Consuelo Álvarez Pool

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Infotaula de personaConsuelo Álvarez Pool

Editar o valor em Wikidata
Biografía
Nacemento24 de xuño de 1867 Editar o valor em Wikidata
Barcelona, España Editar o valor em Wikidata
Morte19 de xaneiro de 1959 Editar o valor em Wikidata (91 anos)
Madrid, España Editar o valor em Wikidata
Datos persoais
País de nacionalidadeEspaña Editar o valor em Wikidata
Actividade
Ocupaciónescritora , política , telegrafista , xornalista , sufraxista Editar o valor em Wikidata
Pseudónimo literarioVioleta Editar o valor em Wikidata
LinguaLingua castelá Editar o valor em Wikidata

Consuelo Álvarez Pool,, nada en Barcelona o 24 de xullo de 1867 e finada en Madrid o 19 de xaneiro de 1959, foi unha xornalista, política, sindicalista, sufraxista, feminista e escritora española. coñecida co pseudónimo de "Violeta". Pertencía á primeira promoción de mulleres telégrafas de España.[1][2][3] Foi unha das dúas primeiras mulleres xornalistas –xunto con Carmen de Burgos– que se incorporaron á redacción dun xornal. Represalias do franquismo. Por meras razóns cronolóxicas podería ser asignado á Xeración do 98.[4]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Naceu en Barcelona no seo dunha familia pequeno-burguesa. Os seus avós paternos eran de La Bañeza (provincia de León) e os maternos ingleses, que viñan a España para explotar a minería. Co seu pai, mestre, director do colexio e funcionario, trasladáronse por toda España; tamén foi un gran defensor da igualdade na educación das nenas e dos nenos, inculcando na súa filla a importancia da educación na formación de persoas libres.

Era bilingüe (castelán e inglés), e tamén estudou outros idiomas como francés e italiano na Escola Oficial de Idiomas de Madrid.

Compaxinou a profesión de telégrafa coa de xornalista e foi moi activa na vida política e cultural en prol dos dereitos das mulleres. Foi unha recoñecida feminista e anticlerical, denunciando en escritos, conferencias e mitins o traballo da Igrexa contra a emancipación da muller.[5]

Telegrafista[editar | editar a fonte]

Consuelo Álvarez formouse na Escola de Telegrafía, fundada pola Asociación para la Enseñanza de la Mujer, onde as alumnas estudaban durante dous anos, obtiñan o título de telégrafa e posteriormente se presentaban aos exames de Telegrafos. O seu traballo consistía en transmitir e recibir mensaxes en morse nas oficinas de telégrafos.[6]

Cando tiña 17 anos, o seu pai morreu e a economía familiar estaba en problemas. Pensando na emancipación económica, solicita facer un exame para ingresar no Corpo Telegráfico. O 15 de abril de 1885 aprobou a proba de acceso para Auxiliar Temporal de Telégrafos; foi a primeira vez que se convocara un exame ao que podían acceder as mulleres solteiras maiores de 16 anos, pero non foi ata 1909 cando o seu contrato fose definitivo. Ingresou na Oficina Internacional porque Consuelo Álvarez dominaba varios idiomas e o seu perfil se adaptaba ao posto. Este ano tamén conseguiron praza Clara Campoamor e a súa filla Esther Azcaráte Álvarez.[7]

A data do 11 de outubro de 1906 foi importante para ela, porque Violeta deu cobertura xornalística ao seu xornal El País[8]no Congreso Internacional de Telegrafía inalámbrica, unha cuestión técnica e propia da súa profesión.

Pertenceu ao Corpo Telegráfico ata a súa xubilación, aos 65 anos, foi xefa de prensa do primeiro gabinete de prensa de Telegraph creado en 1915, representante sindical no Sindicato Telegráfico e impulsora da creación da Escola Técnica Superior de Enxeñeiros de Telecomunicación.[9][1]O 8 de novembro de 2018 a “Comisión Filatélica Estatal” aprobou a emisión dun selo dedicado á Muller Telegrafista, coa imaxe de Consuelo Álvarez Pool, Violeta.[10]

O 22 de abril de 2019 púxose en circulación o sobre postal e o selo coa figura de Violeta, dentro da serie Personajes.[11][12][13]

A Asociación de Amigos del Telégrafo, o 22 de abril de 2019, no marco do XIII Memorial Clara Campoamor, entregou a insignia do Telégrafo a Carmen Marco Azcárate , bisneta de Consuelo Álvarez, Violeta , en representación de toda a súa familia e en recoñecemento a o traballo realizado para a profesión de telegrafista, no salón de actos da antiga Escola Telegráfica, na rúa Conde de Peñalver de Madrid.

A Asociación de Amigos do Telégrafo concede o distintivo Telégrafo á Familia de Consuelo Álvarez, Violeta
Na homenaxe a Consuelo Álvarez, Violeta. Victoria Crespo, investigadora e biógrafa, Julio Azcárate Román, neto e Carmen Marco Azcárate, bisneta.

Xornalista[editar | editar a fonte]

Consuelo Álvarez Pool comezou a facer xornalismo en Oviedo, onde se mudou cando se separou do seu marido. Despois trasladouse a Madrid e comezou a traballar no xornal El País, xornal republicano-progresista con colaboración permanente. Tiña que escribir sobre “cousas de muller” –moda, cociña, casa– e foi entón cando adoptou o pseudónimo de Violeta. Con este pseudónimo xa asinou artigos sobre o divorcio, os dereitos das mulleres á educación e a unhas condicións laborais equitativas, a reforma penitenciaria, a defensa da clase traballadora, a violencia machista, entre outros.[3][14]

Consuelo Álvarez, Violeta, considerou necesario escribir para contar as miserias que vía ao seu redor. Tamén reflexionou sobre o traballo da prensa nestes termos: "A misión da prensa non é só dar a coñecer acontecementos destacados, tamén ten unha finalidade instructiva, moralizadora e revolucionaria".[3]

Nos estudos actuais sobre a muller no xornalismo, Consuelo Álvarez, Violeta, é recoñecida como unha das pioneiras, e así se reflicte en Escritoras españolas en los medios de prensa 1868-1936.[15][16]En 1907 foi admitida na Asociación de Prensa de Madrid xunto con Carmen de Burgos, Colombine. O carné de prensa deulles un recoñecemento de profesionalidade, sendo as dúas primeiras mulleres xornalistas en incorporarse a un equipo editorial, Carmen de Burgos no do diario Heraldo de Madrid e Consuelo Álvarez, Violeta, no do xornal El País, xornal republicano-progresista.[17]

Pensamento[editar | editar a fonte]

O seu ideario defende a separación de Igrexa e Estado, a coeducación entre nenos e nenas como medio para acadar a igualdade e a defensa dos dereitos das mulleres. Como di a súa investigadora e biógrafa Victoria Crespo Gutiérrez, Directora do Museo Postal y Telegráfico[18]

Consuelo Álvarez Pool formou parte da primeira xeración de mulleres telegrafistas. Pertenceu a Telégrafos durante mais de 40 anos. Foi unha magnífica escritora, membro da xeración feminina do 98, xornalista, defensora dos dereitos da muller, e asidua participante nas conferencias e faladoiros da parte de Literatura do Ateneo de Madrid. Tivo unha grande preocupación, durante toda a súa vida, polos temas sociais, como quedou reflectido nos seus escritos e na súa participación nos órganos de representación do persoal telegráfico.

Tivo unha ampla actividade social, participando ou fundando diferentes asociacións:

  • Fundou en 1909 a Asociación las Damas Rojas de Madrid para a defensa da muller, onde reclamaban a mellora do traballo das mulleres, o dereito ao voto e o dereito ao divorcio.[19]
  • Aos 67 anos ingresou na Asociación de Mujeres contra la Guerra y el Fascismo[20]en xullo de 1934, participou no I Congreso Nacional desta asociación, onde se acordou que as delegadas asistirían ao Congreso Mundial en París, os días 4, 5 e 6 de agosto con motivo do aniversario da Gran Guerra. Asistiu como delegada Consuelo Álvarez. En 1937, Violeta tamén participou na II Conferencia Nacional de Mujeres contra la Guerra y el Fascismo celebrada en Valencia.[1]
  • Na Asociación El Fomento de las Artes obtivo a cátedra de Gramática Francesa e Española por concurso en 1916.
  • Loita por erradicar a prostitución, polo tanto, pertenceu á Sociedade Española del Abolicionismo.
  • Sociedade Española de la Higiene.
  • Asociación de Centros Infantiles de Madrid, para protexer a infancia.
  • Asociación Española para el Progreso de las Ciencias.[21]
  • Fundador de Fraternidad Cívica, Asociación para honrar aos defuntos ilustres e para embelecer o cemiterio civil de Madrid. (1916-1932)

Feminista e defensora do acceso das mulleres á educación para obter unha ampla formación, que lles permita acadar unha independencia económica suficiente para non ter que considerar o matrimonio como medio indispensable de subsistencia.[19][22] Defensora do dereito ao divorcio, reflectido nos seus escritos e conferencias, actualmente os seus pensamentos son obxecto de investigación e estudo en teses académicas.[23] Nesta loita non estivo soa, houbo máis mulleres como Carmen de Burgos, Colombine, e a súa propia filla Esther Azcárate Álvarez.[7]

Participou activamente na vida cultural, pertenceu ao Ateneo de Madrid (1907-1936) onde impartiu conferencias, asistiu a tertulias e debates literarios. Ao longo da súa vida mantivo correspondencia con figuras dos ámbitos da política e da literatura, especialmente co seu amigo Benito Pérez Galdós (en cuxa casa se conservan sete cartas), así como con Rafael Salinas, Belén de Sárraga, Rosario de Acuña, Joaquín Costa, etc. Manuel Azaña, Miguel de Unamuno e Santiago Alba entre outras persoas.[1]

O seu pensamento anticlerical deuse de manifesto en escritos, conferencias e mitins, e foi recollido na prensa da época, como o encontro de mulleres "anti-vaticanistas" celebrado no Casino da rúa Esparteros de Madrid,[24] ou o mitin feminino celebrado no teatro Barbieri de Madrid o 4 de xullo de 1910,[25] ou a participación no ciclo de conferencias organizado pola Unión de Empregados de Banca e Bolsa de Madrid, en outubro de 1931, nas que a súa tese de doctorado Tratábase do tema social. relación entre relixión e capitalismo.[26]

A súa actividade política foi intensa, sendo candidata por Madrid nas eleccións de 1931 polo Partido Republicano Democrático Federal, pero non foi elixida.[3] Como a súa compañeira Clara Campoamor (Partido Radical), defendeu o dereito ao voto das mulleres.[27][28]

En 1907, o Partido Republicano Democrático Federal ao que pertencía Violeta comprometeuse a presentar un proxecto de lei a favor do voto das mulleres, pero non foi ata 1908 cando o deputado Francisco Pi y Arsuaga, xefe do Partido Republicano Democrático Federal, presentou unha emenda ao Congreso para que as mulleres maiores de 25 anos poideran votar nas eleccións municipais. Pasarían varios anos ata 1931, xa na II República, cando se aprobou o sufraxio universal o 1 de outubro de 1931 e as mulleres obtiveron o seu dereito a voto.[29]

O 22 de xullo de 1931, Consuelo Álvarez, Violeta, organiza coas mulleres telégrafas unha homenaxe á deputada, telégrafa e amiga Clara Campoamor, quen tomou a palabra para agradecer o acto ás súas compañeiras e díxolles: "A nova Constitución outorgará ás mulleres todos os dereitos dos que ata agora estaban privadas".

Tamén pertenceu á masonería. Consuelo Álvarez Pool, denominada simbolicamente Costa, foi iniciada na Loxia de Adopción Ibérica núm. No 67 en 1910.[30]

Despois da guerra civil foi represaliada. O franquismo aplicoulle a Lei de Represión da Masonería e do Comunismo, e foi xulgada polo Xulgado Especial para a Represión da Masonería e do Comunismo, Sumario 480-44 contra Consuelo Álvarez Pool polo delito de Masonería e condenada a 12 anos en prisión.[31] Consuelo Álvarez, Violeta, cumpriu a súa condena en liberdade provisional pola súa idade, 77 anos, e unha saúde moi deteriorada.

Medios[editar | editar a fonte]

Consuelo Álvarez Pool, Violeta, desenvolveu un amplo e intenso traballo xornalístico, tanto na prensa escrita como na radio.

Pertenceu á Asociación de Prensa de Madrid dende 1907 e ocupou o cargo de xefa de prensa de Telégrafos (1915-1918).[1]

Prensa[editar | editar a fonte]

  • El Progreso de Asturias (1902-1903)
  • La Conciencia Libre. Publicación Librepensadora. (1905-1907)
  • El País, diario republicano-progresista (1904-1920)
  • La Vida Socialista (1910-1914)
  • El Telegrafista Español (1907-1918)
  • Pensamiento Femenino

Radio[editar | editar a fonte]

  • Radio España
  • Unión Radiofónica

Vida persoal[editar | editar a fonte]

Con 21 anos, Consuelo Álvarez Pool casou con Bernardo Azcárate en Trubia, Asturias. Tivo dous fillos e dúas fillas, dos que viviron Laureano (1890) e Esther (1893); Gloria morreu aos 5 anos e o cuarto fillo morreu ao nacer.

Obras[editar | editar a fonte]

Forma parte da xeración de escritoras do 98, composta entre outras por Emilia Pardo Bazán, Carmen de Burgos, Colombine, Sofía Casanova, Patrocinio de Biedma, Rosario Acuña, Blanca de los Ríos Lampérez, Carmen Baroja, María de la O Lejárraga, Regina de Lamo ou María de Maeztu.[32]Como escritora xa foi recoñecida polo escritor e crítico literario Rafael Cansinos Assens na súa obra Nova literatura, tomo II. Literatura feminina (1917),[33] e pola profesora da Universidade Autónoma de Madrid, Raquel Arias Careaga no artigo publicado en marzo de 2019, Poetas españolas en la penumbra.[34]

Contos[editar | editar a fonte]

  • La Pasionaria, La medalla de la Virgen, Las Amapolas, El Ramo de Claveles, El Primer Vals y Hojas caídas. (1900)
  • Cuentos de “El País”. Son 24 contos publicados entre 1904 e 1916, Violeta escribiu sobre os temas que lle preocupaban: a indefensión das mulleres, sobre todo da clase social baixa, a prostitución, maltrato as mulleres, nenos e nenas, o acoso laboral, o desafiuzamento, o pacifismo. A maioría das personaxes son mulleres.
  • Cuentos publicados na revista La Vida Socialista.

Obra poética[editar | editar a fonte]

A súa poesía foi publicada nos principais xornais onde escribiu.

  • Doce poemas na primeira páxina de El Progreso de Asturias entre os anos 1902 e 1903, xeralmente de temática amorosa, e tamén foron asinados por Consuelo Álvarez.
  • Catorce poemas recollidos en El País (1909-1919).
  • Un poema na Vida Socialista.

Crítica literaria[editar | editar a fonte]

Crónicas de viaxes sociais[editar | editar a fonte]

  • Impresiones de un viaje (1907)
  • Catalanas (1909-1910)
  • Veraniegas (1911)
  • Santanderinas, Aldeanas y Viajeras (1912)
  • Alicantinas (1913)
  • Viajeras (1913)
  • Por tierras gallegas (1916)

Prólogos e epílogos de libros[editar | editar a fonte]

  • Modulaciones de Manuel Camacho Beneytez (1914)[35]
  • ¡Mujeres! Siluetas femeninas de Juan García Cobacho (1930).[36]

Traducións ao francés[editar | editar a fonte]

  • Los amores de Gambetta

Novela[editar | editar a fonte]

  • La Casona del Pinar. Novela autógrafa, de carácter autobiográfico, narra nesta novela a vida de tres xeracións da familia Hidalgo de Mendoza.[37]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Crespo Gutierrez, María Victoria (1 de enero de 2016). Consuelo Álvarez, "Violeta": telegrafista, periodista y defensora de los derechos de la mujer (en castelán). Fundetel. ISBN 9788461758999. Consultado o 18 de julio de 2018. 
  2. ↑ "UCM-Actividades culturales" (en castelán). Consultado o 20 de julio de 2018. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 MujeresRTVE (25 de junio de 2018). "Violeta, la periodista que se negaba a escribir sobre “cosas de mujeres”". Consultado o 20 de julio de 2018. 
  4. ↑ "REBAE. Red de Bibliotecas y Archivos Estatales y del CIDA. Consuelo Álvarez Pool". Arquivado dende o orixinal o 02 de decembro de 2023. Consultado o 22 de xaneiro de 2024. 
  5. ↑ "Mitin feminista anticlerical". 27 de enero de 1907. 
  6. ↑ "Fundación Fernando de Castro". Arquivado dende o orixinal o 02 de outubro de 2022. Consultado o 28 de septiembre de 2018. 
  7. ↑ 7,0 7,1 "30.- ESTHER AZCÁRATE ÁLVAREZ" (en castelán). Consultado o 28 de septiembre de 2018. 
  8. ↑ "El Pais, diario republicano-progresista". 
  9. ↑ "CENTENARIO ESCUELA TELEGRAFÍA" (en castelán). Consultado o 23 de julio de 2018. 
  10. ↑ "CONCEDIDO EL SELLO DE CORREOS DEDICADO A CONS0UELO ALVAREZ POOL (VIOLETA)" (en castelán). Consultado o 21 de noviembre de 2018. 
  11. ↑ "Correos dedica un homenaje a la mujer telegrafista" (en castelán). Consultado o 24 de abril de 2019. 
  12. ↑ "Sello «Personajes. 2019. Consuelo Álvarez, Violeta. Homenaje a la mujer telegrafista»". Consultado o 24 de abril de 2019. 
  13. ↑ "Boletín Oficial del Estado" (PDF). 
  14. ↑ "La ocultación de la propia personalidad en las escritoras del siglo XIX" (PDF). 
  15. ↑ Rota, Ivana (28 de marzo de 2014). Escritoras españolas en los medios de prensa. 1868-1936 (en castelán). Editorial Renacimiento. ISBN 9788484728801. Consultado o 27 de agosto de 2018. 
  16. ↑ "El papel de las mujeres en el periodismo y los medios de comunicación" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 21 de abril de 2018. Consultado o 23 de julio de 2018. 
  17. ↑ PECHARROMAN @CarolPecha, CAROLINA (2 de junio de 2020). "Las primeras mujeres de la Asociación de la Prensa" (en castelán). Consultado o 5 de junio de 2020. 
  18. ↑ "20.- CONSUELO ALVAREZ POOL (VIOLETA) (1867-1957)". telegrafistas.es. Consultado o 2024-01-22. 
  19. ↑ 19,0 19,1 DEL MORAL VARGAS, Marta. "Acción colectiva femenina republicana: Las damas rojas de Madrid (1909-1911), una breve experiencia política": 541–556. 
  20. ↑ Gómez, Carmen Ramírez (2000). Mujeres escritoras en la prensa andaluza del siglo XX (1900-1950) (en castelán). Universidad de Sevilla. ISBN 9788447205608. Consultado o 23 de julio de 2018. 
  21. ↑ Portolés, Carmen Magallón (1998). Pioneras españolas en las ciencias: las mujeres del Instituto Nacional de Física y Química (en castelán). Editorial CSIC - CSIC Press. ISBN 9788400077730. Consultado o 23 de julio de 2018. 
  22. ↑ Álvarez Pool, Consuelo (pseudónimo Violeta) (19 de noviembre de 1904). "Del matrimonio". El País (6.318): 3. 
  23. ↑ Abellán, José Luis (30 de junio de 2010). "Carmen de Burgos y El divorcio en España" 186 (Extra): 55–57. ISSN 1988-303X. doi:10.3989/arbor.2010.extrajunion3006. Consultado o 26 de julio de 2018. 
  24. ↑ "Mujeres antivaticanistas". 21 de diciembre de 1906. 
  25. ↑ "ABC (Madrid) - 04/07/1910, p. 7 - ABC.es Hemeroteca" (en castelán). Consultado o 26 de julio de 2018. 
  26. ↑ "Sindicato de Empleados y Subalternos de Banca y Bolsa de Madrid". 6 de octubre de 1931. Consultado o 4 de octubre de 2018. 
  27. ↑ Giménez, M. r (8 de marzo de 2012). "Antiguos cafés de Madrid y otras cosas de la Villa.: MUJERES OLVIDADAS.". Consultado o 27 de julio de 2018. 
  28. ↑ "El Pais, 1 de marzo de 1907". 
  29. ↑ "Telediario 1: Conseguir el voto para las mujeres ha costado mucho - RTVE Play" (en castelán). 2018-12-09. Consultado o 2024-01-22. 
  30. ↑ "La historia tiene la palabra. II República y Masonería. 75 años después" (PDF). Octubre de 2014. ISSN 2171-1968. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 13 de junio de 2018. Consultado o 24/0/2018. 
  31. ↑ "GOBIERNO DE ESPAÑA. PORTAL DE ARCHIVOS ESPAÑOLES.". 
  32. ↑ "Consuelo Álvarez, "Violeta", telegrafista, periodista, escritora de la generación del 98, ateneísta, política y defensora de los derechos de la mujer". Museo Postal y Telegráfico (en castelán). 2020-06-03. Consultado o 2024-02-01. 
  33. ↑ Urioste-Azcorra, Carmen; Azcorra, Carmen de Urioste (1997). Narrativa andaluza, 1900-1936: erotismo, feminismo y regionalismo (en castelán). Universidad de Sevilla. ISBN 9788447203666. Consultado o 28 de agosto de 2018. 
  34. ↑ Careaga, Raquel Arias. "Poetas españolas en la penumbra" (en inglés). Consultado o 25 de marzo de 2019. 
  35. ↑ "MODULACIONES. POESIAS. PRÓLOGO DE CONSUELO ALVAREZ (VIOLETA) | MANUEL CAMACHO BENEYTEZ | Comprar libro mkt0002081862" (en castelán). Consultado o 1 de agosto de 2018. 
  36. ↑ García Cobacho, Juan; Muñoz, Matilde; Álvarez, Consuelo (1930). ¡Mujeres!: Siluetas femeninas (en español). s.n. Consultado o 1 de agosto de 2018. 
  37. ↑ "REBAE. Red de Bibliotecas de los Archivos Estatales y del CIDA". Arquivado dende o orixinal o 02 de decembro de 2023. Consultado o 22 de xaneiro de 2024. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • Consuelo Álvarez, "Violeta": telegrafista, periodista y defensora de los derechos de la mujer. María Victoria Crespo Gutierrez.[1]
  • "TELÉGRAFOS UN RELATO DE SU TRAVESÍA CENTENARIA". Sebastián Olivé.[2]
  • Rebeldes periféricas del siglo XIX. Ana Muiña. Editorial: La linterna sorda.[3]
  • Mujeres masonas en España. Diccionario biográfico (1868-1939).[4]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Asociación de Amigos del Telégrafo de España

  1. ↑ Erro no código da cita: Etiqueta <ref> non válida; non se forneceu texto para as referencias de nome :1
  2. ↑ "Telégrafos: un relato de su travesía centenaria". forohistorico.coit.es. Consultado o 2024-01-22. 
  3. ↑ Muiña, Ana (2008). Rebeldes periféricas del siglo XIX. La linterna sorda. ISBN 9788493656201. 
  4. ↑ "Mujeres masonas en España. Diccionario biográfico 1868-1939 - 9788483821954 - ATRIL - La Central - Barcelona - 2019" (en castelán). Consultado o 14 de octubre de 2019. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Consuelo_Álvarez_Pool&oldid=6709114»