Ramón Pumpido Puga
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 1860 Caldas de Reis |
| Morte | século XX Cienfuegos |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | España |
| Actividade | |
| Ocupación | militar |
| Lingua | Lingua castelá |
| Familia | |
| Pai | Belisardo Pumpido Flores |
Ramón Pumpido Puga, nado en Caldas de Reis, (Pontevedra) no ano 1860 e finado en Cienfuegos (Cuba), foi un militar galego que participou na guerra da independencia de Cuba (1895-1898).[1]
Traxectoria[editar | editar a fonte]
Ramón Pumpido Puga foi fillo de Belisardo Pumpido Flores e Ramona Puga Blanco, e sobriño do político e xurista galego Luciano Puga Blanco, neto á súa vez de Manuel María Puga Feijoo, parente e herdeiro da condesa de Gimonde.[2][3][4][5]
En 1880 ingresou na Academia de Infantaría de Toledo, que desde 1875 estaba instalada no Alcázar. Foi nomeado, ao finalizar a súa formación militar, tenente de Infantaría e destinado inicialmente a Xibraltar, onde casou con María Manresa e posteriormente destinado a Cuba, que naquel momento pasaba por unha época de paz, tras a Guerra dos Dez Anos (1868 - 1878). En 1895, cando comezou a guerra da independencia de Cuba, estaba destinado na provincia de Santa Clara. Tras o final da guerra e a independencia de Cuba, continuou na illa, instalándose en Cienfuegos onde viviu até o seu falecemento.
A guerra da independencia de Cuba (1895 - 1898)[editar | editar a fonte]
A guerra iniciouse o 24 de febreiro de 1895, co chamado Berro de Baire. Os principais líderes independentistas José Martí e Antonio Maceo morreron na contenda: Martí ao comezo da guerra (19 de maio do 1895) e Maceo o (7 de decembro de 1896).
Entre as principais batallas da primeira parte da guerra destaca o Cruzamento das trochas, unha cadea de fortes e tropas realistas que se estendía de Júcaro a Morón na provincia de Ciego de Ávila (no centro do país) co obxectivo de impedir o cruzamento das tropas independentistas cara ao occidente. O tenente Pumpido Puga estaba destinado na Brigada encargada de defender a citada trocha Júcaro - Morón, baixo o mando do Xeneral de Brigada Ignacio Estruch e Llaseras.
Xeneralizada a rebelión, o goberno de Madrid substituíu o xeneral Martínez Campos polo xeneral Valeriano Weyler, que foi incapaz de evitar o desgaste do exército español na guerra de guerrillas. Cara a finais de 1897, o goberno español atopouse coas arcas baleiras e cun exército esgotado polas enfermidades tropicais e a resistencia dos mambises. A comezos de 1898 introducíronse reformas outorgando A Habana a Cuba a autonomía, e declarando un armisticio, pero a guerra tomou outro rumbo ao intervir o exército norteamericano cando o acoirazado estadounidense USS Maine, que entrara sen autorización na Baía da Habana, explotou. A superioridade militar das tropas navais norteamericanas, apoiadas desde o interior polos independentistas cubanos, colleu o exército español entre dous lumes, obrigando a España a solicitar a paz en 1898, e dando lugar á ocupación estadounidense de Cuba até 1902 e de Filipinas, Guam e Porto Rico.
Participación do tenente Ramón Pumpido na Guerra de Cuba[editar | editar a fonte]
Ramón Pumpido Puga, interveu na Guerra da Independencia de Cuba, integrado no exército español como tenente de infantaría, nas operacións que tiveron lugar na provincia de Santa Clara. O seu destino era o Terceiro Batallón do Rexemento de Infantaría de Alfonso XIII, nº. 62, batallón que comandaba o tenente coronel Ángel Juárez Losada. Este Batallón estaba integrado no citado Rexemento de Infantaría, con Cuartel Xeral en Ciego de Ávila, cuxo xefe era o coronel de Infantaría Arturo Alsina Netto. O rexemento formaba parte da Brigada Sur, que defendía a trocha de Júcaro-Morón, con Cuartel Xeral en Sancti Spiritus, cuxo comandante era o xeneral de brigada Ignacio Estruch e Llaseras.
Unha escaramuza en Aguada de Pasajeros, provincia de Cienfuegos[editar | editar a fonte]
No diario La Vanguardia do 21 de novembro de 1895 nárrase unha escaramuza da guerra da independencia de Cuba, ocorrida en Aguada de Pasajeros, o municipio máis occidental da provincia de Cienfuegos, e na que tivo participación o tenente Ramón Pumpido. La Vanguardia toma a noticia do diario El Correo de Matanzas, que á súa vez recolle a información que ao Eco de Cárdenas envía o seu correspondente daquel punto:
O domingo anterior unha columna ao mando do Comandante Don Luís López Mijares, na que se integraba o Tenente Pumpido Puga, que estaba ao mando dun grupo, tivo un encontro armado coas partidas de Francisco Pérez e Matagás (dous importantes líderes das forzas independentistas) en Aguada de Pasajeros, nos límites da provincia, no que se causou aos insurrectos varias baixas, entre as que se acha o titulado tenente abandeirado Bernardo Matos, irmán do Vesgo (Desiderio Matos, uno dos principais líderes da revolta), a quen se lle ocupou un chapeu co seu escarapela. Nesa acción distinguíronse os prácticos Federico Prendes e Mateo Carraozada e o sarxento da guerrilla, que ía na extrema vangarda, Juan Batalla, do Rexemento Alfonso XIII. Os insurrectos trataron de copar por tres veces ás forzas españolas, e o comandante señor Mijares ordenou varios ataques á a baioneta. O tenente Suero viuse varias veces en perigo ante un grupo de máis de cen insurrectos, os que foron derrotados por 12 homes da guerrilla e 15 soldados de infantaría, ao mando do tenente Rodríguez. Aínda así continúan as operacións. Os insurrectos invadiron esta zona, e calcúlase o seu número en 1.200. O Tenente don Ramón Pumpido e Puga conseguiu facer unha baixa ao inimigo co seu revólver, ao ir ao mando dun grupo. O práctico Luciano Prendes, con cinco números cortoulles a retirada aos rebeldes polo flanco esquerdo. Considérase digna de eloxio a columna que manda o señor Comandante don Luís López Suárez.[6]
Historia familiar[editar | editar a fonte]
Era fillo de Belisardo Pumpido Flores e de Ramona Puga Branco. Sobriño de Luciano Puga Blanco, que foi Fiscal do Tribunal Supremo en España e Gobernador Xeral de Cuba, e en consecuencia primo carnal de Picadillo, famoso gastrónomo que foi alcalde da Coruña. Casou en dúas ocasións, primeiro con María Brígida Manresa (en España), e despois con Mercedes Moreno (en Cuba). É o patriarca dunha longa saga de descendentes, co apelido Pumpido, que se asentaron en Cuba, Venezuela, Ecuador, Florida e Nova York.
Foi pai de América Pumpido Manresa e avó de María Luisa Fernández Pumpido, Elvira Fernández Pumpido e José Rigoberto Fernández Pumpido, avogado cubano que foi asesor do presidente de Cuba Osvaldo Dorticós Torrado. O seu bisnieto José W. Fernández, natural de Cienfuegos, foi Secretario de Estado adxunto de Economía, Enerxía e Asuntos Comerciais dos Estados Unidos, con Hillary Clinton.
Tamén foi pai de Ricardo Pumpido e avó de Ricardo Jenaro Pumpido, ambos nados en Cienfuegos, Cuba. Os dous marcharon a Brooklyn e finaron en Miami.
Tamén é descendente seu o famoso bailarín cubano-americano Fernando Bujones.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ "Notes and tables on organization and establishement of the Spanish army in the Peninsula and colonies". Library of University of California. Notas sobre la organización del ejército español en la Península y las Colonias. 1898.
- ↑ Jar Couselo, Gonzalo (comandante de la Guardia Civil): «Belisardo Pumpido. Un oficial de la Guardia Civil del siglo XIX», artículo publicado en Guardia Civil. Revista oficial y profesional, marzo de 1991.
- ↑ Manuel Blanco Rey: «D. Luciano Mª Puga Blanco (1842–1899): un personaje rescatado del olvido», artículo publicado en el Anuario Brigantino, 1999.
- ↑ Roldán de Montaud, Inés (2004): «La Banca de Emisión en Cuba (1856-1898)», en Estudios de historia económica del Banco de España, 2004
- ↑ Testamento
- ↑ Diario La Vanguardia do 21 de novembro de 1895.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Marta Bizcarrondo: "Cuba: La autonomía olvidada", El País, 2 de decembro de 1997 (en castelán).