Ganimedes (mitoloxía)

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Ganimedes.
Zeus en forma de aguia raptando a Ganimedes

Ganimedes[1] identifícase na mitoloxía grega como un fermoso príncipe troiano, descendente de Dárdano e fillo de Tros[2] e Calírroe (unha filla do deus-río Escamandro, que discorre próximo a Troia). Algunhas tradicións recollen que Ganimedes era fillo de Laomedonte, tamén rei de Troia, neto de Tros; ou de Erictonio[3].

Tros e Calírroe tiveron, antes de Ganimedes, outros tres fillos: Cleopatra, Ilo e Asáraco[4]. Este Asáraco disque foi avó de Anquises e bisavó de Eneas[5].

Mito[editar | editar a fonte]

Sendo aínda novo, case adolescente, Ganimedes atopábase coidando os rabaños do seu pai Tros nas montañas próximas a Troia [6], e aconteceu que Zeus se namorou del pois tiña sona de ser "a un deus semellante, o máis fermoso dos mortais"[7].

Converténdose en aguia, Zeus baixou voando do monte Olimpo e raptouno; outras fontes afirman que Zeus ordenou á súa aguia que fixese o traballo. Pero tamén se di que o rapto foi cousa de Minos, Tántalo ou Eos, por encargo de Zeus[8]. As primeiras fontes que describen o mito (Homero, na Ilíada) non mencionan a presenza da aguia e di, simplemente, que o raptaron os deuses para Zeus. Son as versións máis tardías (Pseudo-Apolodoro, Virxilio, Ovidio) as que engaden este dato[9].

"O rei dos deuses ardeu noutro tempo de amor polo frixio Ganimedes, e atopou algo que Xúpiter prefería ser antes que o que era. Porén, non se digna transformarse en ave, a non ser a que poida levar os seus raios. Sen tardar, tras bater o aire coas súas falsas ás, raptou ó Ilíada, que agora prepara tamén as bebidas e serve o néctar a Xúpiter, contra a vontade de Xuno [Hera]]"
Ovidio X, 155-161

Xa no Olimpo, Ganimedes foi nomeado copeiro dos deuses e era quen servía o néctar na copa do deus. Ata este momento, esta función era realizada pola deusa Hebe, deusa da xuventude[10]. Como pago polos seus servizos, Ganimedes recibiu a eterna xuventude e a inmortalidade [11], e foi ascendido os ceos na forma da constelación de Acuario, o augador[12].

E para compensar a Tros pola perda do fillo, Zeus regaloulle -a través do seu mensaxeiro Hermes- dúas eguas[13] ou dous cabalos[14], os máis veloces do mundo, que podían correr pola superficie da auga, os "mellores cabalos que existen baixo a aurora e o sol"[15]; ou ben unha cepa de ouro que fixera Hefesto[16]. Estas eguas foron o pago que esixiu Heracles a Tros por matar ó monstro que enviara Poseidón contra a cidade e salvar a Hesíone, filla de Tros, de ser sacrificada ó devandito monstro. Tros aceptou o pago pero logo, unha vez que Heracles acabara co monstro, negouse a entregarlle os animais[17].

Como vimos, na Ilíada tratábase de cabalos, sementais. Anquises levou ás súas eguas onda eles, ás agachadas, e conseguiu que as montasen, obtendo como resultado seis poldros, dos que regalou dous ó seu fillo Eneas. Nun momento da guerra de Troia, Esténelo e Diomedes enfróntanse a Eneas e Pándaro (neto de Príamo). Diomedes aspira a conseguir os cabalos divinos de Eneas e dille a Esténelo:

"Se Atenea concédeme a gloria de matar ós dous contén os nosos veloces cabalos... e lembra correr polos cabalos de Eneas e levalos desde o campo dos troianos ata os dos aqueos. ¡Non en van son da raza que Zeus, de ancha voz, deu a Tros en pago polo seu fillo Ganimedes, de modo que son os mellores cabalos que existen baixo a aurora e o sol! O seños de guerreiros Anquises roubou a súa semente facendo que cubrisen ás súas eguas ás agachadas de Laomedonte, e nacéronlle seis poldriños no seu palacio; el quedou con catro deles e criounos persoalmente nas súas cortes, mentres que a Eneas lle entregou os outros dous cabalos: se os capturásemos conquistaríamos entón unha eximia gloria"
Ilíada V, 260-274

Diomedes matou a Pándaro e deixou malferido a Eneas (ó que salvou en última instancia a súa nai [[Afrodita[[) e Esténelo captura os seus cabalos[18].

Ganimedes nas artes[editar | editar a fonte]

O tema foi tratado ata a saciedade na cerámica, pintura e escultura desde a antigüidade ata o presente, e pode interpretarse como unha lexitimación da pederastia na Grecia antiga, coñecida, entendida e aceptada polo adolescente e a súa familia, e nada ten que ver coa pedofilia[19]. Lémbrese a recompensa recibida polo pai. En certos vasos de antes do período clásico, no denominado Estilo severo, pode observarse que tamén Hermes perseguía ó rapaz[20].

Nas primeiras representacións do mito, ata o século IV a. C., é o propio Zeus o autor do rapto. A partir desa data irase impoñendo a autoría da aguia, sexa o propio Zeus, sexa a aguia de Zeus; existen algúns vasos nos que é un cisne quen o fai, pero esta variante non terá continuidade.

En Roma abundarán as esculturas e relevos de Ganimedes como pastor, por veces acompañado dunha aguia ou un can, e tocado cun gorro frixio, indicador da súa orixe troiana. Coa implantación do Cristianismo non se deixará de representar, a pesar da homosexualidade evidente, pois se pode interpretar como unha alma pura. A imaxe do rapto apenas admite variacións entre as representacións renacentistas (por exemplo, nas portas de bronce da Basílica de San Pedro, Filarete, 1433; ou a escultura de Benvenuto Cellini) ata Rubens, Moreau, Thorvaldsen, etc.

Canto á literatura, aparece citado, sen nomealo, na traxedia Las Troyanas, de Eurípides, cando o coro, formado polas mulleres troianas capturadas e sorteadas como escravas dos gregos, lle botan en cara que, estando a carón de Zeus, non intercedeu polos seus compatriotas.

  • Rapto de Ganimedes (s. I, tesouro de Begram (Afganistán), Museo Guimet (París)
    Rapto de Ganimedes (s. I, tesouro de Begram (Afganistán), Museo Guimet (París)
  • Ganimedes, copeiro de Zeus (pintor de Eucárides, c. 490-480 a. C. Metropolitan Museum of Art, New York)
    Ganimedes, copeiro de Zeus (pintor de Eucárides, c. 490-480 a. C. Metropolitan Museum of Art, New York)
  • Xúpiter besa a Ganimedes (Anton Raphael Mengs, c. 1758-1760, Palacio Berberini, Roma)
    Xúpiter besa a Ganimedes (Anton Raphael Mengs, c. 1758-1760, Palacio Berberini, Roma)
  • Rapto de Ganimedes (Étienne Krähenbühl, 1994, Vevey, Suíza)
    Rapto de Ganimedes (Étienne Krähenbühl, 1994, Vevey, Suíza)
  • Ganimedes, copeiro de Zeus (Bertel Thorvaldsen, Museo de Thorvaldsen, Copenhague)
    Ganimedes, copeiro de Zeus (Bertel Thorvaldsen, Museo de Thorvaldsen, Copenhague)
  • Rapto de Ganimedes (Michelangelo, 1533, Fogg Art Museum, Cambridge)
    Rapto de Ganimedes (Michelangelo, 1533, Fogg Art Museum, Cambridge)
  • Rapto de Ganimedes (Giulio Clovio, 1540, Louvre)
    Rapto de Ganimedes (Giulio Clovio, 1540, Louvre)
  • Rapto de Ganimedes (Giovanni Battista Naldini)
    Rapto de Ganimedes (Giovanni Battista Naldini)

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ "Ganimedes". Diciopedia do século 21 2. Edicións do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 971. 
  2. ↑ Tros é o epónimo de Troia, a terra na que gobernaba era a Tróade e os seus habitantes pasaron de denominarse dárdanos a ser coñecidos como troianos.
  3. ↑ Hixino 271.
  4. ↑ Apolodoro III, 12.2.
  5. ↑ Ilíada XX, 240; Grimal, px. 128.
  6. ↑ Os distintos autores non concordan co lugar onde se producen os feitos. Para uns foi no monte Ida, na costa noroeste de Asia Menor (Anatolia), onde se fundaría a cidade de Troia; e para outros en Creta, en Eubea ou en Misia.
  7. ↑ Ilíada XX, 233.
  8. ↑ Grimal, s. v. Ganimedes.
  9. ↑ "A este último raptouno pola súa beleza Zeus por medio dunha aguia" (Apolodoro II, 12, 2); "O alado escudeiro de Xove [Xúpiter] levouno ó alto desde o Ida nas súas curvas poutas (Eneida V, 254-255).
  10. ↑ Dise que esta postergación de Hebe irritou á súa nai, Hera, pero as súas queixas non serviron de nada (Graves, px. 131).
  11. ↑ Hixino 224, 5.
  12. ↑ Graves, px. 131.
  13. ↑ Apolodoro II, 5.9; Eurípides: Las Troyanas 807.
  14. ↑ Grimal, s. v. Ganimedes.
  15. ↑ Ilíada V, 267.
  16. ↑ Con esta mesma cepa de ouro, Príamo subornaría ó seu irmán Titono para que mandase a Memnón na axuda de Troia (Graves, px. 739).
  17. ↑ Apolodoro II, 5.9.
  18. ↑ Ilíada V, 323.
  19. ↑ Raquel López Melero: Breve historia del mundo antiguo, Editorial Universitaria Ramón Areces (1ª ed. 2010, 3ª reimpr. 2017), px. 271-272.
  20. ↑ Elvira Barba, px. 112.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ganimedes_(mitoloxía)&oldid=6592849»