Funicular de Igeldo

Funicular de Igeldo na estación superior

O funicular de Igeldo atópase no municipio guipuscoano de Donostia (Euskadi). A súa vía, de 312 m de lonxitude, salva os 151 m de desnivel entre Ondarreta e o Parque de Atraccións Monte Igeldo, na ladeira do monte homónimo. Forma parte do Parque de Atraccións e o Funicular do Monte Igeldo, declarado Conxunto Monumental en 2014.

Historia

O funicular a inicios do século XX

O funicular de Igeldo é o máis antigo de Euskadi e o terceiro de España, tras os barceloneses do Tibidabo (1901) e Vallvidrera (1906), hoxe modificados. Foi deseñado polo enxeñeiro Emilio Huici e o tamén enxeñeiro Severiano Goñi dirixiu a obra. A súa finalidade era facilitar o acceso á parte alta do monte Igeldo, situado ao oeste de Donostia.

Foi inaugurado o 25 de agosto de 1912 pola rexente María Cristina e a firma suíza Von Roll Fonderie de Berna, especialista do sector, que equipou a liña. A inauguración coincidiu coa do parque de atraccións dese monte, que mostraba unha impresionante panorámica da baía da Concha. A estación inferior está situada na praza do Funicular, moi próxima ao Peite do Vento, obra escultórica de Eduardo Chillida.

Datos técnicos

O percorrido segue en liña recta unha vía de ancho métrico simple sobre unha laxa de formigón, e dispón de tres pasarelas para cruzar a estrada desde o faro até Igeldo. No medio do percorrido a vía divídese en dous (sistema Abt) para permitir o cruzamento do coche que sobe co que baixa.

A base do sistema de cruzamento é que as rodas de cada lado do vehículo son diferentes. Nun lado do coche de viaxeiros as rodas teñen unha dobre pestana que asegura que os vehículos se movan sempre na mesma dirección. Deste xeito non é necesario utilizar desvíos con pezas móbiles para cruzar ou realizar cambios na vía. No cruzamento interrómpese a continuidade dos carrís interiores para permitir o paso do cable, mais o ancho das rodas sen pestana permite salvar a interrupción.

Características principais:

• Percorrido: 312 m
• Altitude da estación inferior: 11 m.s.n.m. (Ondarreta)
• Altitude da estación superior: 162 m.s.n.m. (Igeldo)
• Desnivel: 151 m
• Pendente media / máxima: 48,39% / 57,9%
• Capacidade: 50 persoas por vehículo
• Duración da viaxe: 3 min
• Velocidade: 1,5 m/s
• Horarios: cada 15 min
• Motor eléctrico, potencia: 125 CV a 220 V
• Accionamiento: Von Roll de tres reducións
• Trazado: aliñación recta
• Ancho de vía: 1 m
• Montaxe: travesas metálicas sobre laxa de formigón
• Cruzamento: lonxitude 80 m / radio de curvatura 250 m

Tipo de vía

A vía está formada por raís con cabeza de forma triangular, que facilitan o funcionamento do freo de emerxencia dos coches. Estes dispóñense sobre unha serie de trabes metálicas lonxitudinais de perfil angular embebidas nunha laxa continua de formigón armado que forma a base da vía, polo que non leva pedra de balastro. Esta solución permite manter a vía férrea correctamente e ao mesmo tempo asegura que os materiais da vía non se movan. Ao longo da vía, en sentido ascendente á dereita, existe unha pasarela peonil graduada para labores de inspección e mantemento que se prolonga sobre os arcos das pontes.

Sistema de tracción

O funicular sobre a vía. No centro, os cables de tracción

O sistema de tracción, situado na estación superior, é accionado por un motor con dúas fases de redución. Estas fan virar un gran cadeixo que á súa vez move o cable de tracción.

Na primeira fase de redución, as correas que viran sobre o eixo de transmisión accionan unha polea de 1695 mm de diámetro. Esta insérese no mesmo eixo que suxeita os discos de freo e a roda dentada de 600 mm de diámetro. O piñón vai axustado a outra roda dentada de 1945 mm de diámetro, todo aloxado nunha caixa pechada autolubricante.

Na segunda fase de redución, un piñón de 738 mm, montado no mesmo eixo que a roda dentada dianteira, engrena cunha parte dentada do cadeixo motriz de 3577 mm de diámetro. Esta fase realízase sen caixa protectora.

O cadeixo motriz, que tira do cable tractor, dispón dunha parte dentada e outra de dobre rañura para realizar esta función. O sistema consiste nun cadeixo investido de triplo pescozo e un diámetro de 3000 mm, que se suma á superficie de contacto do cable co cadeixo de manobra e axuda a desprazar o cable cara á liña de cadeixos situados sobre o centro da vía no exterior.

As máquinas, fornecidas polo fabricante suízo Von Roll Fonderie Berne, inicialmente tiñan un motor de 50 hp que viraba a 600 rpm. Na actualidade conta cun motor de 220 V de 125 hp, cunha velocidade máxima de 1,5 m/s.

O cable tractor orixinal era un cable de torsión de 39 mm de diámetro composto por seis cables de 19 fíos cada un. Discorre polo medio da vía férrea apoiándose nos cadeixos dispostos na liña, que lle permiten adaptarse ao seu trazado.

Autoridade e regulación

Na estación inferior atópase o posto de control desde o que se regulan o control manual e o sistema de freado, formado por dispositivos manuais e de emerxencia. Ambos freos son mecanismos de mordaza e quedan liberados pola forza de rozamento que exercen unhas mordazas de madeira sobre os discos de freo, situados no eixo da primeira fase de redución.

Os coches dispoñen, amais, de dous sistemas de freado independentes (servizo e emerxencia). Ambos funcionan mediante mecanismos de mordaza a través de zapatas que actúan directamente sobre o raíl. O freo de man acciónase virando a manivela no sentido das agullas do reloxo. Pola súa parte, o de emerxencia, de tipo Ruprecht, entra en funcionamento se desaparecer a tensión do cable do coche. Así, os contrapesos caen e liberan os resortes e as mordazas que se tensan contra o raíl.

Vehículos

Un dos dous vehículos orixinais na estación superior

Os dous coches de viaxeiros conservan a aparencia orixinal con algúns cambios menores. No interior predomina a cor branca mesturado co ton madeira dos asentos orixinais. O exterior é de cor vermella con detalles en negro.

Foron construídos sobre chasis fornecidos por Von Roll (Berna) e a carrozaría instalouse en Donostia. Teñen uns 10 m de longo e están divididos en cinco compartimentos. Estes están graduados en fila cunha diferenza de altura de 60 cm para que o acceso e os asentos queden horizontais.

Orixinalmente, un dos compartimentos utilizábase para carga, máis ancho có resto e cunha porta corredeira adicional para facilitar a carga.

Dos cinco compartimentos, tres tiñan inicialmente cortinas para pechar os ocos laterais. Con todo, pecháronse parcialmente con vidro debido ás condicións climáticas. Pola mesma razón colocouse un vidro na zona do condutor.

Estacións

Estación de Ondarreta

As estacións atópanse ao principio e ao final da liña, do que destaca o edificio da estación inferior, xunto a Ondarreta. No interior das estacións existe unha ampla zona en pendente, cun foxo e unha plataforma graduada para acceder aos vehículos.

Na liña había dous apeadoiros nos puntos quilométricos 0,128 e 0,201. Foron abertos para atender a demanda que poderían crear os chalés que a propia compañía construía nas inmediacións da vía. Porén, non se utilizan desde os anos 1970.

A estación inferior, construída en 1912 en estilo modernista, é obra do arquitecto Luis Elizalde. Consta de dous corpos de diferentes alturas, ambos de planta rectangular. É unha estrutura portante independente do edificio principal, formada por muros perimetrais e vigas que soportan as plantas. Estes muros de carga levántanse sobre os lados de maior lonxitude de cada volume.

O primeiro volume contén as oficinas do Funicular de Monte Igeldo. Ten dúas plantas e un faiado baixo un tellado de lousa en mansarda e un anexo no fondo. O segundo volume destínase unicamente á estación situada na planta baixa, cun tellado a catro augas.

As fachadas dos dous corpos teñen o mesmo estilo do edificio aberto ao público, Cun acceso cadrado con pilastras encostadas e tres portas baixo un arco de medio punto. Os dous volumes únense mediante un zócolo de perpiaño e a imposta do corpo inferior. Na parte superior atópase un paramento con perpiaños con forma de almofada suspendido sobre unha segunda imposta, con cachotería nas esquinas, un lintel no van e un armazón de madeira visíbel nos capiteis do faiado. Os vans distribúense na fachada de cada volume segundo o seu eixo de simetría.

Exteriormente as fachadas non presentan signos significativos de envellecemento como consecuencia do paso do tempo e atópanse nun bo estado xeral de conservación. Con todo, realizáronse algunhas reformas nos vans da planta baixa e no beirado do primeiro volume.

A estación superior é máis sinxela, e modificouse o seu aspecto orixinal co paso do tempo.

Panorámica de Donostia dende a estación superior do funicular

Ligazóns externas

• Funicular de Igueldo (ingeba)
• Sitio web oficial