Romaría da Franqueira

A romaría da Franqueira é unha antiga romaxe de gran devoción que ten lugar dúas veces ao ano na Franqueira, no concello pontevedrés da Cañiza. Até o santuario da Franqueira acoden xentes de toda a comarca do Condado a pé con cadansúas Virxes locais.

Orixes[editar | editar a fonte]

A Virxe da Franqueira é unha das imaxes marianas máis antigas de Galicia. A súa devoción remóntase ao século VI, nas primeiras épocas de cristianización da Gallaecia.^[1] Disque a virxe apareceu baixo dunhas rochas no chamado Coto da Vella, a 924 m de altitude, nun dos cumes dos Montes da Paradanta entre as parroquias da Franqueira e Luneda; a lenda di que unha muller que camiñaba pola zona ollou un resplandor que saía entre os penedos preto dun regueiro, lenda que lembra a outras coma a das Ermidas ou o mesmo achado de Santiago apóstolo en Compostela. A imaxe considerouse dende aquela milagreira. Posibelmente se trate da cristianización da adoración pagá dalgunha deusa celta da auga ou da natureza á que se realizaba a mesma peregrinación en épocas precristiás.^[2]

No lugar onde se atopou a Virxe existe hoxe unha imaxe en pedra realizada en 1968 polo canteiro Celso Calviño García, natural de Freixo, Celanova^[2]. Á virxe orixinal construíuselle un santuario-mosteiro, o primeiro ergueito, crese, arredor do ano 580 polo bispo Martiño de Dumio no lugar da Franqueira. Segundo a lenda, os veciños de Luneda enfrontáronse aos da Franqueira, porque querían a construción da capela nas súas terras. A decisión final tomouse dun xeito moi especial: carrexouse a imaxe da Virxe nun carro de bois aos que lles vendaron os ollos; o primeiro lugar onde estes se detivesen a beber, é onde erguerían o templo. Os bois detivéronse no manancial da Franqueira. O termo Franqueira (tamén escrito antigamente Franqueyra) procede do xermano e significaría: “lugar dos homes libres ou francos, honrados”. Disque a imaxe foi agochada durante as incursións musulmás e normandas ao Reino de Galiza para evitar o seu espolio.

A primeira referencia seria da existencia do mosteiro é do ano 1063, cando o rei de Galiza Fernando I fixo unha doazón ao seu abade Alvito e aos freires que nel moraban. O mosteiro actual, do que só chegou aos nosos días a igrexa, data do século XIV. En 1343 levantouse a salientábel portada gótico-románica. No século XIX, trala desamortización, o mosteiro cisterciense foi abandonado, para se converter, despois dalgunhas modificacións, na igrexa parroquial actual^[3].

A festa hoxe[editar | editar a fonte]

A Franqueira é unha das celebracións máis importantes para a xente do Condado. A Virxe da Franqueira, tamén chamada da Paradanta ou da Fonte é considerada moi avogosa e milagreira dende a antigüidade; a súa veneración chegaba á costa, a Ourense e incluso ao Norte de Portugal, que antes formaba parte do mesmo reino.

Pola súa antigüidade e orixinalidade, as romarías da Franqueira considéranse de interese turístico.

A primeira das festas chámase das Pascuillas, celébrase o luns de Pentecoste, cincuenta e un días despois da Pascua, e caracterízase porque son moi vistosas, pois chegan distintas procesións das parroquias da Cañiza e doutros concellos do Condado uníndose polos camiños; en total unhas cen virxes e santos, adornados con flores, e cadanseu pendón co nome da imaxe e a parroquia. No adro da Franqueira faise o saúdo á Virxe do Condado. San Sebastián e a Virxe do Rosario son os primeiros en saudar. A romaría complétase cun xantar de campo, e con postos de polbo, rosquillas, carne ao caldeiro, empanadas, queixo, mel etc. Despois do xantar os peregrinos volven ás súas aldeas. É unha festa moi celebrada na zona, á que tamén acoden os mozos.

A segunda romaría é a da Natividade da Virxe, nos días 7, 8 e 9 de setembro. É a máis numerosa e onde acoden xentes de lugares máis afastados. Os arredores da igrexa atéigase de devotos galegos e portugueses. Despois da misa das doce, a imaxe da Virxe da Fonte sae en procesión, segundo a lenda, no carro puxado por unha parella de bois cos ollos vendados; e diante do carro catro parellas de mozos bailan batendo uns paus ao son da ancestral música. Faise tamén unha representación da loita entre o príncipe mouro e un devoto cristián, en lembranza dun dos milagres que se lle atribúen á Virxe: a liberación dun cristián preso en Alxer. A festa remata doutra volta cun xantar arredor do templo.^[4]