Río Tuela

Río Tuela
	v; c; e;

O río Tuela é un río de vertente atlántica situado no noroeste da Península Ibérica que discorre por España e Portugal.

Os ríos Tuela, Mazás e Támega, xunto con algún outro de menor caudal da Galicia suroriental, pertencen ao grupo de afluentes setentrionais do Douro portugués. Todos eles difiren dos afluentes do Douro no tramo español en que estes últimos conflúen co Douro augas arriba do xigantesco chanzo conformado en Arribas do Douro, materializado polo sistema de canóns na área fronteiriza con Portugal das provincias de Zamora e Salamanca.

Xeografía[editar | editar a fonte]

Cabeceira[editar | editar a fonte]

O río Tuela nace a uns 1.800 m, na paraxe das lagoas da Ermida, situado na serra Segundeira, ao noroeste da provincia de Zamora (Castela e León). Este é un territorio con características biolóxicas e paisaxísticas especiais, motivo polo que se atopa incluído no espazo protexido polo parque natural do Lago de Seabra e no LIC das Ribeiras do río Tuela e afluentes.

O Tuela nace con dirección oeste e, ao longo duns 6 km vai virando até adoptar a orientación suroeste. Durante este primeiro percorrido atópase apenas encaixado sobre terras altas con sinais glaciares. Con posterioridade transcorre pola paraxe denominada Mallado Do Olmo, no que salva un notable chanzo de 120 m en tan só 1 km. Aos pés deste chanzo, a cota do río sitúase nos 1200 m. É a partir deste punto onde se comeza a configurar como río.

A cabeceira do río está rodeada de antigos pasteiros de montaña, que actualmente están a ser substituídos por xesteiras (xesta negra e branca) e uceiras (uz moura e branca), acompañados de pequenas manchas arbóreas. A súa canle adoita atoparse rodeada por un cordón de monte de ribeira.

Tramo español[editar | editar a fonte]

Desde o seu nacemento discorre en dirección norte-sur polo oeste da provincia de Zamora, moi próximo á provincia de Ourense, até penetrar en Portugal. Durante todo este tramo, o Tuela atravesa os municipios de Porto, Lubián e Hermisende, todos eles pertencentes á denominada subcomarca das Portelas da histórica e tradicional comarca de Seabra.

Desde a cabeceira e até a fronteira con Portugal, recibe augas dos ríos Pedro, Leira e dos arroios Pequeno e do Tuiza. Todos eles son afluentes que responden ás mesmas características de río de montaña, como é o caso do Tuela. O río Leira ten, á súa vez, un afluente importante, o arroio da Fraga da Osa. Este tamén ten as mesmas características antes mencionadas.

Desde o Mallado do Olmo, o Tuela divídese nos seguintes subtramos:

Alto Tuela: durante os primeiros 2 km continúa a súa dirección suroeste, para nos seguintes 4 km tomar a dirección sueste cara a Chaos, onde xa descende á cota dos 930 m. Aquí recibe tributo de dous afluentes, o Tuiza pola dereita e o Leira pola esquerda;

Medio Tuela: desde a confluencia do Tuiza e o Leira até a localidade de Hermisende;

Baixo Tuela: desde Hermisende, onde toma a dirección suroeste, manténdoa durante 5 km para acabar penetrando en Portugal, onde alcanza unha cota de 780 m.

Nestes subtramos o Tuela configurou un val con forma de uve, nos que se alcanza unha profundidade máxima de arredor dos 400 m e unha anchura máxima nas súas cotas altas de arredor dos 5 km.

En canto á súa vexetación, o Tuela avanza até Hermisende por un estreito val con ladeiras nos que as xestas e as uces chegan até o cordón do bosque de ribeira. Estes arbustos están substituíndo progresivamente das ladeiras o potencial carballo común, aínda que se conservan pequenas manchas desta especie arbórea. Pasado Hermisende, orixinouse un val máis aberto, no que conviven o bosque de ribeira e pequenas leiras de prados para sega e, xunto ás casas, pequenas hortas.

En canto á fauna do tramo español, detectouse no Tuela a presenza da lontra, catalogada como especie de especial interese no Catálogo de Especies Ameazadas. O bosque de ribeira é un espazo de nidificación do merlo acuático. Notable tamén é a presenza da troita común, con densidades de poboación de 0,2 individuos por m².

O Tuela foi aproveitado polo home desde tempos inmemoriais. Na súa canle construíronse numerosos muíños e azudes que cumpriron unha dobre finalidade, por unha banda a produción de enerxía para o moenda e, por outro, como zonas que ofrecen protección e alimento á fauna existente. Na actualidade o curso do río conta con 24 obstáculos transversais, dos que 5 son minicentrais hidráulicas. En Hermisende o río foi represado para crear unha zona de baño.

Tramo portugués[editar | editar a fonte]

O Tuela entra en Portugal a través do municipio de Vinhais, onde recibe as augas do río Baceiro. Este último, á súa vez, debuxa os límites dos municipios de Vinhais e Bragança, nunha zona na que se atopa unha das maiores manchas de carballo común de toda a Península Ibérica.

O Tuela, recrecido pola achega do Baceiro, continúa o seu percorrido até o municipio de Mirandela. Neste último municipio, e a 4 km da súa chegada á cidade de Mirandela, o río Tuela únese ao río Rabazal, formando entre ambos o río Túa, que é un dos afluentes da marxe dereita do río Douro en Portugal.