Porphyrios (balea)

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Porphyrio.

Porfirios, tamén transliterado Porphyrios, en grego antigo ou medieval: Πορφύριος, foi unha balea grande que acosou e afundiu barcos nas augas preto de Constantinopla na Alta Idade Media, no século VI. Activa durante un período de máis de cincuenta anos, Porfirios causoulles unha gran preocupación aos mariñeiros bizantinos . O emperador Xustiniano I (r. 527–565) fixo un asunto importante capturalo, aínda que non puido atopar un xeito de facelo. Porphyrios finalmente chegou á súa fin cando varou preto da desembocadura do mar Negro e foi atacada e cortada en anacos por unha turba de veciños.

Nome[editar | editar a fonte]

A balea recibiu o nome de Porfirios polos mariñeiros bizantinos; o nome ás veces é representado alternativamente como Porphyrius, Porphyrion, Porphyry [1] ou Porphyrio [2] e a súa orixe non está clara.[1] As hipóteses comúns sobre o nome inclúen que se deriva do auriga contemporáneo Porfirios Calliopas [1] ou do xigante mitolóxico Porfirión, quen fixo a guerra contra os deuses da mitoloxía grega.[1] Anthony Kaldellis suxeriu en 2010 que o nome da balea aludía á púrpura imperial e, polo tanto, era "un sinal do respecto no que se tiña á balea".[3] Esta idea tamén foi apoiada por Sian Lewis e Lloyd Llewellyn-Jones en 2018, que crían que o nome aludía á cor da realeza e era un sinal de gran temor para a balea.[4]

En 1996, James Allan Stewart Evans suxeriu que o nome era unha referencia á cor da pel da balea[5] Porphyra significaba unha cor púrpura profunda en grego e Porphyrios podería ter unha pel de cor viño escuro.[6] Isto foi apoiado ademais por John K. Papadopoulos e Deborah Ruscillo en 2002, que crían que o nome significaba simplemente "roxo" ou "púrpura".[7] Daniel Ogden tamén apoiou en 2008 a idea de que Porphyrios evocase a cor da balea, crendo que o nome era mellor interpretado como "neno roxo",[8] tal como hoxe designa a un xénero de aves de plumaxe púrpura, como o camón (Porphyrio Porphyrio). Kaldellis tamén apoiou esta etimoloxía en 2017.[6]

A vida[editar | editar a fonte]

Porfirio aparece mencionado nos escritos do historiador bizantino Procopio de Cesarea do século VI, tanto na Historia das guerras (VII 29) como na Historia secreta.[6]

Segundo Procopio, Porphyrios medía 13,7 metros (45 pés) de lonxitude e 4,6 metros (15 ft) ancho. As baleas non eran ben comprendidas na antigüidade nin na Idade Media e moitas veces eran vistas simplemente como grandes monstros.[4]

Non é posible identificar con seguridade a que especie pertenceu Porphyrios.[9] Podería ser un cachalote [2] [6] ou quizais unha candorca infrecuentemente grande.[10] [11] Porfirios tería sido un cachalote apoiado polo seu tamaño, longa vida activa e temperamento.[7] Por outra banda, a identificación como candorca está apoiada pola súa localización xeográfica, xa que as baleas raramente se aventuran nas augas que se sabe que frecuentaba Porfirio.[5] Se o nome é unha referencia á cor da pel, podería admitir calquera identificación xa que tanto o negro das candorcas como o gris marrón escuro dos cachalotes poderían interpretarse erroneamente como morado escuro.[5] [7]

Porfirio acosou os barcos nas augas de Constantinopla durante máis de cincuenta anos,[6] aínda que non de forma continua xa que ás veces desapareceu durante longos períodos de tempo.[3] Apareceu con máis frecuencia no estreito do Bósforo.[1] Porfirio non fixo distincións con respecto aos barcos aos que atacaba, rexistrado como atacar barcos pesqueiros, mercantes e de guerra. Moitos barcos foron afundidos por Porphyrios, e a súa mera reputación aterrorizaba aos tripulantes de moitos máis; os barcos adoitaban dar desvíos para percorrer as augas onde a balea nadaba habitualmente.[3] O emperador Xustiniano I, perplexo polos ataques e desexando manter seguras as rutas marítimas,[10] fixo que a captura de Porfirio fose motivo de gran preocupación, aínda que non puido idear un medio para facelo.[11]

Cando un día perseguía golfiños ou arroaces, Porphyrios encallou preto da desembocadura do Mar Negro e quedou varado. Aínda que Porfirio loitou e intentou saír da lama, só conseguiu afundirse e quedar máis atrapado.[3] Os veciños dos arredores organizáronse rapidamente nunha turba para matar ao famoso monstro mariño, saíndo correndo con machados e cordas.[6] Primeiro tentaron matar a Porphyrios usando as súas machadas, pero os seus cortes na súa carne tiveron pouco efecto. Usando cordas e vagóns, Porfirio foi arrastrado máis arriba na praia e a balea ao final foi atacado e cortado en anacos. Algúns dos atacantes gardaron a súa porción de carne mentres que outros comezaron a consumila no lugar.[6]

Legado[editar | editar a fonte]

Segundo Procopio, a morte de Porfirio foi un gran alivio para a poboación en xeral, aínda que algúns especularon con que a balea asasinada podería ser en realidade unha balea completamente diferente á que acosara á xente do mar.[3] Porphyrios é o caso máis antigo documentado dun mamífero mariño que ataca aos mariñeiros.[12]

Porfirio foi mencionado en The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1789), de Edward Gibbon; Gibbon cría que Porphyrios era un "estraño e vagabundo" xa que non hai especies comparábeis en tamaño e comportamento no Mediterráneo. No comentario de George Horne sobre o Decline and Fall de Gibbon, Horne interpretou o paso de Gibbon sobre a balea como sutilmente implicando que se trataba dunha besta ficticia. Enfadado por isto, Horne escribiu sobre Porphyrios que "ou Deus preparara unha balea especialmente para este propósito, ou non era unha balea en absoluto".[13] O conto de Porphyrios menciónase no Moby Dick de Herman Melville (1851) como un caso histórico dunha balea que ataca aos humanos.[2]

Porphyrios aparece na novela de ficción histórica de Robert Graves Count Belisarius (1938). Alí, Xustiniano, despois de recibir queixas de amigos e coñecidos da súa esposa, a emperatriz Teodora, envía ao famoso xeneral Belisario a cazar a balea. Belisario leva un buque de guerra equipado cunha catapulta para buscar a Porphyrios e a balea é descuberta mentres se dirixe cara a Constantinopla. A tripulación comeza a lanzar arpóns e frechas, aínda que isto ten pouco efecto xa que Porphyrios se mergulla debaixo das ondas e se afasta nadando. A batalla entre Belisario e Porfirio ás veces foi mencionada erroneamente como un acontecemento real por algúns autores posteriores.[14][15]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 thehistorianshut (2020-06-28). "The Tale Of A Monstrous Whale That Harassed Ships In the Age Of Justinian". The Historian's Hut (en inglés). Consultado o 2023-07-05. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Crow, Matthew (2020). Cavanagh, ed. Littoral Leviathan: Histories of Oceans, Laws, and Empires. p. 362. ISBN 978-90-04-43098-3. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Prokopios; Kaldellis, Anthony (2010-09-01). The Secret History: with Related Texts (en inglés). Hackett Publishing. ISBN 978-1-60384-408-6. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Lewis, Sian; Llewellyn-Jones, Lloyd (2018-01-09). The Culture of Animals in Antiquity: A Sourcebook with Commentaries (en inglés). Routledge. ISBN 978-1-351-78249-4. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Evans, J. A. S. (2002-01-04). The Age of Justinian: The Circumstances of Imperial Power (en inglés). Routledge. ISBN 978-1-134-55976-3. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Kaldellis, Kaldellis (2017). A Cabinet of Byzantine Curiosities. Oxford University Press. p. 32. ISBN 9780190625948. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Papadopoulos, John K.; Ruscillo, Deborah (2002). "A Ketos in Early Athens: An Archaeology of Whales and Sea Monsters in the Greek World". American Journal of Archaeology 106 (2): 187–227. ISSN 0002-9114. doi:10.2307/4126243. 
  8. ↑ Ogden, Daniel (2008-02-19). Perseus (en inglés). Routledge. ISBN 978-1-134-09062-4. 
  9. ↑ Papadopoulos, John K.; Ruscillo, Deborah (2002-04-01). "A Ketos in Early Athens: An Archaeology of Whales and Sea Monsters in the Greek World". American Journal of Archaeology (en inglés) 106 (2): 187–227. ISSN 0002-9114. doi:10.2307/4126243. 
  10. ↑ 10,0 10,1 A Companion to Byzantine Science (en inglés). BRILL. 2020-01-13. ISBN 978-90-04-41461-7. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Irby, Georgia L. (2021-05-20). Conceptions of the Watery World in Greco-Roman Antiquity (en inglés). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-350-13646-5. 
  12. ↑ Finley, Skip (2022-02-15). Whaling Captains of Color: America's First Meritocracy (en inglés). Naval Institute Press. ISBN 978-1-68247-833-2. 
  13. ↑ Aston, Nigel (1995). "Infidelity Ancient and Modern: George Horne Reads Edward Gibbon". Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies 27 (4): 561–582. ISSN 0095-1390. doi:10.2307/4052532. 
  14. ↑ Freely, John (1998-02-26). Istanbul: The Imperial City (en inglés). Penguin UK. ISBN 978-0-14-192605-6. 
  15. ↑ "texnes". www.enet.gr. Consultado o 2023-07-05. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Porphyrios_(balea)&oldid=6432967»