Mopame

Mopane Colophospermum mopane
Vista da árbore
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Orde: Fabales Familia: Fabaceae Subfamilia: Caesalpinioideae Tribo: Detarieae Xénero: Colophospermum Especie: C. mopane
Nome binomial
Colophospermum mopane (Kirk ex Benth.) J.Léonard
Área de distribución de C. mopane Área de distribución de C. mopane
Sinonimia
Véxase o texto

Follas de mopane

Un elefante ábrese paso nun bosque de mopanes no Parque nacional Etosha

Rama de mopane con verme do mopane (Gonimbrasia belina)

O mopane, Colophospermum mopane, é unha árbore da orde das fabales, familia das fabáceas, subfamilia das cesalpinioideas e tribo das detarieas, a única comprendida no xénero Colophospermum.

Taxonomía

Descrición

Colophospermum mopane foi descrita en 1866 por (Kirk ex Benth.) J.Léonard, nun traballo publicado en Transactions of the Linnean Society of London 25: 316.

Etimoloxías

• O nome do xénero, Colophospermum, vén do grego antigo e significa "semente aceitosa", debido ás súas sementes resinosas. Colofón (latinizado Colophon) foi o lugar de nacemento de Homero en Xonia, e era famoso pola súa colofonia, unha substancia obtida da trementina o exsudado gomoso dalgunhas árbores.

• O epíteto específico mopane é o nome local da árbore.^{[Cómpre referencia]}

Sinónimos

Ademais de polo nome actualmente válido, coñeceuse tamén polos sinónimos:

• Copaiba mopane (J.Kirk ex Benth.) Kuntze (protónimo)
• Copaifera mopane J.Kirk
• Copaifera mopane J.Kirk ex Benth.
• Hardwickia mopane (J.Kirk ex Benth.) Breteler

Características

As follas do mopane distínguense facilmente porque son compostas, teñen dous folíolos que toman entre ambos os dous a forma das ás dunha bolboreta. Onde se xuntan os dous folíolos advírtese o remanente dun terceiro. É unha árbore caducifolia (as follas caen en primavera e brotan en outubro, antes da estación das chuvias), ou semicaducifolio (as follas caen cando brotan as novas). Entre decembro e abril brotan as flores, pequenas e amarelas, a penas visíbeis. O froito ten forma ovalada ou de ril e madura entre abril e xuño.

Hábitat e distribución

Colophospermum mopane crece en lugares cálidos e secos, entre os 200 e os 1 150 m de altitude, no norte de Namibia, bo sur de Angola, no nordeste de Botsuana, en Zimbabue, no sur de Zambia e de Malaui e en Mozambique.

En Botsuana e Zimbabue, onde chove máis, pode alcanzar os 18 m de altura e, ao estaren moi xuntas as árbores, forman verdadeiras catedrais forestais. En zonas máis secas ou con xeadas invernais forman bosques abertos onde non supera os 2 m de atura.

Ecoloxía

Aos elefantes encántanlle as follas a as vaíñas do mopane, e é frecuente velos onde están estas árbores. Tamén lle gustan ás xirafas, aos rinocerontes e aosbabuínos. A estes últimos gústall un psílido que se alimenta da seiba* e que, na súa etapa xuvenil, é moi saboroso, o Arytaina mopani. Unha pequena abella tamén é característica visitante desta árbore, a Plebeina hildebrandti.

A larva da bolboreta Gonimbrasia belina, coñecida como vderme do mopane, vive nas ramas desta árbore. É moi rica en proteínas e serve de alimento aos habitantes das rexións onde crece a árbore. A larva, que alcanza os 10 cm, pode ser comida torrada ou seca.

Usos

A madeira do mopane é moi dura e difícil de traballar. Úsase para a construción porque é moi resistente e non poden atacala as térmites. Tamén utilízase para fabricar travesas ferrocarril e os soportes das minas.

Ultimamente incrementouse o seu uso para fabricar instrumentos musicais, especialmente os de vento, pois é máis fácil de encontrar que Dalbergia melanoxylon, o ébano de Mozambique, usado para os clarinetes, gaitas e outros análogos.

Nos Estados Unidos e en Europa úsase cada vez máis como madeira decorativa polas súa cores e a súa textura, xa sexa para lámpadas, pés de esculturas, xardíns, terrarios etc. De feito, é unha madeira moi prezada en acuariofilia.

Véxase tamén

Bibliografía

• Breteler, F. J. et al. (1997): "Colophospermum reduced to Hardwickia (Fabaceae-Caesalpinioideae)". Bull. Mus. Natl. Hist. Nat., B, Adansonia 19: 279–291. [= Hardwickia Roxb.].
• Brummitt, R. K. (2000): "Report of the Committee for Spermatophyta: 49". Taxon 49: 275–276.
• Brummitt, R. K. (2005): "Report of the Committee for Spermatophyta: 57". Taxon 54: 1096.
• Léonard, J. (1999): "Colophospermum n'est pas synonyme d'Hardwickia (Caesalpiniaceae). Conclusion d'une méthode objective de travail". Bull. Jard. Bot. Natl. Belg.67: 21–43.
• Lewis, G., ed. (2005): Legumes of the world. Royal Botanic Gardens, Kew.
• Smith, P. P. et al. (1998): "Proposal to conserve the name Colophospermum against Hardwickia (Leguminosae, Caesalpinioideae)". Taxon 47: 751–752.