Algodoeiro

Algodoeiro (xénero Gossypium)
Leira de algodoeiros, cos froitos chegados e abertos.
Clasificación científica
Reino: Plantae Subreino: Tracheobionta División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Subclase: Dilleniidae Orde: Malvales Familia: Malvaceae Subfamilia: Malvoideae Tribo: Gossypieae Xénero: Gossypium L., Sp. Pl., vol. 2, p. 693, 1753 [1]
Especies
Véxase no texto
Sinonimia
Erioxylum Rose & Standl. Ingenhouzia DC. Notoxylinon Lewton Selera Ulbr. Sturtia R.Br. Thurberia A.Gray Ultragossypium Roberty

Flor de Gossypium darwinii

Algodoeiro é o nome vulgar dado ás especies do xénero botánico Gossypium L., da familia Malvaceae. Existen arredor de 40 especies, arbustivas, algunhas das cales son utilizadas para a produción da fibra téxtil coñecida coma algodón ou cotón. O xénero contén 60 taxones específicos e infra-específicos aceptados, dos case 380 descritos, todos oriúndos das rexións tropicais e subtropicais tanto do Vello Mundo coma das Américas e unhas poucas foron introducidas en moitos outros sitios.

Etimoloxía

• Gossypium: do latín gossypǐŏn, -ǐi, o algodoeiro (Gossypium arboreum e Gossypium herbaceum). Aparece así na obra de Plinio o Vello, Naturalis Historia, 12, 21 e 19, 14. Ao este termo latino viría do árabe quoz, "materia sedosa" derivado de goz, "suave".

En galego a planta recibe ademais do nome de algodoeiro o de algodón (nome reservado normalmente ao produto). Os termos galegos algodón e cotón virían do árabe. Algodón do árabe hispano: alquṭún (o cotón); cotón directamente do árabe clásico quṭn.

Descrición

En estado salvaxe, os arbustos do algodoeiro atinxen até 7 m de altura. As follas son grandes, con tres, cinco (ou mesmo sete) lobos. As sementes están contidas nunha cápsula, estando cada unha envolvida nunha fibra felpuda designada polo vocábulo inglés lint (plural: linters). As especies máis utilizadas para fins comerciais son G. hirsutum (Estados Unidos e Australia), G. arboreum e G. herbaceum (Asia), e G. barbadense (Exipto). Os linters son, xeralmente brancos, mais existen tamén variedades de cor castaña ou verde que, para non contaminaren xeneticamente a variedade branca, teñen a súa plantación prohibida preto das grandes producións de algodón.

Sinonímia do xénero

Erioxylum Rose & Standl. Ingenhouzia DC. Notoxylinon Lewton Selera Ulbr.

Sturtia R. Br. Thurberia A. Gray Ultragossypium Roberty

Especies

Especies utilizadas para fins téxtiles

• Gossypium arboreum L. – Algodoeiro arbóreo, nativo da Asia meridional.
• Gossypium barbadense L. – Algodoeiro exipcio, tamén designado como algodón crioulo ou algodón de Sea Island, nativo de América do Sur tropical.
• Gossypium herbaceum L. – Algodoeiro asiático ou algodoeiro do levante, nativo do sur de África
• Gossypium hirsutum L. – Algodoeiro das terras altas ou algodoeiro americano, nativo de América Central, do Caribe e do sur da Florida.
• Gossypium vitifolium Lam. - cultivado nos Estados Unidos, México, Antillas e norte da América do Sur.

Outras especies de Gossypium

• Gossypium sturtianum Willis – algodoeiro de Sturt, nativo de Australia.
• Gossypium thurberi Tod. – algodoeiro salvaxe do Arizona, nativo do Arizona, Novo México e norte de México.
• Gossypium tomentosum Nutt. ex Seem – Ma‘o ou algodoeiro do Hawai, especie endémica das illas do Hawai. O seu lint é curto e castaño avermellado, non sendo apropiado para a produción téxtil.
• Lista completa

Clasificación do xénero

Sistema	Classificación	Referencia
Linné	Clase Monadelphia, orde Polyandria	Species plantarum (1753)

Algodón.

Pragas e doenzas do algodoeiro

Pragas

Campo de algodón no Xardín Botánico de Sukhum, foto de arredor de 1912.

• Bicudo do algodoeiro, Anthonomus grandis
• Pulgón do algodón, Aphis gossypii
• Lagarta do tomate, Helicoverpa armigera, e Lagarta australiana dos botóns de algodón Helicoverpa punctigera
• Creontiades dilutus, un insecto que zuga o zume da planta
• Ácaro-araña raiado, ácaro fiador raiado ou ácaro raxado, Tetranychus urticae, T. ludeni (ácaro vermello) e T. lambi
• Trips, Thrips tabaci e Frankliniella schultzei

Doenzas

• Mancha de Alternaria, causada por Alternaria macrospora e Alternaria alternata
• Antracnose e ramulose, causada por Colletotrichum gossypii
• Podremia negra da raíz, causada polo fungo Thielaviopsis basicola
• Mancha bacteriana de Xanthomonas campestris pv. malvacearum
• Podremia vermella da raíz ou mal do Panamá, causada polas especies do xénero Fusarium.
• Gomose de Phytophthora, causada por Phytophthora nicotianae var parasitica

Algodón xeneticamente modificado

O algodón xeneticamente modificado (GM) foi creado co obxectivo de redución do uso de pesticidas. Plántase en todo o mundo e crese que implica un 80% menos de uso de pesticidas en comparación co algodón normal. Segundo o Servizo Internacional para Adquisición de Aplicacións Biotecnolóxicas Agrícolas (ISAAA), a área total mundial dedicada ao cultivo de algodón xeneticamente modificado é de 67,000 km² en 2002. Isto representa arredor de 20% da área total usada para o cultivo de algodón. As colleitas norteamericanas de algodón xeneticamente xa representan o 73% do total da produción nacional.

A introdución inicial de Algodón GM en Australia foi un desastre comercial - as colleitas foron menores que as previstas e os algodoeiros fixeron polinización cruzada con outras variedades de algodón. Con todo, coa introdución dunha segunda variedade de algodón GM, a produción deste tipo de algodón pasou a representar o 15% da produción nacional australiana en 2003 e 80% en 2004, cando a variedade orixinal foi practicamente suprimida.

Algodón orgánico ou biolóxico

Flor de Gossypium hirsutum polinizada por un abesouro en Hemingway, Carolina do Sur.

O algodón ou cotón orgánico ou biolóxico é aquel que procede de algodoeiros cultivados sen uso de pesticidas ou aditivos químicos fertilizantes, recorrendo a métodos de menor impacto ambiental. Este tipo de algodón é especialmente utilizado na produción de lenzos, bufandas e quimonos. Existen diferentes niveis de certificación deste xénero de produto mais, en xeral, esíxese que os solos onde a planta é cultivada non teña recibido tratamento químico ningún nos últimos tres anos antes da plantación.

Véxase tamén

Outros artigos

• Algodón

Ligazóns externas

• PPP-Index (en alemán).
• USDA Plants Database (en inglés).
• Germplasm Resources Information Network (GRIN) (en inglés).