Confederación muisca: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Breogan2008 (conversa | contribucións)
457.553 edicións
Sen resumo de edición
Breogan2008 (conversa | contribucións)
457.553 edicións
Sen resumo de edición
Liña 1: Liña 1:
{{País desaparecido
|nome_oficial = Ikh Mongol Uls<br />Imperio Mongol
|nome_completo =
|nome_curto =Imperio Mongol
|imperio =
|continente = [[Eurasia]]
|goberno = [[Monarquía|Monarquía electiva]]
|era =
|ano_comezo = 1206
|ano_fin = 1368
|evento_comezo = [[Genghis Khan]] unifica as tribos e proclama o Gran Estado Mongol
|evento_fin = Caída da [[Dinastía Yuan Dynasty]], marcando a disolución do imperio
|evento1 = Morte de [[Genghis Khan]]
|data_evento1 =
|ano_evento1 = 1227
|evento2 = Pax Mongolica
|ano_evento2 =
|data_evento2 = 1210–1350
|evento3 = Fragmentación do imperio
|ano_evento3 =
|data_evento3 = 1260–1264
|evento4 =
|ano_evento4 =
|data_evento4 =
|evento_posterior1 =
|data_posterior1 =
|ano_posterior1 =
|data_inicio =
|data_fin =
|p1 = Mongoles Khamag
|bandeira_p1 = Asia 1200ad.jpg
|p2 = Imperio Corasmio
|bandeira_p2 = Khwarezmian Empire 1190 - 1220 (AD).PNG
|p3 = Canato de Kara-Kitai
|bandeira_p3 = KaraKhitaiAD1200.png
|p4 = Dinastía Jin (1115-1234)
|bandeira_p4 = Sung Dynasty 1141.png
|s1 = Canato de Chagatai
|bandeira_s1 =
|s2 = Canato da Horda Dourada
|bandeira_s2 =
|s3 = Ilkhanato
|bandeira_s3 =
|s4 = Dinastía Yuan
|bandeira_s4 =
|s5 = Yuan do norte
|bandeira_s5 =
|s6 =
|bandeira_s6 =
|imaxe_bandeira =
|bandeira = Reconstrución moderna
|imaxe_escudo =
|símbolo =
|imaxe_mapa = Mongol Empire map.gif
|localización_lenda = Expansión do Imperio Mongol {{lenda|#cc3c44|Imperio Mongol}}
No ano [[1260]] desintegrouse nos reinos:
{{lenda|#ccd43c|[[Canato da Horda Dourada]]}}
{{lenda|#44643c|[[Canato de Chagatai]]}}
{{lenda|#449c3c|[[Ilkhanato]]}}
{{lenda|#8c5cb4|[[Dinastía Yuan]]}}
|capital = [[Avarga]]<br />[[Karakorum]]<br />[[Khanbaliq|Dadu]] (moderna [[Beijing]])
|lema_nacional =
|himno_nacional =
|idioma_oficial =
|idioma_non_oficial =
|relixión = [[Tengrianismo]], despois [[Budismo]], [[Islam]], [[Cristianismo]] e outras
|moeda = [[Dirham]]s, [[sukhe]] e billetes e [[Chao (moeda)|chao]]
| título_líder = [[Gran Khan]]
| líder1 = [[Genghis Khan]]
| ano_líder1 = 1206–1227
| líder2 = [[Ögedei Khan]]
| ano_líder2 = 1229–1241
| líder3 = [[Güyük Khan]]
| ano_líder3 = 1246–1248
| líder4 = [[Möngke Khan]]
| ano_líder4 = 1251–1259
| líder5 = [[Kublai Khan]]
| ano_líder5 = 1260–1294
| líder6 = [[Toghan Temür]] Khan
| ano_líder6 = 1333–1370
| título_gobernante =
| gobernante1 =
| ano_gobernante1 =
| gobernante2 =
| ano_gobernante2 =
| gobernante3 =
|datos_ano1 =
|datos_superficie1 = 24000000
|datos_poboación1 =
| datos_ano2 =
| datos_poboación2 =
| datos_ano3 =
| datos_poboación3 =
| membro_de =
|notas =
}}
A ''' Confederación muisca''' foi o tipo de organización político-administrativa que agrupou ós [[pobo muiscas|muiscas]] no territorio central da actual [[Colombia|República de Colombia]] antes da invasión española. As catro unidades político-territoriais confederadas foron: o [[Zipa|Zipazgo]] de [[Bogotá|Bacatá]], o [[Zaque|Zacazgo]] de [[Tunja|Hunza]], o territorio sagrado de [[Iraca]] e o territorio sagrado de [[Tundama]], ademais dun grupo de territorios autónomos.
A ''' Confederación muisca''' foi o tipo de organización político-administrativa que agrupou ós [[pobo muiscas|muiscas]] no territorio central da actual [[Colombia|República de Colombia]] antes da invasión española. As catro unidades político-territoriais confederadas foron: o [[Zipa|Zipazgo]] de [[Bogotá|Bacatá]], o [[Zaque|Zacazgo]] de [[Tunja|Hunza]], o territorio sagrado de [[Iraca]] e o territorio sagrado de [[Tundama]], ademais dun grupo de territorios autónomos.


Liña 26: Liña 122:
# '''Chuta:''' Criado.
# '''Chuta:''' Criado.
# '''Bospquaoa''': Criado do servizo doméstico.
# '''Bospquaoa''': Criado do servizo doméstico.

== Gobernantes muiscas ==
{{AP|Gobernantes muiscas}}

[[Ficheiro:Muisca raft BOG 04 2012 Museo de Oro 1251.jpg|miniatura|300x300px|A [[Balsa muisca]] é unha figura de ouro que representa a cerimonia de [[El Dorado]], que tiña lugar na [[Lagoa de Guatavita|Lagoa Sagrada de Guatavita]]. Esta peza atópase no [[Museo do Ouro de Bogotá]], e é considerada un símbolo de [[Colombia]] e da identidade cultural dos colombianos.<ref>[http://www.banrepcultural.org/museo-del-oro/sociedades/muisca/detalles-balsa] Banco de la República de Colombia. Museo del Oro. Detalles de la Balsa Muisca.</ref>]]

* '''Zipas de [[Bacatá]]''':

{| class="wikitable" border="1"
!'''Zipa'''
!'''Anos de reinado'''
|-
| [[Meicuchuca]]
| ''c.'' 1450-1470
|-
| [[Saguamanchica]]
| 1470-1490
|-
| [[Nemequene]]
| 1490-1514
|-
| [[Tisquesusa]]
| 1514-1538
|-
| [[Zaquesazipa]]
| 1538-1539
|-
|}

* '''Zaques de [[Tunja|Hunza]]''':

{| class="wikitable" border="1"
!'''Zaque'''
!'''Anos de reinado'''
|-
| [[Hunzahúa]]
| -
|-
| [[Michuá]]
| Hasta 1490
|-
| [[Quemuenchatocha]]
| 1490-1537
|-
| [[Aquiminzaque]]
| 1537-1541
|-
|}


== Notas ==
== Notas ==

Revisión como estaba o 17 de xuño de 2016 ás 09:30

Modelo:País desaparecido A Confederación muisca foi o tipo de organización político-administrativa que agrupou ós muiscas no territorio central da actual República de Colombia antes da invasión española. As catro unidades político-territoriais confederadas foron: o Zipazgo de Bacatá, o Zacazgo de Hunza, o territorio sagrado de Iraca e o territorio sagrado de Tundama, ademais dun grupo de territorios autónomos.

A Confederación xurdiu cara o 1450 e subsistiu até aproximadamente o 1541, ó consolidarse a conquista española das nacións chibchas no territorio central colombiano. Abranguía dende o río Chicamocha, polo norte, até o páramo de Sumapaz, polo sur, e dende Vélez, Facatativá e Zipacón, polo oeste, até a Cordilleira Oriental, veciña coas chairas de Meta e o Casanare, polo leste.[1]

Xerarquía social

Os muiscas estimaban moito a pureza do sangue, polo que as familias nobres procuraban non mesturarse xamais cos plebeos, e menos aínda cos pobos das terras quentes, ós que consideraban bárbaros e inferiores.[2] No seo de todas as familias muiscas se aplicaba o sistema de sucesión matrilineal, e o zipa só nomeaba novos uzaques cando non había ningún herdeiro natural, en cuxo caso nomeaba a un xeneral dos güechas.[3]

No muysccubun hai un amplo vocabulario para designar os rangos de xerarquía, organizada, en termos xerais, da seguinte maneira:

Algúns ornamentos dun gobernante muisca en el Museo do Ouro de Bogotá.
  1. Zipa ou Zaque: Gobernante absoluto do Zipazgo ou do Zacazgo.
  2. Psihipqua: Príncipe de sangue (herdeiro do trono).
  3. Uzaque: Nobre de sangue pura con poder feudatario e poder militar.
  4. Zibyntyba: Capitán maior, gobernante dunha parcialidade territorial intermedia coñecida como Zybyn.
  5. Tybarague: Capitán menor, gobernante dunha parcialidade territorial menor coñecida como Uta.
  6. Chyquy: Sacerdote muisca.
  7. Pabahue: Amo e señor.
  8. Uaia: Ama e señora.
  9. Paba: Literalmente: "pai", pero tamén designaba a alguén con autoridade sobre outras persoas.
  10. Hue: Señor, ou xefe.
  11. Güecha: Guerreiro.
  12. Cupqua: Vasalo.
  13. Ubata: Servo comisionado para algunha misión especial.
  14. Tyuquyne: Mensaxeiro.
  15. Chuta: Criado.
  16. Bospquaoa: Criado do servizo doméstico.

Gobernantes muiscas

Artigo principal: Gobernantes muiscas.
A Balsa muisca é unha figura de ouro que representa a cerimonia de El Dorado, que tiña lugar na Lagoa Sagrada de Guatavita. Esta peza atópase no Museo do Ouro de Bogotá, e é considerada un símbolo de Colombia e da identidade cultural dos colombianos.[4]
Zipa Anos de reinado
Meicuchuca c. 1450-1470
Saguamanchica 1470-1490
Nemequene 1490-1514
Tisquesusa 1514-1538
Zaquesazipa 1538-1539
Zaque Anos de reinado
Hunzahúa -
Michuá Hasta 1490
Quemuenchatocha 1490-1537
Aquiminzaque 1537-1541

Notas

  1. ↑ Uricoechea, Ezequiel. Gramática de la lengua muisca. Introducción. París, 1871.
  2. ↑ Restrepo, Vicente. Los chibchas antes de la conquista española. (Bogotá, Imprenta de la Luz, 1895) Capítulo VIII
  3. ↑ Uricoechea, Ezequiel. Gramática, vocabulario, catecismo y devocionario de la lengua chibcha. (París, Maison Neuve, 1871) Introducción, p. XXVIII
  4. ↑ [1] Banco de la República de Colombia. Museo del Oro. Detalles de la Balsa Muisca.

Véxase tamén

Bibliografía

  • Enciclopedia de Colombia. (Editorial Océano. Tomo 2. Barcelona, España 2002).
  • Enciclopedia Colombia a su Alcance. (Espasa Siglo XXI. Tomo 1 Bogotá, Colombia 2003).
  • Historia de Colombia. Tomo 1 (Zamora Editores, Bogotá, Colombia 2003).
  • Gran Enciclopedia de Colombia Temática. (Tomos 1 y 11 Círculo de Lectores, Bogotá, Colombia 1994).
  • Fundación Misión Colombia: HISTORIA DE BOGOTÁ, Conquista y Colonia. (Tomo 1 Salvat-Villegas editores, Bogotá, Colombia 1989).
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Confederación_muisca&oldid=3959170»