Jacinta Landa Vaz
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 3 de novembro de 1894 Badaxoz, España |
| Morte | 13 de xullo de 1993 (98 anos) México |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | España México |
| Actividade | |
| Ocupación | mestra , mestra , musicóloga |
| Lingua | Lingua galega, lingua castelá e lingua portuguesa |
| Familia | |
| Cónxuxe | Xoán Vicente Viqueira (1917–1924) |
| Fillos | Luísa Viqueira Landa |
| Irmáns | Matilde Landa |
Jacinta Landa Vaz, nada en Badaxoz o 3 de novembro de 1884 e finada en México o 13 de xuño de 1993, foi unha mestra e musicóloga española. Era irmá de Matilde Landa Vaz.
Traxectoria[editar | editar a fonte]
Jacinta Landa naceu en Badaxoz, no seo dunha familia podente e librepensadora, na que se fomentaba a educación e a cultura. Filla do avogado krausista Rubén Landa Coronado e de Jacinta Vaz Toscano, que casaron polo civil en 1886 -algo moi infrecuente naquel momento- en Porcel (Portugal). Non foi bautizada, algo pouco habitual na época. Tivo dúas irmás: Aida e Matilde e un irmán, Rubén.
Dende nena tiña o costume de memorizar as cancións populares que cantaban nos sitios onde vivía e despois as gravaba. Finalizou a carreira de Maxisterio en 1913, coa especialidade en criaturas xordas e cegas.[1]
Casou polo civil con Xoán Vicente Viqueira no ano 1917 e dende ese ano ata o 1924 fixo un percorrido de inmersión na cultura galega. Viviron na Quinta de San Vitorio (Vixoi, Bergondo) e tiveron dúas fillas e un fillo (Luisa, Jacinto e Carmen). Despois da morte do seu home en 1924 trasladouse a Madrid e axiña contactou con mulleres moi activas na loita polos dereitos sociais. Participou como fundadora do movemento creado en Madrid, o Lyceum Club Femenino, un colectivo formado por algunhas das mulleres máis destacadas da República co obxectivo de ser escritoras, ter un trato igualitario e non ser consideradas como "autoras de literatura para mulleres".[2]Baixo a presidencia da pedagoga María de Maeztu, e asociadas relevantes como Clara Campoamor, Victoria Kent, Isabel Oyarzábal, Zenobia Camprubí e Elena Fortún, entre outras, o Lyceum foi fundamental na defensa da igualdade, na incorporacióndas mulleres ao mundo laboral e do sufraxio feminino, entre outros avances de xustiza social.[3]
A finais dos anos vinte do século XX fundou e dirixiu xunto ao xurista e pedagogo José Castillejo e o seu irmán Rubén Vaz tamén pedagogo, a Escola Internacional (1928) e, posteriormente a Escola Plurilingüe (1933), ambas en Madrid e inspiradas nos principios da Institución Libre de Enseñanza (ILE).[4]Foi este un experimento educativo único en Europa, "cuxa influencia na renovación da vida cultural española carecterizou toda unha época".[1]Entre os anos 1933 e 1934 colaborou coas colonias escolares da ILE en Miraflores de la Sierra e tamén foi directora neses centros xunto a Alicia Ortiz, Luisa Viqueira Landa (a súa filla) e Xosé Otero Espasandín.
A Escola Internacional foi un proxecto persoal de Jacinta Landa, unha especie de cooperativa onde pais e nais tiñan a propiedade da empresa e mantiñan unha implicación grande por parte das familias. Alí estudaban "os fillos da intelectualidade madrileña" como Pedro Salinas ou Andrés Segovia.[2]
No verán do 1936, xunto co profesorado da Escola Pluirilingüe, cedeu o edificio para instalar un albergue na vila de Chamartín e coa axuda dun comité e as milicias poder prestar atención a fillos e fillas das familias que non tiñan ingresos por mor da guerra. A noticia publicouse no diario Crónica cunha reportaxe gráfica asinada por Elena Fortún.[5]
O compromiso de Jacinta coa república conduciuna ao exilio en México, país onde gravou a capella un repertorio musical autóctono, recollendo pezas dende a súa infancia en Badaxoz, na quinta familiar de Cabezarrubias, as pezas portuguesas e galegas, cancións da ILE e da colonia de San Vicente de la Barquera entre outras cantigas infantís e contos.[3]
Legado[editar | editar a fonte]
No ano 2017, o investigador e músico José Luis Pico Orjais, presentou en Lisboa O legado sonoro de Jacinta Landa Vaz, unha obra que xunto co traballo de Domingos Morais, da Universidade de Lisboa e Pilar Barrios Manzano, da Universidade de Extremadura fai un repaso polo repertorio musical autóctono que a mestra gravou a capella durante o seu exilio en México. Estas gravacións recollen as melodías da infancia de Jacinta na súa Badaxoz natal, xunto con pezas portuguesas (terra da súa nai) e galegas; estas últimas lembranza da súa vida en San Fiz de Vixoi xunto co seu primeiro esposo, o filósofo e escritor Xoán Vicente Viqueira.[2]
Cando Landa tiña 64 anos, comezou as gravacións para rexistrar en discos un conxunto de cancións cantadas por ela. Segundo se conta na investigación, o estudio de gravación estaba nunha dependencia anexa ao cinema Cinelandia, no número 6 da Rúa de San Juan de Letrán (México D.C). Como a describe Pico Orjais, Jacinta Landa, foi "unha exiliada republicana cun tesouro que nin sequera a rapina franquista lle puido confiscar: a súa memoria".[3]
As gravacións foron a herdanza que deixou a súa descendencia, facendo posible esta investigación e contribuíndo a difusión e coñecemento desta muller silenciada pola historia. A antropóloga mexicana Jacinta Palerm Viqueira, neta de Jacinta Landa Vaz, fai o limiar da monografía dividindo a obra en catro partes con mesmo baixo continuo: a voz que canta e merece unha atenta escoita.[3]
- Itinerarios vitais: Cancións para unha viaxe.
- Afondamento nas distintas gravacións sonoras empregadas.
- Estudo minucioso do repertorio galego, portugués e estremeño.
- Conxunto de partituras que reflicten o que se pode escoitar no CD que acompaña o libro, entre as que salientan as tres pezas compostas por Xoán Vicente Viqueira (dúas das composicións baseadas en poemas de Rosalía de Castro, e outra, a Canción do Berce, con letra e música propias).[3]
A casa da mocidade do concello de Bergondo está adicada a Jacinta Landa Vaz.[6]
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ 1,0 1,1 "Unhas notas de lembranza sobre Jacinta Landa Vaz" (PDF). Consello da Cultura Galega.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Diario, Nós (2017-11-17). "O legado de Jacinta Landa Vaz: lazos musicais entre Galiza, Portugal e Estremadura". Nós Diario. Consultado o 2023-12-18.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Amigo, Uxía Bolaño (2017). "O legado sonoro de Jacinta Landa Vaz. Galiza, Portugal e Estremadura:". Sarmiento. Revista Galego-Portuguesa de Historia da Educación 21: 284–286. ISSN 2659-9589. doi:10.17979/srgphe.2017.21.0.4902.
- ↑ Jiménez-Landi, Antonio. La Institución Libre de Enseñanza y su ambiente: Periodo de expansión influyente. IV, Volumen 4. Edicions Universitat Barcelona, 1996.
- ↑ "Crónica (Madrid. 1929). 16/8/1936". Hemeroteca Digital. Biblioteca Nacional de España (en castelán). Consultado o 2023-12-18.
- ↑ Concello de Bergondo (7 de maio de 2021). Bergondo en feminino: Jacinta Landa Vaz (1894 - 1993) (YouTube).
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- BARRIOS MANZANO, Pilar; DO PICO ORJAIS, José Luis e MORAIS (2017).O legado sonoro de Jacinta Landa Vaz. Galiza, Portugal, Extremadura. Santiago de Compostela. Acentral Folque.
