Fringe

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Non confundir con The Fringe.

Fringe

Logo de Fringe.
XéneroCiencia ficción
Drama sobrenatural[1]
Creado porJ. J. Abrams
Alex Kurtzman
Roberto Orci
IntérpretesAnna Torv
Joshua Jackson
John Noble
Jasika Nicole
Lance Reddick
Blair Brown
Kirk Acevedo
Seth Gabel
Mark Valley
País de orixeEstados Unidos de América Estados Unidos
Lingua(s)Inglés
Temporadas5
Episodios100 (Lista de episodios)
Produción
Produtor(es)
executivo(s)
J. J. Abrams
Bryan Burk
Alex Kurtzman
Roberto Orci
J. H. Wyman
Jeff Pinkner
Joe Chappelle
Localización(s)Toronto, Ontario ("Pilot")
Nova York (temporada 1)
Vancouver, Columbia Británica (temporadas 2–5)
Duración81 minutos ("Pilot")
50 minutos (temporada 1)
43 minutos (temporadas 2–5)
DistribuidorBad Robot Productions
Warner Bros. Television
Emisión orixinal
Canle de orixeFox
Formato de imaxe720p (HDTV)
Formato de sonDolby Digital 5.1
Primeira emisión9 de setembro de 2008
Derradeira emisión18 de xaneiro de 2013
Na rede
https://www.fox.com/fringe
IMDB: tt1119644 Filmaffinity: 862349 Allocine: 3584 Rottentomatoes: tv/fringe Allmovie: v466814 Metacritic: tv/fringe TV.com: shows/fringe
Facebook: Fringe Editar o valor em Wikidata
editar datos en Wikidata ]

Fringe é unha serie de televisión de ciencia ficción estadounidense creada por J.J. Abrams, Alex Kurtzman e Roberto Orci. A serie tivo a súa estrea o 9 de setembro de 2008 na cadea Fox e rematou as súas emisións o 18 de xaneiro de 2013, tras cinco temporadas e 100 episodios. A historia xira ao redor de Olivia Dunham (Anna Torv), Peter Bishop (Joshua Jackson) e Walter Bishop (John Noble), membros dun equipo de investigación, a División Fringe, pertencente ao Federal Bureau of Investigation e con base en Boston, Massachusetts baixo a supervisión do Departamento de Seguridade Nacional. O equipo emprega técnicas de investigación do FBI e da ciencia límite para resolver unha serie de acontecementos inexplicables que gardan relación cun universo paralelo. A serie foi descrita como un híbrido de The X-Files, Altered States e The Twilight Zone.

O formato da serie combina elementos dos dramas procedimentais, así como dos seriais. A serie comezou dun xeito tradicional co "misterio da semana" para facerse máis serial co paso das temporadas. Con todo, a meirande parte dos episodios conteñen unha trama independente, contando con varios episodios que exploran a mitoloxía da serie.

As primeiras críticas da primeira temporada eran displicentes, pero fixéronse máis favorables co paso das temporadas, a medida que a serie exploraba a súa mitoloxía, incluíndo os universos paralelos e as liñas do tempo alternativas. Tanto o programa como o elenco e o equipo foron nomeados a moitos premios importantes.

En Galicia, a TVG comezou as emisións de Fringe na súa versión dobrada ao galego desde o 5 de xullo de 2011. A partir do 28 de setembro de 2011, a tvG2 pasou a ofrecer os novos episodios.[2] Ata xullo de 2016, a tvG2 unicamente emitiu as tres primeiras temporadas e sucesivas reposicións das mesmas. O 18 de xullo de 2016 pasou a emitir capítulos de estrea da cuarta temporada.

Argumento[editar | editar a fonte]

Fringe segue as investigacións da División Fringe, un equipo pertencente ao Federal Bureau of Investigation, conformado pola axente Olivia Dunham; o doutor Walter Bishop, un arquetípico científico tolo; e Peter Bishop, o fillo de Walter e experto en numerosas materias. Ademais, Phillip Broyles é o director da división e a axente Astrid Farnsworth encárgase de axudar a Walter nas súas tarefas no laboratorio. A División Fringe investiga casos relacionados con ciencia límite ou marxinal, que van desde experimentos transhumanistas marrados, pasando pola perspectiva dunha singularidade tecnolóxica destrutiva, ata unha posible colisión de dous universos paralelos. A miúdo, a División Fringe topa con biotecnoloxía avanzada desenvolvida por unha compañía chamada Massive Dynamic, fundada polo antigo compañeiro de Walter, o doutor William Bell, e dirixida pola súa amiga común, Nina Sharp. Asemade, o equipo está vixiado por un grupo de homes calvos e pálidos denominados "Observadores".

A primeira temporada presenta a División Fringe e introduce as primeiras investigacións ao redor dunha serie de casos que conforman algo que denominan "o Patrón", na súa maior parte orquestrados por unha rede internacional de científicos sen escrúpulos coñecida como ZFT (Zerstörung durch Fortschritte der Technologie; en galego, Destrución mediante o avance da tecnoloxía) e dirixida por David Robert Jones. Esta organización prepara unha catástrofe mundial que pretende causar a fin do mundo. A ameaza da ZFT semella rematar cando Peter mata a Jones cando intenta cruzar a un universo paralelo.[3] Olivia descobre que, de nena, foi unha suxeita de probas de Walter nos seus experimentos cunha droga nootrópica, o Cortexiphan, que lle proporcionou débiles habilidades psiónicas.[4] Walter tamén debe facer fronte á volta á vida normal ao coidado do seu fillo Peter despois de pasar dezasete anos internado nunha institución mental, ademais de agochar o feito de que Peter pertence ao universo paralelo, mentres que o seu fillo morrera de neno.[3]

Na segunda temporada, finalmente atópase que os incidentes van en conxunción coas actividades dun universo paralelo que está a sufrir singularidades gravitacionais naqueles puntos débiles que hai no tecido entre ambos os mundos. No outro universo, os científicos desenvolveron unha substancia semellante ao ámbar que é capaz de illar estas singularidades xunto coas persoas que estivesen no lugar no momento de liberar esa substancia. A División Fringe ten que abordar máis casos que levan ao que semella unha guerra entre o universo paralelo e o primeiro, este último inzado de híbridos entre humano e máquina, os multiformas, enviados polo universo paralelo.[5] Walter vese na obriga de revelar a Peter que provén do universo paralelo e que substituíu o seu Peter, que morrera dunha enfermidade xenética. Walter cruzara ao outro universo desde o conxelado lago Reiden en 1985 para administrar a cura á versión alternativa de Peter. Pero, tras destruír a dose da cura durante o transporte, acaba por levar consigo ao neno ao seu lado. No seu regreso, o xeo rompe a caen á auga, pero un dos Observadores, Setembro, sálvaos e lembra a Walter a importancia de Peter.[6] As singularidades no universo paralelo comezan por mor da intrusión de Walter nel, co lago Reiden como epicentro.[7]

A terceira temporada presenta episodios que alternan entre os dous universos. "Walternativo", a versión alternativa de Walter, é o Secretario de Defensa dos Estados Unidos e artellou os seus plans para ensamblar as pezas dunha arma da fin do mundo que unicamente reacciona á bioloxía de Peter.[8] Tamén envía á súa Olivia ao primeiro universo para suplantar a identidade da axente e montar a versión da máquina presente no primeiro universo. Entrementres, aproveita para estudar a Olivia e os poderes que lle induciron os experimentos realizados nela co Cortexiphan.[9] Por casualidade, a Olivia do universo alternativo queda embarazada dun fillo de Peter, Henry, antes de ser levada de novo ao seu universo.[10] Walternativo provoca a aceleración do embarazo para conseguir unha mostra do sangue do bebé co fin de empregala para activar a máquina.[11] Peter, coa axuda de Olivia, entra na versión do primeiro universo da máquina e experimenta unha visión do futuro onde o universo paralelo fora destruído e na que o primeiro universo está a piques de sufrir mesmo destino. De volta ao presente, Peter altera o seu plan e utiliza a máquina para crear unha ponte e unir nunha sala aos habitantes de ambos os dous universos para que poidan resolver o seu dilema. Non obstante, Peter desaparece e tanto os dous Walter coma as dúas Olivia esquecen a súa existencia.[12]

A cuarta temporada comeza nunha liña do tempo alternativa, na que Setembro non salvou a versión alternativa de Peter en 1985, segundo os Observadores.[13] Isto crea un efecto bolboreta e inflúe no pasado dos personaxes principais, pero tamén estabiliza os dous universos debido á creación da ponte entre eles. Peter reaparece axiña nesta nova cronoloxía grazas ás accións da División Fringe da cronoloxía alternativa. Despois de atopar algunhas dificultades, ambas as divisións Fringe confían nel e Peter préstalles a súa axuda cos casos que investigan. Asemade, Peter busca o xeito de regresar á súa liña do tempo ao comprobar que os seus recordos están alterando os recordos da Olivia desta cronoloxía. Non obstante, tras atopar a Setembro ferido, Peter descobre que esta liña do tempo é realmente a súa e, logo de sabelo, retoma a súa relación amorosa con Olivia.[14] Setembro tamén revela que os Observadores tiveran que eliminar o fillo de Peter, Henry, para asegurar a creación do seu futuro. Non obstante, sinala que a futura filla de Peter e Olivia será importante.[15] Entrementres, William Bell dá ordes a David Robert Jones, vivo nesta cronoloxía, de traballar coa versión de Nina Sharp do universo paralelo para sincronizar os dous universos, co obxectivo de destruílos coa axuda dos poderes que o Cortexiphan deu a Olivia, para así crear un terceiro universo baixo o seu control. A División Fringe vese na obriga de pechar a ponte dimensional, pero isto non detén o plan de Bell. Walter soamente ve unha opción para salvar o mundo: disparar e matar a Olivia, parando o proceso coa súa morte. Bell consegue escapar, e Walter extrae a bala da cabeza de Olivia para permitir que o Cortexiphan cure os tecidos e devolva a Olivia á vida. Despois destes acontecementos, a División Fringe recibe un maior orzamento. Ademais, Olivia descobre que está embarazada de Peter. Con todo, Setembro aparécelle a Walter e alértao de que "xa veñen",[16] facendo alusión a un futuro distópico do ano 2036 visto no episodio "Letters of Transit" no que os Observadores, despois de arruinaren a Terra nun futuro distante, viaxaran atrás no tempo ata o 2015 e purgaran gran parte da humanidade para tomaren o mundo como seu. Os Observadores subxugan aos superviventes e modifican o medio ambiente do planeta para facelo máis axeitado para eles.[17]

A quinta e última temporada continúa a historia en 2036 onde a deixara o episodio "Letters of Transit";[18] os membros da División Fringe foron capaces de meterse en ámbar para evitar seren capturados despois da purga levada a cabo polos Observadores en 2015. Henrietta ("Etta"), a filla de Peter e Olivia que desaparecera pouco despois da chegada dos Observadores en 2015, consegue reunilos de novo. Walter revela que el e mais Setembro desenvolveran un plan para derrotar os Observadores. O plan estaba explicado en gravacións feitas nunha serie de cintas de vídeo metidas tamén en ámbar e agochadas no laboratorio de Walter na Universidade de Harvard. As citas levan ata varios compoñentes que conforman un dispositivo, incluíndo un neno Observador chamado Michael. As gravacións tamén aluden a un home chamado Donald que axudou a Walter na preparación do plan. Etta é asasinada durante o seguimento das pistas deixadas nas cintas, provocando que Olivia e Peter completen o plan na súa memoria. A través de Michael, o equipo descobre que Donald é Setembro, que foi despoxado dos seus poderes de Observador por axudar á División Fringe, e que Michael é o seu fillo xenético, que fora criado deliberadamente como anomalía no futuro distante dos Observadores. Setembro explica que o plan é enviar a Michael ao ano 2167, momento no que comezaron os experimentos xenéticos en humanos para erradicar as emocións en favor da intelixencia, feito que levou á creación dos Observadores. Ao mostrar aos científicos que Michael posúe tanto emocións como intelixencia, os experimentos cesarían e nunca se crearían os Observadores. Setembro prepárase para levar a Michael ao futuro cando o plan se pon en marcha, pero recibe un disparo e morre no último momento; Walter, consciente de que ía ter que facer un sacrificio, leva a Michael ao futuro para asegurarse de que o plan se leve a cabo. Como predeciran, o tempo restablécese desde a invasión en 2015; os Observadores nunca invaden o planeta e Peter, Olivia e Etta viven as súas vidas tranquilamente.

Universo paralelo[editar | editar a fonte]

A maior parte do arco argumental de Fringe ten presente a existencia dun universo paralelo que se asemella moito ao orixinal, malia contar con numerosas idiosincrasias históricas. Exemplo disto son os atentados do 11 de setembro de 2001; malia que este acontecemento tamén ocorreu no universo paralelo, o World Trade Center non foi danado nos ataques, deixando os edificios intactos na cidade de Manhatan do universo paralelo, nos que se atopan as oficinas do doutor William Bell.[19][20]

Os produtores estaban moi interesados en construír un mundo, e a introdución do universo paralelo na historia permitiulles crear un mundo moi similar con numerosos detalles diferentes. Este universo paralelo tróuxolles a posibilidade de mostrar "como as pequenas decisións que se toman definen a cadaquén como persoa e poden cambiar a vida de moitos xeitos", segundo o codirector Jeff Pinkner.[19] Con todo, os produtores tamén se decataron de que o concepto do universo paralelo podía ser confuso para os espectadores e introduciron elementos aos poucos ao longo das dúas primeiras temporadas antes dunha maior revelación ao final da segunda temporada e durante toda a terceira. J.H. Wyman comentou que, a miúdo, pasaba as ideas da historia sobre o universo alternativo a seu pai para ver se tiñan sentido e traballar naqueles aspectos do guión que atopase confusos.[21] A construción deste novo mundo tamén lles concedeu a oportunidade de elaborar historias centradas unicamente nos personaxes do universo paralelo, con case que ningunha ligazón cos personaxes principais. Nas palabras de Wyman, puideron "facer dúas series a partir dunha soa".[22]

Código de glifos[editar | editar a fonte]

Antes das pausas para a publicidade, móstrase rapidamente a imaxe dun glifo. Abrams revelou nunha entrevista que os glifos tiñan un significado agochado. "Trátase dunha cousa que facemos para a xente que queira descubrilo e seguir as pistas, pero non é algo que un espectador teña que considerar ao ver a serie".[23] Abrams tamén dixo que as ras aparentemente non relacionadas cunha letra grega phi (Φ) no seu lombo que aparecían nas promocións da serie teñen un significado dentro do contexto da narración, dicindo que "é parte do código da serie".[23] Un editor da páxina web de tecnoloxía Ars Technica descubriu que o código de glifos simplemente se trataba dun cifrado por substitución utilizado para deletrear unha soa palabra relacionada co episodio.[24] Ademais, algúns dos glifos teñen certa importancia na resolución dalgún caso.

Secuencia de apertura[editar | editar a fonte]

A secuencia de apertura estándar da serie inclúe imaxes dos glifos xunto a palabras que representan temas da ciencia límite, como "teletransportación" e "materia escura". Durante a terceira temporada, naqueles episodios que se desenvolven principalmente no universo paralelo, aparecen novas palabras, como "hipnose" e "neurociencia" seguindo un formato similar, aínda que cun ton vermello de fondo no canto do azul orixinal. Estas diferenzas na cor levou aos afeccionados a chamar o universo orixinal o universo azul, en contraste co paralelo, o universo vermello.[25] No episodio "Entrada" da terceira temporada, a secuencia emprega unha mestura das versións azul e vermella, dado que os acontecementos mostrados teñen lugar en ambos os dous universos por igual.[26] Nos dous episodios en modo de flashback, "Peter" e "Suxeito 13",[27] introduciuse unha nova variación da secuencia, con gráficos retro que lembran á tecnoloxía dos anos 80 e frases como "computadores persoais" e "enxeñaría xenética".[28] Pola súa banda, o futuro distópico mostrado no episodio "O día que morremos"[29] da terceira temporada emprega un ton negro, con palabras como "esperanza" e "auga".[30] O primeiro episodio da cuarta temporada, "Neither Here Nor There" trae consigo un ton ámbar na secuencia de apertura, con novos termos, que se mantén en case todos os episodios da temporada.[31] O episodio "Letters of Transit" da cuarta temporada e todos os episodios da quinta temporada, que regresan ao futuro universo distópico, mostran unha secuencia de apertura con tons fríos con termos como "alegría", "pensamento privado" e "libre albedrío", conceptos e ideas perdidos neste futuro.[32] Cómpre dicir tamén que hai un fotograma na secuencia de apertura no que aparecen rapidamente as palabras "Os Observadores están aquí".[33]

Elenco[editar | editar a fonte]

Elenco e equipo de Fringe na San Diego Comic-Con de 2010. Da esquerda á dereita: Jasika Nicole (Astrid Farnsworth), Blair Brown (Nina Sharp), Lance Reddick (Phillip Broyles), John Noble (Walter Bishop), Joshua Jackson (Peter Bishop), Anna Torv (Olivia Dunham) e os produtores executivos J. H. Wyman e Jeff Pinkner.

Elenco e equipo de Fringe na San Diego Comic-Con de 2010. Da esquerda á dereita:
Jasika Nicole (Astrid Farnsworth), Blair Brown (Nina Sharp), Lance Reddick (Phillip Broyles), John Noble (Walter Bishop), Joshua Jackson (Peter Bishop), Anna Torv (Olivia Dunham) e os produtores executivos J. H. Wyman e Jeff Pinkner.


Principal[editar | editar a fonte]

  • Anna Torv como Olivia Dunham (temporadas 1–5)
  • Joshua Jackson como Peter Bishop (temporada 1–5)
  • John Noble como Dr. Walter Bishop (temporada 1–5)
  • Lance Reddick como Phillip Broyles (temporada 1–4; recorrente na temporada 5)
  • Jasika Nicole como Astrid Farnsworth (temporada 1–5)
  • Blair Brown como Nina Sharp (temporada 1–4; recorrente na temporada 5)
  • Kirk Acevedo como Charlie Francis (temporada 1; temporada 2: episodios 1–4, 11; recorrente na temporada 3)
  • Mark Valley como John Scott (temporada 1: episodios 1–13)
  • Seth Gabel como Lincoln Lee (recorrente nas temporadas 2–3; elenco principal na temporada 4; estrela invitada na temporada 5)
Mark Valley fixo do compañeiro e parella de Olivia, John Scott, na primeira temporada.
Mark Valley fixo do compañeiro e parella de Olivia, John Scott, na primeira temporada.
Seth Gabel apareceu nalgúns episodios das temporadas 2 e 3, para logo unirse a Fringe como principal na temporada 4 como o axente Lincoln Lee; apareceu como estrela invitada na temporada 5.
Seth Gabel apareceu nalgúns episodios das temporadas 2 e 3, para logo unirse a Fringe como principal na temporada 4 como o axente Lincoln Lee; apareceu como estrela invitada na temporada 5.
Michael Cerveris fai de Setembro, un dos Observadores; aparece varias veces ao longo da serie.
Michael Cerveris fai de Setembro, un dos Observadores; aparece varias veces ao longo da serie.
Leonard Nimoy interpreta a William Bell, socio de Walter, tanto nas temporadas 1, 2 e 4, como na súa versión animada na temporada 3.
Leonard Nimoy interpreta a William Bell, socio de Walter, tanto nas temporadas 1, 2 e 4, como na súa versión animada na temporada 3.

Recorrente[editar | editar a fonte]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Buchanan, Jason. "Fringe [TV Series] (2008)". AllMovie. Rovi Corporation. Consultado o 18-01-2013. 
  2. crtvg.es, ed. (27 de setembro de 2011). "A tvG2 ofrece a innovadora serie de ciencia ficción "Fringe", agora os mércores á noite". Arquivado dende o orixinal o 30 de xaneiro de 2012. Consultado o 20 de febreiro de 2012. 
  3. 3,0 3,1 Brad Anderson (director), Jeff Pinkner (guión), J. H. Wyman (guión), Akiva Goldsman (historia), Bryan Burk (historia) (12-05-2009). "There's More Than One of Everything". Fringe. Tempada 1. Episodio 20. Fox. 
  4. Norberto Barba (director), David H. Goodman (guión), Glen Whitman (historia), Robert Chiappetta (historia) (10-02-2009). "Ability". Fringe. Tempada 1. Episodio 14. Fox. 
  5. Joe Chappelle (director), Zack Stentz (guionista), Ashley Miller (guionista) (08-10-2009). "Momentum Deferred". Fringe. Tempada 2. Episodio 4. Fox. 
  6. David Straiton (director), Jeff Pinkner (guión/historia), J. H. Wyman (guión/historia), Josh Singer (guión/historia), Akiva Goldsman (historia) (01-04-2010). "Peter". Fringe. Tempada 2. Episodio 16. Fox. 
  7. Anthony, Ted (20 de xaneiro de 2011). "Fox's 'Fringe' a Not-So-Distant Mirror of Our Era". Associated Press. Arquivado dende o orixinal o 06 de decembro de 2012. Consultado o 21 de xaneiro de 2011. 
  8. Akiva Goldsman (director/guionista), Jeff Pinkner (guionista) J. H. Wyman (guionista), (13-05-2010; 20-05-2010). "Over There". Fringe. Tempada 2. Episodio 22–23. Fox. 
  9. Joe Chappelle (director), Jeff Pinkner (guionista), J. H. Wyman (guionista) (23-09-2010). "Olivia". Fringe. Tempada 3. Episodio 1. Fox. 
  10. Brad Anderson (director), Jeff Pinkner (guionista), J. H. Wyman (guionista) (02-12-2010). "Entrada". Fringe. Tempada 3. Episodio 8. Fox. 
  11. Dennis Smith (director), Alison Schapker (guionista), Monica Owusu-Breen (guionista) (25-03-2011). "Bloodline". Fringe. Tempada 3. Episodio 18. Fox. 
  12. Joe Chappelle (director), Jeff Pinkner (guión/historia), J. H. Wyman (guión/historia), Akiva Goldsman (historia) (06-05-2011). "The Day We Died". Fringe. Tempada 3. Episodio 22. Fox. 
  13. Joe Chappelle (director), Jeff Pinkner (guión/historia), J. H. Wyman (guión/historia), Akiva Goldsman (historia) (23-09-2011). "Neither Here Nor There". Fringe. Tempada 4. Episodio 1. Fox. 
  14. J. H. Wyman (director/guionista), Graham Roland (guionista) (23-03-2012). "A Short Story About Love". Fringe. Tempada 4. Episodio 15. Fox. 
  15. Jeffrey Hunt (director), David Fury (guionista) (24-02-2012). "The End of All Things". Fringe. Tempada 4. Episodio 14. Fox. 
  16. Joe Chappelle (director), Jeff Pinkner (guionista), J. H. Wyman (guionista), Akiva Goldsman (guionista) (04-05-2012; 11-05-2012). "Brave New World". Fringe. Tempada 4. Episodio 21–22. Fox. 
  17. Joe Chappelle (director), Akiva Goldsman (guionista), J. H. Wyman (guionista), Jeff Pinkner (guionista) (20-04-2012). "Letters of Transit". Fringe. Tempada 4. Episodio 19. Fox. 
  18. Truitt, Brian (15-07-2012). "'Fringe' stars, fans feel the love going into final season". USA Today. Consultado o 16-07-2012. 
  19. 19,0 19,1 Shen, Maxine (30-10-2010). "'Fringe' goes over there". New York Post. Arquivado dende o orixinal o 03-12-2010. Consultado o 19-12-2010. [...] how small choices that you make define you as a person and can change your life in large ways down the line. 
  20. Huddleston, Kathie (23-09-2010). "A sneak peek at tonight's season 3 Fringe debut". Blastr. Arquivado dende o orixinal o 08-09-2012. Consultado o 10-05-2012. 
  21. Truitt, Brian (16-09-2010). "‘Fringe’ producers on alternate universes and a third season: ‘We’re interested in world building’". USA Today. Arquivado dende o orixinal o 22-12-2010. Consultado o 17-12-2010. 
  22. Goldman, Eric (30-03-2011). "Fringe's Future: Walternate's Plan, Olivia as Bell, More". IGN. Consultado o 30-03-2011. [...] make two shows about one show [...] 
  23. 23,0 23,1 Topel, Fred (05-09-2008). "J.J. Abrams on TV’s Fringe". SuicideGirls.com. Arquivado dende o orixinal o 01-09-2013. Consultado o 08-01-2009. It's something that we're doing for people who care to figure it out and follow it, but it's not something that a viewer has to consider when they watch the show.”
    “[...] it's part of the code of the show.
     
  24. Sadun, Erica (07-04-2009). "Ars cracks TV Fringe code". Ars Technica. Consultado o 08-11-2009. 
  25. Link, Jessie (15-10-2010). ""Fringe" recap: Two shapeshifters revealed". Salon. Consultado o 05-06-2011. 
  26. Tucker, Ken (02-12-2010). "'Fringe' recap: 'Entrada' and exits, lives saved and lost". Entertainment Weekly. Arquivado dende o orixinal o 08-08-2011. Consultado o 04-06-2011. 
  27. "Suxeito 13" na versión en galego; "Subject 13" na orixinal.
  28. Murray, Noel (01-04-2010). ""Peter"". A.V. Club. Consultado o 05-06-2011. 
  29. "O día que morremos" na versión en galego; "The Day We Died" na orixinal.
  30. Jensen, Jeff (13-05-2011). "'Fringe': Exec producers Jeff Pinkner, J.H. Wyman answer fan questions about the finale -- EXCLUSIVE". Entertainment Weekly. Arquivado dende o orixinal o 13-06-2011. Consultado o 05-06-2011. 
  31. Hanson, Andrew (24-09-2011). "‘Fringe’ recap: In a world without Peter...". Los Angeles Times. Consultado o 24-09-2011. 
  32. Brown, Laurel (18-04-2012). "'Fringe' Videos: A 'Letters of Transit' Promo and New Title Sequence". Buddy TV. Arquivado dende o orixinal o 25-04-2012. Consultado o 22-04-2012. 
  33. "Another Look At The FRINGE Future Intro Sequence – Screencaps & Video". Seriable. 07-05-2011. Arquivado dende o orixinal o 17-12-2011. Consultado o 22-04-2012. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]