xacarandaina no programa Luar (Youtube). 
  24. ↑ "A recuperación do canto de taberna conta con cada vez máis adeptos no país". culturagalega.org. 2012-03-12. Consultado o 2022-04-08. 
  25. ↑ Manu (2021). Os do Fondo da Barra no programa Luar (Youtube). 
  26. ↑ CanleXacarandaina (2021). Pandeireteiras Xacarandaina (Respira Cultura) (Youtube). 
  27. ↑ "Xacarandaina: A evolución do patrimonio sonoro". culturagalega.gal. 2019-04-11. 
  28. ↑ CanleXacarandaina (2020). Himno Xacarandaina (Gala 40 Anos) (Youtube). 
  29. ↑ "Información (Concursos)". Asociación Cultural Xacarandaina. Consultado o 2022-04-08. 
  30. ↑ "XXVII Día da muiñeira na Coruña". gaiteirosgalegos.gal. Consultado o 2022-04-09. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Xacarandaina&oldid=6370991»