Primeira Liga de Iugoslavia
| Tipo | campionato nacional  |
|---|---|
| Deporte | fútbol |
| Organizador | Asociación de Fútbol de Iugoslavia |
| Liga inferior | Yugoslav Second League (en)  |
| Localización e Datas | |
| País | Iugoslavia |
| Vixencia | 1923 – 1992 |
| Período de ocorrencia | 1 ano |
A Primeira Liga de Iugoslavia, chamada oficialmente Primeira Liga Federal de Fútbol (en serbio: Прва савезна лига у фудбалу / Prva savezna liga u fudbalu, en croata: Prva savezna liga u nogometu, en esloveno: Prva zvezna nogometna liga, en macedonio: Прва сојузна лига, en albanés: Liga e parë federale), foi a máxima categoría do sistema de ligas de fútbol do Reino de Iugoslavia (1918–1941) e do seu Estado sucesor, a República Federal Socialista de Iugoslavia (1945–1992).
A liga estivo dominada principalmente por clubs serbios e croatas, sendo o Estrela Vermella de Belgrado o equipo máis laureado, con 19 títulos, seguido do Partizan, con 11.
Trala disolución de Iugoslavia, a UEFA recoñeceu como sucesora da Primeira Liga Iugoslava á Primeira Liga da FR de Iugoslavia, da República Federal de Iugoslavia, liga que máis tarde foi renomeada como Primeira Liga de Serbia e Montenegro, e que se disputou ata a súa desaparición en 2006, sendo sucedida á súa vez polas actuais Superliga de Serbia e Primeira División de Montenegro.
Historia
[editar | editar a fonte]
Reino de Iugoslavia (1923-1940)
[editar | editar a fonte]En 1920 a Asociación de Fútbol de Iugoslavia dividiu o territorio do Reino de Iugoslavia (chamado ata 1930 Reino dos Serbios, Croatas e Eslovenos) en cinco subfederacións (Zagreb, Belgrado, Liubliana, Saraxevo e Split), e instounas a iniciar cadanseu campionato de fútbol na primavera de 1920 co obxectivo de disputar no outono un campionato a nivel nacional entre os cinco vencedores. Con todo, rematadas as competicións territoriais, a Asociación non conseguiu organizar o torneo nacional nin nese ano nin nos dous seguintes.[1]
Finalmente o primeiro campionato iugoslavo levouse a cabo en 1923, en formato de copa, isto é, con eliminación directa, con seis participantes, trala inclusión dunha nova subfederación, a de Osijek. O primeiro campión foi o Građanski Zagreb. En 1927 pasou a disputarse en formato de liga, fórmula que se continuou usando nos seguintes anos coa excepción das tempadas 1931/32 e 1935/36.[2]
Foi organizada durante os primeiros anos pola Asociación de Fútbol de Iugoslavia con nome en croata (Nogometni Savez Jugoslavije), fundada en abril de 1919 en Zagreb,[3] ata que a finais de 1929 xurdiron desacordos entre as sucursais da asociación de Zagreb e Belgrado. Isto provocou que a sede da asociación se trasladase a Belgrado en maio de 1930, onde adoptou o nome serbio de Fudbalski Savez Jugoslavije e continuou operando a liga ata que esta quedou suspendida debido ao estalido da segunda guerra mundial.[4] Debido ao traslado da sede, os xogadores e adestradores croatas boicotearon a selección iugoslava. Coa invasión de Iugoslavia por parte do Eixe establecéronse ligas croatas e serbias separadas, que se disputaron durante a guerra.
Entre 1927 e 1940 xogáronse dezasete tempadas do campionato, sendo todos os títulos conquistados por equipos ou ben croatas (Građanski Zagreb, Concordia Zagreb, HAŠK Zagreb e Hajduk Split) ou ben serbios (BSK Belgrado e Jugoslavija Belgrado). Durante esta época non existiu unha segunda división a nivel iugoslavo. Durante a década de 1920 os vencedores de cada subfederación accedían directamente ao campionato nacional, mentres que na seguinte década disputábanse eliminatorias para acceder á liga nacional do ano seguinte. A finais dos anos 30 naceron as federacións de fútbol de Serbia, Croacia e Eslovenia, que pasaron a organizar campionatos propios, cuxos mellores clasificados accedían á liga nacional.
A tempada 1940/41 non chegou a disputarse debido á invasión de Iugoslavia por parte das potencias do Eixe.[5] A invasión tivo como resultado a partición de Iugoslavia entre Alemaña, Italia, Hungría e Bulgaria e a creación do Estado Independente de Croacia.
Durante a guerra (1941-1945)
[editar | editar a fonte]Durante a guerra, disputáronse dúas ligas separadas no antigo territorio do Reino de Iugoslavia: o campionato do Estado Independente de Croacia e o campionato da Serbia ocupada.
Primeira Liga de Iugoslavia (1946-1992)
[editar | editar a fonte]Co final da Segunda guerra mundial e a instauración da República Federal Popular de Iugoslavia volveu organizarse o campionato iugoslavo de fútbol. Xa en 1945 levouse a cabo un torneo de eliminación directa entre os representantes de varias das federacións, así como do Exército Popular Iugoslavo, proclamándose campión o equipo serbio. Ese mesmo ano os clubs disputaron a fase de clasificación para o novo campionato nacional, rebautizado como Primeira Liga, ao que foi invitado ademais un equipo italiano, o Ponziana, coa esperanza por parte do goberno da integración de Trieste en Iugoslavia.[6]
O campionato disputouse dende entón en formato de liga, cun número crecente de clubs participantes ata a tempada 1968/69, cando se xogou entre 18 equipos, número que se mantivo constante en todas as edicións seguintes. Profesionalizouse totalmente en 1967.[7] O Estrela Vermella de Belgrado foi o club máis laureado da competición, sumando 19 títulos e 9 subcampionatos, seguido polo tamén serbio Partizan, con 11. O Hajduk Split é o club croata que máis títulos logrou, con 7, por diante dos 4 do Dinamo Zagreb.
A tempada 1990/91 foi a última que se celebrou no seu formato habitual, participando no campionato clubs de todas as unidades federativas de Iugoslavia. A ruptura do país tamén dividiu a súa liga principal en varias máis pequenas.
Historial
[editar | editar a fonte]Tempada a tempada
[editar | editar a fonte]Títulos por club
[editar | editar a fonte]| Club | Títulos | Tempadas |
|---|---|---|
| Estrela Vermella | 19 | 1951, 1952–53, 1955–56, 1956–57, 1958–59, 1959–60, 1963–64, 1967–68, 1968–69, 1969–70, 1969–70, 71–71–7, 7–7, 8–7 1980–81, 1983–84, 1987–88, 1989–90, 1990–91, 1991–92 |
| Partizan | 11 | 1946–47, 1948–49, 1960–61, 1961–62, 1962–63, 1964–65, 1975–76, 1977–78, 1982–83, 1985–1986, 1985–1976 |
| Hajduk Split | 9 | 1927, 1929, 1950, 1952, 1954–55, 1970–71, 1973–74, 1974–75, 1978–79 |
| OFK Beograd | 5 | 1931, 1933, 1935, 1936, 1939 |
| Građanski Zagreb | 5 | 1923, 1926, 1928, 1937, 1940 |
| Dinamo Zagreb | 4 | 1948, 1954, 1958, 1982 |
| Jugoslavija | 2 | 1924, 1925 |
| Concordia | 2 | 1930, 1932 |
| Sarajevo | 2 | 1967, 1985 |
| Vojvodina | 2 | 1966, 1989 |
| HAŠK | 1 | 1938 |
| Željezničar | 1 | 1972 |
Títulos por república
[editar | editar a fonte]| República | Títulos | Clubs |
|---|---|---|
| Serbia | 39 | Estrela Vermella, Partizan, OFK Beograd, Jugoslavija, Vojvodina |
| Croacia | 21 | Hajduk Split, Građanski Zagreb, Dinamo Zagreb, Concordia, HAŠK |
| Bosnia e Hercegovina | 3 | Sarajevo, Željezničar |
| Macedonia | 0 | – |
| Montenegro | 0 | – |
| Eslovenia | 0 | – |
Clasificación histórica da Primeira Liga de Iugoslava
[editar | editar a fonte]Só os 12 primeiros clubs.[9]
| Nº | Club | X | G | E | P | GF | GC | GD | P |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Estrela Vermella | 1335 | 719 | 328 | 288 | 2560 | 1415 | +1145 | 1766 |
| 2 | Partizan | 1335 | 657 | 354 | 324 | 2285 | 1428 | +857 | 1668 |
| 3 | Dinamo Zagreb | 1302 | 597 | 366 | 339 | 2151 | 1495 | +656 | 1560 |
| 4 | Hajduk Split | 1302 | 587 | 346 | 369 | 2088 | 1486 | +602 | 1520 |
| 5 | Vojvodina | 1221 | 465 | 311 | 445 | 1670 | 1595 | +75 | 1241 |
| 6 | Sarajevo | 1228 | 447 | 311 | 470 | 1674 | 1773 | -99 | 1205 |
| 7 | Velež Mostar | 1174 | 435 | 309 | 430 | 1668 | 1615 | +53 | 1179 |
| 8 | Željezničar | 1063 | 403 | 274 | 386 | 1456 | 1424 | +32 | 1080 |
| 9 | OFK Beograd | 977 | 343 | 281 | 353 | 1355 | 1355 | 0 | 967 |
| 10 | Radnički Niš | 979 | 339 | 250 | 390 | 1088 | 1244 | -156 | 928 |
| 11 | Vardar | 1005 | 328 | 251 | 426 | 1195 | 1459 | -264 | 907 |
| 12 | Rijeka | 898 | 310 | 252 | 336 | 1083 | 1163 | -80 | 857 |
Máximos goleadores
[editar | editar a fonte]Lista completa de xogadores que marcaron 100 goles ou máis no período 1946-1992.[8]
| Nº | Nome | Goles | Partidos | Porcentaxe | Clubs | Período |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Slobodan Santrač | 218 | 365 | 0.60 | OFK Beograd, Partizan, Galenika | 1965–1974, 1976–1980, 1982–1983 |
| 2 | Darko Pančev | 168 | 243 | 0.69 | Vardar, Estrela Vermella | 1982–1992 |
| 3 | Dušan Bajević | 166 | 322 | 0.51 | Velež Mostar | 1966–1977, 1981–1983 |
| 4 | Bora Kostić | 158 | 257 | 0.61 | Estrela Vermella | 1951–1961, 1962–1966 |
| 5 | Frane Matošić | 149 | Hajduk Split | 1946–1953 | ||
| 6 | Toza Veselinović | 145 | 227 | 0.64 | Vojvodina, Partizan, Proleter Zrenjanin | 1948–1949, 1951–1961, 1967–1968 |
| 7 | Stjepan Bobek | 129 | 201 | 0.64 | Partizan | 1945–1956 |
| Zoran Prljinčević | 129 | Radnički Beograd, Estrela Vermella | 1953-1965 | |||
| 9 | Dušan Savić | 120 | 202 | 0.59 | Estrela Vermella | 1973–1982 |
| 10 | Dragan Džajić | 113 | 330 | 0.34 | Estrela Vermella | 1963–1973, 1974–1975, 1977–1978 |
| 11 | Vojin Lazarević | 112 | 188 | 0.60 | Sutjeska Nikšić, Estrela Vermella | 1964–1965, 1966–1970, 1972–1974 |
| 12 | Josip Bukal | 111 | 258 | 0.43 | Željezničar | 1963–1973, 1977–1978 |
| 13 | Petar Nadoveza | 108 | 217 | 0.50 | Hajduk Split | 1963–1973 |
| 14 | Kosta Tomašević | 104 | 156 | 0.67 | Estrela Vermella, Spartak Subotica | 1946–1956 |
| 15 | Vahid Halilhodžić | 103 | 207 | 0.50 | Velež Mostar | 1972–1981 |
| 16 | Snješko Cerin | 103 | Dinamo Zagreb | 1976–1986 | ||
| 17 | Petar Nikezić | 102 | 301 | 0.34 | Vojvodina, Osijek | 1967–1978, 1979–1982 |
| 18 | Zlatko Vujović | 101 | 240 | 0.42 | Hajduk Split | 1977–1986 |
Ligas sucesoras
[editar | editar a fonte]
Independencias de Eslovenia e Croacia
[editar | editar a fonte]En xuño de 1991 Eslovenia declarou a súa independencia e en outubro do mesmo ano Croacia fixo o mesmo. Como consecuencia, as súas asociacións de fútbol separáronse da Asociación de Fútbol de Iugoslavia polo que ambas comezaron a organizar as súas propias ligas de fútbol. A PrvaLiga púxose en marcha a finais de 1991, mentres que a Prva HNL croata disputou a súa primeira edición en 1992. Afectada pola guerra de Croacia, a tempada celebrouse ao longo dun só ano natural, de febreiro a xuño de 1992. As dúas ligas continúan desde entón.
Tempada 1991/92
[editar | editar a fonte]A tempada 1991/92 foi a última que se celebrou oficialmente baixo o nome de RFS de Iugoslavia, aínda que os clubs eslovenos e croatas xa abandonaran a competición para xogar nas súas propias ligas. Disputaron a liga iugoslava os clubs das catro unidades federativas restantes, pero debido ao estalido da guerra de Bosnia cara ao final da tempada, os clubs bosníacos nunca a remataron. O Željezničar de Saraxevo só conseguiu xogar 17 dos 33 partidos programados, mentres que o Sloboda Tuzla e o Velež Mostar quedaron sen disputar as últimas xornadas. Aínda así, dado que a maioría dos partidos si se puideron xogar segundo o previsto, o Estrela Vermella de Belgrado foi recoñecido como o último campión da Primeira Liga iugoslava.
Macedonia e FR Iugoslavia
[editar | editar a fonte]Os clubs macedonios abandonaron a competición despois da tempada 1991/92, no momento da creación da nova Primeira División de Macedonia. Durante a tempada 1992/93, os clubs bosníacos estaban todos sen actividade debido á loita total que se desenvolvía no país, coa única excepción do Borac de Banja Luka (o principal equipo serbio de Bosnia da época) que se trasladou temporalmente a Belgrado e uniuse a unha nova liga xunto a clubs de Serbia e Montenegro, a chamada Primeira Liga da FR Iugoslavia. A liga disputouse con ese nome ata a tempada 2002/03, cando a República Federal de Iugoslavia cambiou o seu nome a Serbia e Montenegro, e polo tanto tamén o fixo a liga, que pasou a chamarse Primeira Liga de Serbia e Montenegro. Finalmente, en xuño de 2006 Montenegro declarou a súa independencia e abandonou pacificamente a unión, polo que a partir da tempada 2006/07 comezou a disputarse unha liga montenegrina organizada pola súa asociación de fútbol. Por outra banda, como sucesora legal de Serbia e Montenegro, Serbia tamén conseguiu a continuidade da liga do país que se formou como Prva liga (Primeira Liga) en 1992, e que foi rebautizada como Superliga no verán de 2005.
Bosnia e Hercegovina
[editar | editar a fonte]Bosnia e Hercegovina proclamou a independencia a finais do inverno de 1992, e xa en abril do mesmo ano a Federación de Fútbol de Bosnia e Hercegovina solicitou a adhesión á FIFA e á UEFA.[10] Mentres tanto, debido ao estalido da guerra de Bosnia en abril de 1992, non se disputou ningún partido na tempada 1992/93. A finais de 1993 algunhas partes do país relanzaron competicións de fútbol cun alcance reducido. Pero do mesmo xeito que o país estaba dividido por liñas étnicas, tamén o estaba o fútbol.
En 1993 os croatas de Bosnia iniciaron a Primeira Liga de Herzeg-Bosnia, circunscrita a clubs da República Croata de Herzeg-Bosnia. Ese mesmo ano, os serbios de Bosnia tamén organizaron a súa propia liga, a chamada Primeira Liga da República Srpska, nos territorios da República Srpska. A competición baixo o auspicio da N/FSBiH non se retomou ata a tempada 1995/96, cando se creou a Primeira Liga de Bosnia e Hercegovina.[10]
Estas tres ligas de fútbol separadas funcionaron en Bosnia e Hercegovina ata o ano 2000. En 1998 a UEFA admitiu a N/FSBiH como membro de pleno dereito e no 2000 comezou a disputarse a Premijer Liga de Bosnia e Hercegovina.[10] Aínda que durante as dúas primeiras tempadas só participaron clubs da Federación de Bosnia e Herzegovina, a partir de 2002 uníronse tamén os equipos da República Serbia, quedando unha soa liga unificada.[10]
Ligas actuais
[editar | editar a fonte]
Bosnia e Hercegovina → Premijer Liga (2000–presente; de 1994 a 2000 disputouse a Primeira Liga de Bosnia e Hercegovina)
Croacia → Prva HNL (1992–presente)-
Kosovo → Superliga de Kosovo (2016–presente)[11] -
Macedonia do Norte → Primeira División de Macedonia (1992–presente) -
Montenegro → Primeira Liga de Montenegro (2006–presente; de 1992 a 2006 disputouse a Primeira Liga da FR de Iugoslavia) -
Serbia → Superliga de Serbia (2006–presente, de 1992 a 2006 disputouse a Primeira Liga da FR de Iugoslavia) -
Eslovenia → PrvaLiga de Eslovenia (1991–presente)
A UEFA recoñeceu á RF Iugoslavia e posteriormente a Serbia como o único sucesor oficial de Iugoslavia e, en consecuencia, os clubs da RF Iugoslavia mantiveron a clasificación e a posición dentro da UEFA.[12]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "NATIONAL FINALS NOT PLAYED". claudionicoletti.eu (en inglés). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "SISTEM TAKMIČENJA U KRALJEVINI JUGOSLAVIJI". fsgzrenjanin.com (en bosníaco). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "Povijest". hns-cff.hr (en bosníaco). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "Fudbalski savez Srbije - History" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 2 de abril de 2009. Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ Puric, Bojan; Schöggl, Hans; Stokkermans, Karel. "Yugoslavia 1940/41". rsssf.org (en inglés). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "Amatori Ponziana, la squadra che scelse Tito" (en italiano). 12 de novembro de 2020. Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ Lanfranchi, Pierre; Taylor, Matthew (2001). Moving with the Ball: The Migration of Professional Footballers (en inglés). Berg Publishers. p. 119. ISBN 978-1-85973-307-3.
- ↑ 8,0 8,1 "Yugoslavia/Serbia - List of Topscorers". rsssf.org (en inglés). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "ALL TABELA PRVE SAVEZNE LIGE JUGOSLAVIJE". bihsoccer.com. Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 "History". nfsbih.ba (en inglés). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "Kosovo relishing the future". UEFA (en inglés). Consultado o 25 de outubro de 2022.
- ↑ "Serbia". FIFA (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 3 de xuño de 2007. Consultado o 25 de outubro de 2022.