Monumentos de Oviedo e do Reino de Asturias

Monumentos de Oviedo e do Reino de Asturias
Santa María do Naranco.
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
País	España
Localización	43°22′44″N 5°51′57″O
Tipo	Cultural
Criterios	I, II, IV
Inscrición	1985 (9ª sesión)
Rexión da UNESCO	Europa e América do Norte
Identificador	312

Reino de Asturias durante o reinado de Afonso II.

Os Monumentos de Oviedo e o Reino de Asturias inclúen unha serie de edificios construídos durante o Reino de Asturias. Foi declarada Patrimonio Mundial pola Unesco en 1985 co nome de "Igrexas do Reino de Asturias". Estendendo a denominación en 1998 para incluír a Cámara Santa, a Foncalada e San Xián dos Prados.

Período histórico

Artigo principal: Reino de Asturias.

O Reino de Asturias foi o primeiro estado Cristian situado na Península Ibérica despois do colapso do reino visigodo de Toledo despois da morte do rei Rodrigo na batalla de Guadalete e a posterior invasión musulmá da Península Ibérica no século VIII. O reino durou dende o ano 718 ata o 925, cando Froila II de Asturias e León accedeu ao trono do Reino de León.

O reino comeza logo da batalla de Covadonga no ano 722. Don Paio e os seus compañeiros situados no Monte Auseva, nunha das cuxas covas, Covadonga, refuxiouse. Alí conseguiron emboscar ao destacamento sarraceno, o cal foi aniquilado. A vitoria, relativamente pequena, xa que involucrou a uns poucos centos de soldados, prestou un gran prestixio a Paio e provocou unha insurrección masiva dos ástures. Munuza, véndose illado nunha rexión cada vez máis hostil, decidiu abandonar Xixón e dirixirse á Meseta a través do Camiño da Mesa. No entanto foi interceptado e asasinado polos ástures en Olalies (actual consello de Grau).

Logo da morte de Don Paio e do seu fillo Fávila de Asturias, sucedeo no trono Afonso I de Asturias. No seu reinado comeza a expansión territorial do reino asturiano das súas terras situadas nos Picos de Europa cara ao oeste cara a Galicia.

Durante os seguintes cincuenta anos (739 - 791 o reino consolídase tanto nos territorios como na organización político-social. A sucesión dos monarcas de Asturias chega ata o ano 791, ano no que se coroa Afonso II o Casto. Durante o seu reinado realia expedicións punitivas cara ao sur, chegando ata Lisboa en 798 e 825 tamén vence os musulmáns no Nalon. Fixa a capital do reino en Oviedo e repobo Galicia e as zonas do norte de Castela na provincia de León. Foi un reinado exposto a continuos ataques dos musulmáns. Aínda así, se expande e aparece o asturiano prerrománico, dando lugar a xoias da arquitectura medieval europea. Afonso II establece o culto xacobeo, e é a primeira figura no Camiño de Santiago, que une Asturias con Europa (especialmente co reino de Carlomagno), tendo un inimigo común o sur de cultura oriental. Afonso II era fillo dunha alavesa, co que xa podemos ver a vocación de atraer o reino asturiano cara aos veciños vascones. Na batalla de Lutos (llodos en Asturias, pantanos en castelán), Inflixese unha gran derrota aos árabes e berberes que querían acabar coa crecente ameaza representada polo novo reino. En 808, manda forxar a Cruz de los Ángeles. O rei encargou o arquitecto Tioda a construción de varios edificios réxios e relixiosos para embelecer Oviedo, dos cales por desgraza, poucos sobreviviron, ao construírse encima ao longo de reinados posteriores.

Os seguintes reis, Ramiro I (fillo de Bermudo que proclámase rei despois dunha guerra civil) e Ordoño I, viven nun período de guerra continua contra os musulmáns. Na época de Ramiro I, desenvólvese a arte ramirense, o apoxeo do pre-románico asturiano. Este rei libera a batalla de Clavijo, na que, segundo a lenda, o apóstolo Santiago montado nun cabalo branco axuda ao exército asturiano contra as tropas islámicas. No ano 844, unha frota normanda apareceu na costa de Xixón. Non se sabe se desembarcaron alí, pero non foron detidos xa que seguiron ata o lugar que as crónicas chamaban Faro de Brigantio (A Coruña), onde foron rexeitados, continuando a incursión segundo as crónicas en dirección a España (as crónicas asturianas chamaban España a al-Ándalus).

Ordoño repoboa Astorga, León, Tui e Amaya. Establece relacións estreitas co reino de Navarra, posiblemente axudando na liberación do rei García Íñiguez secuestrado polos normandos. Dentro do proceso de vinculación co val do Ebro, establece alianzas cos Banu Qasi de Zaragoza, cos que tamén ás veces loita, en sucesivas variacións de alianzas. Ordoño tamén intenta axudar, sen éxito, os mozárabes de Toledo en rebelión contra o emir cordobés. Tras a súa morte, sucedeuno o seu fillo Afonso III. Afonso III marca o momento álxido do poder do reino de Asturias. Establece relacións moi estreitas co Reino de Navarra, loita e alíase varias veces cos Banu Qasi da Taifa de Zaragoza e loita xunto cos mozárabes de Toledo na súa loita contra o poder emiral.

No ano 908, un século despois de que Afonso II fixerao coa cruz dos Anxos, ordenou a forxa da Cruz de Vitoria, símbolo de Asturias desde entón. Afonso casou con Jimena, unha nobre navarra, posiblemente filla de García Iñíguez. Co apoio dos nobres galegos, como Hermenegildo Gutiérrez, conquistou o norte da actual Portugal. Avanza tamén a través do Douro, conquistando Zamora e Burgos. No momento do apoxeo, o reino asturiano ocupa todo o noroeste peninsular, desde Porto a Álava.

García I, fillo de Afonso III o Magno, logo da súa loita contra o seu pai e os seus irmáns Ordoño II e Froila II, traslada a capital do reino a León, creando un novo reino que aglutinará o asturiano, o Reino de León.

Arte

Artigo principal: Arte asturiana.

O chamado románico asturiano é unha arte englobado no románico e situado na Península Ibérica xunto ao Mar Cantábrico, libre da ocupación musulmán ao final do século VIII (despois da derrota de Guadalete e posterior invasión Sarracena e ata o inicio do século X no que foi absorbido pola arte románica procedente de Francia).

Aínda que sucesor do estilo visigodo, non se pode dicir que o asturiano sexa o seu herdeiro lexítimo, pois non conserva, acaso accidentalmente, algún dos seus principais elementos, como o arco de ferradura e aínda que no inicio debeu ser unha moi pobre imitación de dito arte, pronto maniféstase con novos e orixinais elementos importados de Oriente ou a Lombardía que o melloran de forma única e anunciano como un precursor do románico.

Etapas

O pre-románico asturiano ofrece os dous tipos ou formas que xa aparecian no estilo visigodo, pero que no asturiano son aínda máis precisos: o tipo latino e o tipo bizantino. Ambos admiten columnas e pilastras tamén semicolumnas acaroadas aos muros e trabadas con arcos, formando así un muro composto que anticipaba o piar composto da arquitectura románica, que aparece xa completo na arquitectura mozárabe do século X. En ambos os tipos atópanse arcos de medio punto peraltados, pero non de ferradura senón por excepción (agás os parteluz) e tamén arcos de descarga nos muros e contrafortes ou estribos exteriores. En ambos vense cancelas e peitoriles de pedra ornamentada naentrada da ábsida, algúns capiteis historiados e que se desvían da idea clásica, fiestras con parteluz e con ornamentación de pedra calada, pequenos rosetóns, adornos con bastas figuras, de tallos serpenteantes, rosetonciños variados, cables e trenzas e outras obras de estilo visigodo.

De acordo con isto, dividiremos esta arte en varias etapas:

Primeiras obras de arte asturiana

Santianes de Pravia

A Igrexa da Vera Cruz en Cangas de Onís, orixinalmente construído sobre un dolmen prehistórico, e reconstruída despois da destrución sufrida na Guerra Civil.

A igrexa de San Juan, en Santianes de Pravia, construída por orde de Silos. Mostra practicamente todos os elementos do románico asturiano, aínda que esencialmente segue ao visigodo.

Prerramirense ou alfonsí

Referímonos aquí ao período comprendido entre o 791 e 842, reinado de Afonso II de Asturias, que intentou emular a Toledo desde a súa capital, Oviedo. As antigas igrexas de Asturias adoptan a planta basilical con tres naves que adoitan ter as súas ábsidas cadradas e unha fiestra en cada unha. Estes están cubertos de canón e buques con armadura de madeira.

Este rei constrúe a Santa Cámara de Oviedo, o único resto do recinto palatino que permanece na Catedral de Oviedo. É un pequeno edificio con dous andares, o segundo, o oratorio, reformado na época románica, cando se engadiu a bóveda de canón é a primeira abovedada, destinada a manter reliquias. A cripta de Santa Leocadia tamén foi construída.

San Xián dos Prados.

Tamén tiña a igrexa de San Julián de los Prados ou Santullano, construída preto da capital, un espazoso templo que define claramente as características deste estilo. Ten un plan basilical con tres naves, separadas por soportes cadrados que soportan arcos e presenta un transepto cunha elevación elevada. A iconostase, que separa a parte reservada para o clero, do resto do templo, presenta unha semellanza notable cun arco triunfal. Este templo destaca pola súa grandiosidade e pola súa orixinalidade que parte dos modelos visigodos. Pero, sen dúbida, o que atrae a maior parte deste templo é a súa decoración pictórica, con frescos (estuco), con máis propiedade) en tres corpos anicónicos superpuestos, con decoración arquitectónica, de clara influencia romana. Preferiría ser un templo monástico e non palatino, aínda que unha tribuna estaba reservada para o rei no transepto.

A igrexa da Igrexa de San Tirso e Santa María de Bendones tamén pertencen a este período.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Aula Didáctica do Prerrománico Asturiano de La Cobertoria
• O Prerrománico Asturiano
• Páxina oficial de Santa María e S. Miguel
• Dibuxos e planos da igrexa
• Modelo 3D en Google Earth Arquivado 13 de outubro de 2012 en Wayback Machine.
• Visita virtual ao Oviedo altomedieval e seus monumentos máis representativos