Saltar ao contido

Endre Ady

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaEndre Ady

(1908) Editar o valor en Wikidata
Nome orixinal(hu) Ady Endre Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento(hu) diósadi Ady András Endre Editar o valor en Wikidata
22 de novembro de 1877 Editar o valor en Wikidata
Ady Endre, Romanía (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Morte27 de xaneiro de 1919 Editar o valor en Wikidata (41 anos)
Budapest, Hungría Editar o valor en Wikidata
Causa da mortegripe de 1918
Sífilis Editar o valor en Wikidata
Lugar de sepulturaCemitério de Kerepesi (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
EducaciónUniversidade Eötvös Loránd - ciencias do dereito (1897–1898)
Q13389335 Traducir - ciencias do dereito (1896–1897)
Calvinist College in Zilah (en) Traducir (1892–1896) Editar o valor en Wikidata
Actividade
Ocupaciónpoeta, xornalista, escritor Editar o valor en Wikidata
EmpregadorNyugat Editar o valor en Wikidata
Membro de
MovementoSymbolism (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Pseudónimo literarioIda Editar o valor en Wikidata
Familia
CónxuxeBerta Boncza (1915–1919), morte da persoa Editar o valor en Wikidata
IrmánsLajos Ady Editar o valor en Wikidata
ParentesMariska Ady, curmán Editar o valor en Wikidata
Cronoloxía
1877polidactilia (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata

Descrito pola fonteNordisk familjebok
Grande Enciclopedia Soviética 1969-1978, (sec:Ади Эндре)
Grande Enciclopedia Soviética (1926—1947) Editar o valor en Wikidata
IMDB: nm1480496 BNE: XX880400 Musicbrainz: 9cc74b17-32ac-4393-bc0a-d8a101a8d9fa Discogs: 1342143 IMSLP: Category:Ady,_Endre Find a Grave: 9540 Editar o valor en Wikidata

Endre Ady de Diósad, nado en Érmindszent o 22 de novembro de 1877 e finado en Budapest o 27 de xaneiro de 1919, foi un poeta húngaro animador do movemento que xirou arredor da revista Nyugat ("Oeste"), que pretendía abrir a cultura húngara á do oeste de Europa.[1] Foi un dos poetas maxiares máis importantes e unha figura significativa do xornalismo húngaro. Influenciado polos simbolistas franceses, foi un poeta que se inspirou tanto en razóns erótico-sentimentais como relixiosas e sociais.

No nome húngaro Ady Endre, o apelido precede ao primeiro nome, pero esta entrada usa a orde habitual en italiano Endre Ady, na que o nome precede ao apelido.

Dedicóuselle un asteroide, 345648 Adyendre.[2]

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Endre Ady naceu en Érmindszent (actual Căuaș, Romanía). Procedía dunha familia aristocrática de relixión e tradicións calvinistas e era o segundo de tres irmáns. Asistiu á escola primaria en Érmindszent, comezou o bacharelato cos escolapios Carei (Nagykároly en húngaro) e despois continuou en Zalău (Zilah en húngaro). Realizou os seus estudos universitarios na Universidade de Debrecen. Despois dos seus estudos universitarios, traballou como redactor no xornal Budapesti Napló e colaborou coa revista Nyugat. Considerando a cidade excesivamente burguesa, trasladouse durante uns anos a Nagyvárad, Gran Varadino, un centro tranquilo cunha notable vida cultural, onde fundou a revista Holnap ("O día seguinte"). Despois foi un dos animadores do grupo que tiña o seu propio punto de referencia na revista Nyugat.

En 1903 realiza unha viaxe a París, grazas á cal entrou en contacto coas vangardas europeas. Endre Ady reflicte na súa obra o universo de principios de século en plena efervescencia e os tormentos humanos relacionados. En París, onde viviu algúns anos, coñeceu á súa dona, muller dun rico comerciante, Diosyné Brüll Adél[3], a quen rebautizou como "Léda", do personaxe mitolóxico do mesmo nome. Ela é a Léda dos seus poemas, a súa inspiradora de versos amorosos, entre as máis fermosas da literatura húngara; unha muller culta, rica, fermosa e interesante da que o poeta se namora e da que manterá até 1912 un vínculo harmónico e máis frecuentemente atormentado. É ela quen o anima e axuda a ir como correspondente dun xornal a París onde permanecerá un ano enteiro. Despois de separarse de Léda, en 1914 coñeceu a Berta Boncza[4], unha moza de 20 anos á que rebautizou nos seus poemas Csinszka. O 27 de marzo de 1915 casaron e a moza permaneceu con el até a morte de Ady. Cando morreu en 1919, a raíz da sífilis contraída na súa xuventude, todas as persoas que estaban de loito acompañaron o seu cadaleito.

Casa natal de Endre Ady

En París tomou conciencia do estado de atraso da súa nación e, despois de regresar á súa terra natal e instalarse en Budapest, con algunhas das súas coleccións de versos Új versek ("Novos versos") 1906, Vér és arany ("Sangue e ouro") 1907, Az Illés szekerén ("No carro de Elías") 1908, Szeretném, ha szeretnének ("Oxalá me quixesen") 1909 e moitos outros que aínda seguirán, sitúase no centro da actualidade literaria que atrae a atención xeral do país e converténdose no estandarte dos innovadores. Na súa linguaxe particular, o mundo poético de Ady é un mundo sumamente variado que vai dende os heroes do pasado aos tormentos dun home prisioneiro dun mundo escravo do diñeiro, dende o seu grande amor vivido a través do furacán. dunha paixón complexa e contraditoria á angustiosa inquietude que agarra obsesivamente ao home moderno, en fin, un mundo aínda absolutamente inédito na poesía húngara. Aínda que influenciado por Baudelaire e Verlaine, segue sendo totalmente húngaro en todas as súas manifestacións e a súa obra é ao mesmo tempo moi moderna e ancestral, vencellada por unha banda ás correntes europeas máis avanzadas e, por outra, ás tradicións seculares. Esta síntese de progreso e carácter nacional así esbozada por el aínda conserva hoxe unha importancia decisiva na Hungría.

  • Poemas novos (Új versek) (1905)
  • Sangue e ouro (Vér és arany) (1907)
  • Sobre o carro de Elijah (Illés szekerén) (1908)
  • Encantaríame que me quixesen (Szeretném, ha szeretnének) (1909-1910)
  • Os versos de todos os segredos (A Minden-Titkok versei) (1910)
  • A vida que foxe (A menekülő élet) (1912)
  • Á cabeza dos mortos (A halottak élén) (1918)
  1. "Ady Endre". NYUGAT (en húngaro). Consultado o 2022-03-26. 
  2. Zrt, HVG Kiadó (2021-08-04). "Tech: An asteroid named after Endre Ady, Béla Hamvas and Katinka Hossz". CampusLATELY (en inglés). Consultado o 2022-03-26. 
  3. "Diósyné Brüll Adél (1872–1934)". zanza.tv (en húngaro). Consultado o 2022-03-26. 
  4. "Boncza Berta, Csinszka; Magyar életrajzi lexikon; Kézikönyvtár". www.arcanum.com. Consultado o 2022-03-26. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]