Paio Rodríguez (bispo)
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 948 (Gregoriano)  |
| Morte | 1007 (Gregoriano) (58/59 anos) |
| Bispo de Iria Flavia | |
| 977 – 985 ← Rosendo de Celanova – Pedro de Mezonzo → | |
| Familia | |
| Pai | Rodrigo Velázquez |
Paio Rodríguez, floruit no 948 e finado no 1007, foi o bispo de Iria Flavia dende o ano 977 ata o 985. Era fillo do poderoso magnate Rodrigo Velázquez e da súa muller Adosinda e adoita relacionarse cos conflitos que rodearon a coroación de Vermudo II tras unha rebelión galega en 982.
Elección episcopal[editar | editar a fonte]
Existe discrepancia nas fontes primarias (narrativas e documentais) sobre cando e como chegou Paio á sé de Iria, aínda que tanto a Historia Compostelana como o Chronicon Iriense coinciden en que foi ascendido inmediatamente despois da morte de Sisnando Menéndez, o 29 de maio de 968, por un partido aristocrático, pero despois foi expulsado pola forza da sé por Vermudo II en 982.
Segundo o Chronicon:
Mortuo Sisnando, Pelagius, Lucensis episcopus, Ruderici comitis filius, in Locum Sanctum nonus a dominis et senioribus rogatus adducitur. Qui secularis et non plene scientie conscius, maiores ab honoribus deiciens, iuvenes et pastores honoribus cepit sublimare; spreta senum sapientium societate, et honores et dignitates Ecclesie cepit destruere et a nichilum deducere. Sed cum comites et potestates Galletie patrem non bene rectum nec filium, flores iuventutis adultum, ergo se amicos non senserunt, tunc accepto consilio, Ueremudum iuvenem Ordonii regis filium quondam, apud inclitam beati Iacobi urbem educatum, in regiminis excellentis sublimare conantur, in era Ma XXa. . . Qui Ueremudus rex, accepto maiorum consilio, predictum Pelagium, Ruderici comitis filium, a sede prolecti.[1]
Segundo a Historia:
Después de Sisnando, obtuvo la mitra de este obispado mediante el poder secular, un hijo del conde Rodrigo Velázquez llamado Pelayo [Pelagius … filius comitis Ruderici Velasqui], que ni se cuidó del cargo recibido ni se humilló como debía a su Creador ... por lo cual no permitiendo la divina Providencia que ocupara injustamente la iglesia por más tiempo, fue expulsado por el rey D. Bermudo. . . Entretanto Rodrigo Velázquez, padre del obipso expulsado, unido a otros condes de esta región introdujo acá a los sarracenos acaudillados por Almanzor; los cuales entrando en Compostela, destruyeron hasta los cimientos la mayor parte de las paredes de la Iglesia del Santo Apóstol, excepto su santísimo altar.[1]
Os dominis et senioribus (señores e anciáns) do Chronicon probablemente se refiren tanto aos poderes seculares como aos cóengos (anciáns) da igrexa catedralicia de Iria Flavia. A Historia pola súa banda atribúe o ascenso de Paio unicamente ao brazo secular. Ademais, o que é, para o Chronicon, a causa da expulsión de Paio -o odio dos nobres galegos a Rodrigo Velázquez- é para a Historia o resultado da súa expulsión e da conseguinte vinganza provocada en Galiza pola alianza de Rodrigo con Almanzor.[1] Non obstante, a cronoloxía de ambos é incorrecta. Sábese que Rodrigo morreu entre o 16 de xuño de 977 e o 23 de outubro de 978, cinco anos antes de que Vermudo fose elixido como rei polos galegos contrarios a Ramiro III.[1][2]
O Chronicon engade que Paio xa ocupaba a Diocese de Lugo no momento da súa elección, aínda que non hai máis referencias a isto. Outro bispo, Rosendo, está rexistrado en Iria en 974.[1][3] O testamento de Rosendo, datado o 17 de xaneiro de 977 e confirmado por Ramiro III, está asinado por un tal Pelagius diaconus prolis Ruderici ducis ("Pelagius, diácono, fillo do duque Roderico"), a quen cede o mosteiro de Celanova, no que pasou a ser monxe.[4] Outro documento de Celanova, do 7 de agosto de 969, foi reeditado por Rubén García Álvarez ao 968 para apoiar a realidade do episcopado de Paio. O documento non menciona que Paio fose diácono naquel momento. Este mesmo autor cedeulle a Paio Rodríguez un documento do 20 de setembro de 968 no que se menciona un bispo Paio sen nomear a súa sé.[1]
Paio aparece por primeira vez como testemuña nunha carta do 25 de maio de 948 como "fillo de Rodrigo".[1] En 970 era ostiarius no mosteiro de Sahagún.[5] A primeira referencia a Paio como bispo data de maio de 977.[6] Hai quen propón que Paio foi designado para suceder a Rosendo, sendo confirmado nas ordes sagradas por el (porteiro en 970, diácono en 977), e despois confirmado no seu testamento uns meses antes de suceder no bispado.[1]
Conflito con Vermudo II[editar | editar a fonte]
Paio e o seu pai adoitan estar asociados ao partido que apoiaba a Sancho I e ao seu fillo Ramiro III. O seu principal clan rival estivo dirixido, durante o episcopado de Paio, por Gonzalo Menéndez, quen apoiou primeiro a Ordoño III, despois ao seu fillo Vermudo II. García Álvarez acredita que o medo ás represalias de Gonzalo forzou a Paio a exiliarse a Celanova.[1] A rivalidade entre as dúas familias, porén, tiña máis que ver cunha disputa entre a nai de Gonzalo, Muniadona, abadesa de Guimarães, e unha parente de Paio, Guntroda, abadesa de Pazóo.[7] Gonzalo derrotou a Rodrigo na batalla de Aguiuncias, pero os dous finalmente reconciliáronse. A mala relación entre as dúas familias alúdese ata o 1 de outubro de 982.[1]
Tense proposto que cando Vermudo chegou a Compostela para ser coroado, Paio exiliouse ao mosteiro de Celanova. Outro bispo, Arias Peláez, bispo de Mondoñedo, aparece nese mesmo tempo exiliado ao mosteiro de San Martín de Lalín.[8] O 11 de setembro de 982 Paio concedeu a vila de Oimbra ao mosteiro de Celanova polo ben da alma do seu pai.[9] Confirmou o 1 de outubro a doazón de Santa Comba aos monxes de Celanova. Aínda que ningunha das dúas cartas indica o lugar onde se deu, as doazóns de Paio indican que se considera non só o bispo da sé apostólica de Galicia, senón que tamén posúe o poder secular na zona.[10] García Álvarez razoa que non asistiu á coroación real na Catedral de Santiago o 15 de outubro. Segundo unha teoría de Justo Pérez de Urbel e seguida por García Álvarez, só tres anos despois da súa coroación (e da morte de Ramiro en 984) Vermudo tiña o poder suficiente para depor a Paio. Con todo, o 30 de maio de 985 Paio estivo presente na súa propia catedral nun tribunal presidido por Vermudo; e o 6 de xuño confirmou xunto ao rei un agasallo ao mosteiro de San Paio de Antealtares polo conde Tello Aloitiz e a súa muller Muniadomna. Durante o seu exilio usou o título de bispo de Celanova (obispo celanovense).[8] Nalgún momento do ano 985 despois da súa última comparecencia co rei en xuño Paio retirouse definitivamente a Celanova deixando o bispado a Pedro de Mezonzo.[1]
Despois de bispo[editar | editar a fonte]
Nun documento do 22 de maio de 987 Paio, aínda asinando como bispo, confirma unha doazón do conde Almundo a San Salvador de Matallana. Esta non é a única referencia a Paio como bispo despois de 985: tamén hai unha carta do 25 de decembro de 989. Estas foron re-datadas a 985 e 984, respectivamente, por José Luis Martín.[1] Paio confirmou unhas doce cartas como bispo entre 977 e a perda da súa sé en 985.[11] Despois da súa abdicación, Paio mantívose destacado nas cartas durante varios anos, especialmente en relación con Celanova.[12] O último rexistro de Paio Rodríguez está nunha carta do 1 de febreiro de 1007.
Paio era capaz de escribir un bo latín, como indican dúas cartas con fórmulas sen precedente (23 de outubro de 978 e 11 de setembro de 982), e coñeceu ben a Sagrada Biblia, feitos que poñen en dúbida a caracterización que o Chronicon fai del como "laico" e de pouco coñecemento. Segundo García Álvarez, o Chronicon foi escrito por un bispo vingativo de Paio.[13]
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Martín, José Luis (1965). "Pelayo Rodríguez, obispo de Santiago (977–985)". Anuario de los estudios medievales.
- ↑ Nesta última data Paio ("Yriensis et apostolice sedis episcopus" "de Iria e bispo da sé apostólica") e os seus irmáns doaron a aldea de Paredes a Celanova, tal e como pretendía o seu pai.
- ↑ Nun documento cuestionable no que se restaura a diocese de Simancas.
- ↑ De feito o testamento forma parte do prólogo da crónica do mosteiro de Celanova, e Paio e o seu pai son os únicos testemuños que non son nin reais, nin relixiosos, nin relacionados con Rosendo. Martín (469) sostén que a data é a da sinatura de Paio e Rodrigo, e non a dos outros confirmantes, algúns anteriores ao reinado de Ramiro III.
- ↑ Unha concesión de Elvira, con data do 4 de abril de 970, a ese mosteiro é testemuñada por sub imperio opificis rerum qui Pelagius portarius, Martín, 469 e n15.
- ↑ A carta é unha doazón do confesor Manni Ovecoz e da súa filla Gutina a Sisnando, bispo de León, Martín, 469 n16.
- ↑ Guntroda era cuñada do tío de Paio, Ordoño Velázquez.
- ↑ 8,0 8,1 Sáez Sánchez, Emilio (1946). Notas al episcopologio minduniense del siglo X. Instituto Jerónimo Zurita. LCCN 85842019.
- ↑ Paio asina como pastor... sedis apostolice Iacobi beati ("pastor... da sé apostólica do bendito Santiago"). Martín.
- ↑ Asina como Apostolice ducatus presidens ("presidindo o ducado apostólico") e Yriense sedis et apostolico loco regens ("reinando na sé de Iria e no lugar apostólico"), Martín, 472 n42.
- ↑ Martín, 470n, enumera: tres de Celanova (dous en 978, entre eles un do 17 de decembro polo que doou bens a Celanova, e outro o 20 de maio de 985), un gardado en San Paio de Antealtares (6 de xuño de 985), un agasallo de Félix Cítiz e a súa muller Godina ao mosteiro de Samos (maio de 982), un agasallo do monxe Odoino a Celanova (1 de outubro de 982), e dous máis do 24 de abril de 984 e do 29 de setembro de 985.
- ↑ Dos documentos do cartulario celanovés o nome de Paio aparece nos do 4 de xaneiro de 989, 10 de decembro de 989, 30 de decembro de 989 (esta carta parece referirse a el como episcopus (bispo) cando fai unha subvención a un monxe de Celanova), 29 de novembro de 992, e 26 de decembro de 993. Tamén figura en carta no Tombo Novo da diocese de Lugo no ano 991. As outras cartas nas que figura están datadas: 24 de decembro de 988, 30 de novembro de 989, 991, 17 de xuño de 993. 1 de setembro de 996, 23 de marzo de 1003 e 13 de setembro de 1005.
- ↑ Martín, 474 n47, cita Pérez de Urbel sobre Vermudo II: el pobre rey atormentado en la vida por la espada de Almanzor y en muerte por la pluma vengadora de un obispo ("o pobre rei atormentado en vida pola espada de Almanzor e en morte pola pluma dun bispo vingativo"). O bispo ao que se refire é Sampiro, pero García Álvarez —acusado de flagrante plaxio por Martín— altera as palabras de Pérez de Urbel para facelas referirse a Paio.