Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter

Segundo

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Saltar ata a navegación Saltar á procura

Reloxo con agulla de medir segundos.

O segundo (símbolo no SI: s[1]) é o nome dunha unidade de tempo, e é a unidade básica no Sistema Internacional de Unidades para medilo. Tradicionalmente, o segundo é definido como unha das 86.400 partes nas que se divide o período de tempo que tarda a Terra en dar unha volta sobre o seu eixo imaxinario (período tamén chamado día)[2], mais a definición oficial de segundo é a duración equivalente a 9 192 631 770 períodos de radiación correspondente á transición entre os dous niveis hiperfinos do estado fundamental do isótopo 133 do átomo de cesio, medidos a 0 kelvin.[3]

A miúdo os prefixos do SI son combinados coa palabra segundo para denotar subdivisións do segundo, por exemplo, o milisegundo (unha milésima parte dun segundo) e o nanosegundo (unha mil millonésima parte dun segundo). Aínda que os prefixos do SI poden ser usados para formar múltiplos do segundo (tales como o «quilosegundo» ou mil segundos), estas unidades son rara vez usadas na práctica. As unidades máis usadas neste caso son outras non pertencentes ao SI: o minuto a hora e o día.

O segundo tamén ten a unidade base de tempo nos sistemas de unidades centímetro-gramo-segundo, metro-quilogramo-segundo, metro-tonelada-segundo e pé-libra-segundo.

Etimoloxía[editar | editar a fonte]

A palabra segundo provén do latín sequire (seguir); porén, o seu uso para denominar a medida de tempo é semellante á orixe do termo minuto. Este provén do latín minuta (parte pequena); é dicir, unha «minuta de hora» é unha parte pequena da hora. A hora dividíase en 60 fraccións ás que se denominaba pars minuta prima (primeira parte pequena), e á súa vez estas dividíanse novamente en 60 partes chamadas pars minuta secunda (segunda parte pequena).[4]

Historia[editar | editar a fonte]

Sistema sexaxesimal[editar | editar a fonte]

As primeiras civilizacións construíron divisións do día, mais ningunha delas empregou o termo segundo nin estableceu unha unidade análoga. Os exipcios subdividían o día e a noite en períodos de doce horas cada un dende polo menos 2000 a.C., o que levaba a que a duración dunha hora variase coa estación do ano. Os astrónomos gregos Hiparco (c. 150 a.C.) e Tolomeo (c. 150 d.C.) subdividiron o día de maneira sexaxesimal e usaron a hora media como (1⁄24 día), fraccións de hora (1⁄4, 2⁄3 etc.) e tempo-graos (1⁄360 día ou catro segundos modernos), mais non minutos nin segundos modernos.[5]

O día dividiuse sexaxesimalmente, é dicir, por 1⁄60, despois 1⁄60, despois 1⁄60 sucesivamente, ata 6 lugares despois do punto sexaxesimal (unha precisión de máis de 2 microsegundos) polos babilonios despois de 300 a.C.[6] Os babilonios non empregaban a hora, mais usaban a hora-dupla (120 minutos), o minuto grao (4 minutos) e a cevada con duración de 31⁄3 de segundo (equivalente ao helek hebreo,[7] porén non subdividían de maneira sexaxesimal esas unidades menores de tempo.

No ano 1000 o estudoso persa al-Biruni, que escribía en árabe empregou por primeira vez a expresión segundo e definiu a división de tempo entre as lúas novas dalgunhas semanas específicas en días, horas, minutos, segundos, terzos e cuartos despois do mediodía do domingo.[8] En 1267 o científico Roger Bacon definiu a división de tempo entre lúas cheas como o número de horas, minutos, segundos, terzos e cuartos (horae, minuta, secunda, tertia e quarta) tralo mediodía nunhas datas especificadas.[9]

Fracción do día[editar | editar a fonte]

Péndulo marcando cada segundo coas súas oscilacións

Os primeiros reloxos mecánicos que apareceron a partir do século XIV tiñan pantallas que dividían a hora en metades, terzos, cuartos e ás veces ata 12 partes, mais nunca por 60. De feito, a hora non se dividía habitualmente en 60 minutos xa que non era de duración uniforme. Non foi práctico para os cronometradores considerar minutos ata que apareceron os primeiros reloxos mecánicos que amosaban minutos preto de finais do século XVI. Os reloxos mecánicos mantiñan o tempo medio, ao contrario do tempo aparente que mostraban os reloxos de sol.

Os primeiros reloxos que mostraban segundos apareceron durante a última metade do século XVI. O segundo fíxose medible con exactitude co desenvolvemento de reloxos mecánicos. O primeiro reloxo de resorte con segundeiro foi un reloxo de autor descoñecido cunha representación de Orfeo na colección Fremersdorf, datado entre 1560 e 1570.[10][11] Durante o terceiro cuarto do século XVI, Taqi al-Din construíu un reloxo con marcas cada 1/5 de minuto.[12] En 1579, Jost Bürgi construíu para Guillerme de Hesse un reloxo que marcaba os segundos.[10] En 1581, Tycho Brahe redeseñou reloxos que amosaban só os minutos no seu observatorio para que tamén amosasen os segundos, aínda que eses segundos non eran precisos. En 1587, Brahe queixouse de que os seus catro reloxos discordaban en máis ou menos catro segundos.[10]

En 1644, Marin Mersenne calculou que un péndulo cunha lonxitude de 0,994 metros tería un período de dous segundos, permitindo a medida dun segundo mediante un péndulo.[13] En 1656, o científico neerlandés Christiaan Huygens inventou o primeiro reloxo de péndulo. Tiña unha lonxitude de péndulo de pouco menos dun metro, o que lle daba un balance dun segundo e un escape que marcaba cada segundo. Era o primeiro reloxo que podia manter o tempo con precisión en segundos. Na década de 1730, 80 anos despois, os cronómetros marítimos de John Harrison podían manter a hora exacta preciso por un segundo en 100 días.

En 1832, Gauss propuxou empregar o segundo como unidade fundamental de tempo no seu sistema milímetro-miligramo-segundo. A British Association for the Advancement of Science (BAAS) declarou en 1862 que "todos os homes de ciencia estaban de acordo en empregar o segundo de tempo medio solar como unidade de tempo".[14] BAAS propuxo formalmente o sistema CGS en 1874, aínda que foi substituído gradualmente polo MKS durante os seguintes anos. En ambos os sistemas a definición de segundo era do día solar medio.

Fracción do ano[editar | editar a fonte]

A finais da década de 1940, os reloxos con oscilador de cristal de cuarzo cunha frecuencia de funcionamento de aproximadamente 100 kHz avanzaron para calcular o tempo cunha precisión mellor que unha parte cada 108 durante un período de funcionamento dun día. Fíxose evidente que un consenso destes reloxos contaba mellor o tempo que a rotación da Terra. Os metrólogos tamén sabían que a órbita da Terra ao redor do Sol (un ano) era moito máis estable que a rotación da Terra. Isto levou a propostas xa en 1950 para definir a segunda como fracción do ano.

O movemento da Terra foi descrito nas Tables of the Sun de Newcomb (1895), que proporcionaban unha fórmula para estimar o movemento do Sol en relación coa ][época (astronomía)|época]] de 1900 baseándose nas observacións astronómicas feitas entre 1750 e 1892.[15] Isto deu lugar á adopción dunha escala de tempo de efemérides expresada en unidades do ano sideral nesa época pola IAU en 1952.[16] Esta escala de tempo extrapolada proporciona as posicións observadas dos corpos celestes de acordo coas teorías dinámicas newtonianas do seu movemento.[15] En 1955, o ano tropical, considerado máis fundamental que o ano sideral, foi elixido pola IAU como a unidade de tempo. O ano tropical por definición non é unha medida senón que se calcula a partir dunha fórmula que describe un ano tropical medio que diminúe linearmente co paso do tempo.

En 1956, o segundo redefiniuse en termos do ano en relación a esa época como:

O segundo é do ano tropical para o 0 de xaneiro de 1900 as 12 horas do tempo ephemeris.[15]

Esta definición foi adoptada como parte do Sistema Internacional de Unidades en 1960.[17]

Segundo atómico[editar | editar a fonte]

Porén, os mellores reloxos mecánicos, eléctricos e baseados en cristais de cuarzo sofren discrepancias polas condicións ambientais. Para medir o tempo é moito mellor a "vibración" natural e exacta dun átomo enerxizado. A frecuencia da vibración (é dicir, a radiación) é moi específica dependendo do tipo de átomo e como é excitado.[18] Co desenvolvemento dos reloxos atómicos tornouse máis fácil medir a duración da transición entre dous niveis de enerxía dun átomo ou molécula. Isto tornou tamén posíbel medir o tempo con maior precisión que utilizando a definición corrente.[19] A principios da década de 1960 decidiuse empregar o tempo atómico como base para a definición do segundo e na 13.ª Conferencia Xeral de Pesos e Medidas, en 1967, substituíuse a definición do segundo:

O segundo é a duración equivalente a 9 192 631 770 períodos de radiación correspondente á transición entre os dous niveis hiperfinos do estado fundamental do isótopo 133 do átomo de cesio.
13ª CXPM, 1967-1968, Resolución 1[19][20]

En 1997 modificouse a definición para incluír a aclaración "esta definición refírese ao átomo de cesio estable a unha temperatura de 0 K".[19]

Múltiplos e submúltiplos do segundo no SI[editar | editar a fonte]

Os prefixos do SI empréganse habitualmente para medidas de tempo inferiores ao segundo, pero apenas aparecen para múltiplos do segundo (o coñecido como "tempo métrico"). Pola contra, adoitan usarse unidades que non forman parte do sistema como o minuto, a hora o día ou o ano.

Múltiplo Nome Símbolo Equivalencia Submúltiplo Nome Símbolo
100 segundo s      
101 decasegundo das 10 segundos 10−1 decisegundo ds
102 hectosegundo hs 1 minuto 40 segundos 10−2 centisegundo cs
103 quilosegundo ks 16 minutos 40 segundos 10−3 milisegundo ms
106 megasegundo Ms 11,6 días 10−6 microsegundo µs
109 gigasegundo Gs 31,7 anos 10−9 nanosegundo ns
1012 terasegundo Ts 31 700 anos 10−12 picosegundo ps
1015 petasegundo Ps 31,7 millóns de anos 10−15 femtosegundo fs
1018 exasegundo Es 31 700 millóns de anos 10−18 attosegundo as
1021 zettasegundo Zs 31,7 billóns de anos 10−21 zeptosegundo zs
1024 yottasegundo Ys 31 700 billóns de anos 10−24 yoctosegundo ys

Outras unidades relacionadas[editar | editar a fonte]

Unidades de tempo[editar | editar a fonte]

1 segundo internacional é igual a:

Unidades de frecuencia[editar | editar a fonte]

As unidades de frecuencia son as recíprocas do segundo:

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Ás veces abréviase de xeito erróneo como seg.
  2. ↑ "SI brochure: Table 6: Non-SI units accepted for use with the International System of Units". Arquivado dende o orixinal o 01 de outubro de 2009. Consultado o 02 de outubro de 2008. 
  3. ↑ "Official BIPM definition". BIPM. Consultado o 1 de outubro de 2009. 
  4. ↑ Soca, Ricardo. "Etimología de minuto". El Castellano (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 04-02-2012. Consultado o 8-9-2013. 
  5. ↑ Toomer, G. J (1998). Ptolemey's Almagest (en inglés). Princeton, New Jersey: Princeton University Press. p. 6–7; 23; 211–216. ISBN 978-0-691-00260-6. 
  6. ↑ Neugebauer, O (1975). A history of ancient mathematical astronomy. Springer-Verlag. ISBN 038706995X. 
  7. ↑ Neugebauer, O. The astronomy de Maimónides, Hebrew Union College Annual, volume 22 , p. 325, 1949.
  8. ↑ al-Biruni (1879). The chronology of ancient nations: an English version of the Arabic text of the Athâr-ul-Bâkiya of Albîrûnî, or "Vestiges of the Past". Sachau C Edward. pp. 147–149. 
  9. ↑ Bacon, Roger (2000). The Opus Majus of Roger Bacon. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-1-85506-856-8. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Landes, David S. (1983). Revolution in Time. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 0-674-76802-7. 
  11. ↑ Willsberger, Johann (1975). Clocks & watches. New York: Dial Press. ISBN 0-8037-4475-7.  Fotografía en cor.
  12. ↑ Selin, Helaine (31 de xullo de 1997). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer Science & Business Media. p. 934. ISBN 978-0-7923-4066-9. Arquivado dende o orixinal o 20 de novembro de 2016. Consultado o 23 de febreiro de 2016. 
  13. ↑ Jenner, Greg (29 de xaneiro de 2015). A Million Years in a Day: A Curious History of Everyday Life. Orion. p. 275. ISBN 978-0-297-86979-5. 
  14. ↑ Jenkin, ed. (1873). Reports of the committee on electrical standards. British Association for the Advancement of Science. p. 90. 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 {cita web | title=Leap Seconds | publisher=Time Service Department, United States Naval Observatory | url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html | access-date=22 de novembro de 2015 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150312003149/http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html | archive-date=12 de marzo de 2015}}
  16. ↑ Nautical Almanac Offices of the United Kingdom and the United States of America (1961). "Explanatory Supplement to the Astronomical Ephemeris and the American Ephemeris and Nautical Almanac". p. 9. ... defined ephemeris time ... [was] adopted by the International Astronomical Union in Sept. 1952. 
  17. ↑ "SI Brochure (2006)" (PDF). SI Brochure 8th Edition. BIPM. p. 112. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 3 de maio de 2019. Consultado o 23 de maio de 2019. 
  18. ↑ McCarthy, Dennis D.; Seidelmann, P. Kenneth (2009). "Definition and Role of a Second". Time: From Earth Rotation to Atomic Physics. Weinheim: Wiley. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 "Sistema Internacional de Unidades" (PDF). INMETRO. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 18 de xaneiro de 2012. Consultado o 2 de novembro de 2009. 
  20. ↑ "Le Système international d’unités" (PDF). Bureau international des poids et mesures (en francés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 15 de xaneiro de 2009. Consultado o 2 de novembro de 2009. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde "https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Segundo&oldid=5879391"