Carmen Boullosa

Carmen Boullosa

Biografía
Nacemento	4 de setembro de 1954 (69 anos) Cidade de México
Datos persoais
País de nacionalidade	México
Actividade
Campo de traballo	Poesía, Drama, novela, feminismo e xénero
Ocupación	poetisa , escritora , dramaturga , guionista
Período de actividade	1981 -
Empregador	Universidade de Nova York Universidade de Columbia Universidade de Georgetown William E. Macaulay Honors College (en)
Lingua	Lingua castelá
Familia
Parella	Alejandro Aura (en)
Fillos	María Aura (pt)
Premios (1997)  Premio Anna Seghers (1995)  Premio Café Gijón (1992)  Bolsa de estudos Guggenheim (1989)  Xavier Villaurrutia Award (en)
Páxina web	carmenboullosaescritora.com…

Carmen Boullosa, nada na Cidade de México o 4 de setembro de 1954, é unha poeta, novelista mexicana.

Traxectoria

Carmen Boullosa é escritora. Nos anos setenta apareceron os seus primeiros poemas, e desde entón cultivou outros xéneros literarios e elaborou libros de artista. Publicou dezaoito novelas (entre elas El libro de Ana, Texas, La gran ladronería, Las paredes hablan -adaptada ao cine dirixida por Antonio Zavala, con Kuno Becker e María Aura, Héctor Bonilla, Edith González, Mario Zaragoza-, nove recompilacións de poesía (La patria insomne), tres libros de ensaios (en coautoría co Premio Pulitzer de historia Mike Wallace A Narco History, How the United States and Mexico Jointly Created the ´Mexican Drug-War´), varia invención (Papeles irresponsables) e tres volumes de obras de teatro. Sete das súas obras de teatro foron postas en escena. A súa obra foi publicada por editores clave de América Latina e España, e traducida a doce linguas.

Recibiu o Premio Xavier Villaurrutia de México; o Liberaturpreis e o Anna Seghers en Alemaña; o Premio de Novela Café Xixón e a Casa de América de Poesía Americana ; o Rosalía de Castro, outorgado polo PEN galego; e o Typographical Award on Translation. Foi finalista para o Drunken Boat de poesía e do “PEN Translation Award 2014”, e nomeada ao Mundial Feminino de Literatura, organizado pola revista Three Percent, como (única) representante de México.

A fins dos anos setenta e principios dos oitenta, Carmen Boullosa publicou poemas (La memoria vacía (1978), El hilo olvida (1978), colaborou con artistas, especialmente con Magali Lara, escribiu teatro e a súa primeira novela, e con Alejandro Aura en El Cuervo tivo a sorte de acoller escritores, teatreiros, músicos, intérpretes e artistas.

Estudou Letras Hispánicas na Ibero (1972-1973) e na UNAM (Universidade Nacional Autónoma de México) (1974-1976). Foi bolseira Salvador Novo (1974), do Centro Mexicano de Escritores (1980), do INBA FONAPAS (1981),da Fundación Guggenheim (1990), da DAAD (1995) e do hoxe chamado Cullman Center (2001). Foi redactora do Dicionario do Español en México do Colexio de México (1977-1979), fundadora en 1983 do Taller Editorial Tres Sirenas (1980); tomou as rendas, con Alejandro Aura, do teatro-bar El Cuervo, en 1981, e cofundou El Hijo del Cuervo, con Aura, en 1986.

Participou en festivais e coloquios, e figurou en recintos culturais ao longo e ancho dos continentes americano e europeo. Ditou conferencias nas universidades Oxford, Cambridge, Heidelberg, Graz, Freie de Berlín, Irvine, Brown, Georgetown, Berkeley, Florencia, Toscara de Venecia, UCLA, London School, Yale, Princeton, Warwick, Praia Ancha, Northern Míchigan University, Boudoin College, New School de Nova York, Minnesota Twin Cities, Columbia, Connecticut, NYU, Diego Portais, Loyola, Oregón en Eugene, Maryland, Santa Fe, Riverside, Texas en Austin, Texas en Brownsville, T&M, e UNAM, entre outras, e en institucións como Casa de América, New York Public Library, National Library en Londres, Literatur Haus en Frankfurt e Berlín, Américas Society de Nova York, así como en media ducia de ocasións na Biblioteca do Congreso de Washington D.C., e en varias sedes do Centro Cervantes (Nova York, Frankfurt, entre outras). Na cidade de México, deu lecturas e conferencias en librarías e sedes como o Museo Tamayo, ou o simposio sobre sida “A Writers Perspective”, ou a Cátedra Alfonso Reyes do Tecnolóxico de Monterrey. Entre as Feiras do Libro a que asistiu están as de Buenos Aires, A Paz Bolivia, Los Ángeles (LEAla), Texas no Capitolio de Austin Texas, Santo Domingo, Porto Rico, Bogotá e Quito, por mencionar algunhas. En canto a festivais, participou nos de Poesía de Rotterdam, Xénova, Venecia, Selecta (Nicaragua), no Hai Festival de Cartaxena e de Xalapa, o LitQuake de San Francisco, e os do PEN en Berlín, Nova York e Barcelona, entre moitos outros.

Foi profesora distinguida visitante nas universidades Blaise Pascal de Clermont Ferrand (2014), Columbia University (2003-2004), Georgetown University (1998) e San Diego State University (1990); na New York University (NYU) ocupou a Cátedra Andrés Belo (2002-2003) e na Sorbonne a Cátedra Alfonso Reyes (2001). Formou parte do corpo académico de City College, CUNY (2004-2011), ditando cursos sobre Literatura latinoamericana, O Quixote, en español e en inglés, e Escrita (Creative Writing), en español e inglés.

Foi a súa iniciativa e o seu proxecto, abrir a casa para escritores perseguidos da Cidade de México, a Casa Citlaltépetl, da que é cofundadora, con Salman Rushdie, grazas ao apoio de Cuauhtémoc Cárdenas e Alejandro Aura. Tramou, promoveu e organizou, co historiador e premio Pulitzer Mike Wallace, a exposición Nova York 1613-1945, que acolleu a New York Historical Society no Museo del Barrio, para pór no horizonte colectivo a relación histórica da cidade de Nova York con Latinoamérica e España. A exposición foi moi concorrida e amplamente apuntada polos medios. Participou nesta como “Chief Advisor”.

Preside regularmente o programa de televisión NOVA YORK de CUNY-TV, polo que recibiu cinco NY-EMMYS. Recibiu dúas honras de Nova York: Proclama do Senado do Estado de Nova York (2014), e Proclama do New York City Council (2014). Máis de noventa teses académicas de posgrao estudan a súa obra, así como unha ducia de libros en varias linguas. Varios simposios e coloquios dedicáronse enteiramente á súa obra.

No oitenta e noventa, presidiu, con Alejandro Aura, o centro cultural (autofinanciado coa venda de comida e viños), El Cuervo, onde se deron cita teatro, literatura, música e artes plásticas marxinais pero imprescindibles para a historia da arte mexicana dos oitenta. Ao seu peche, El Hijo del Cuervo nos seus primeiros anos continuou co mesmo proxecto cultural. A partir do 2000, cando a vocación cultural do lugar se esvaeu, Carmen Boullosa cortou nexos con este. Exhibiu os seus libros de artista no Museo de Arte Moderna de México e no Museo Carrillo Gil, entre outros lugares. A New York Public Library alberga unha colección destes. Expón no Museo Carrillo Gil a serie de borradores manuscritos sobre lenzos-borradores do pintor fotorrealista neoyorkino Robert Neffson, en xullo do 2014. A exposición viaxou ao MUPO en Oaxaca (2015). Na biblioteca do Macaulay Honors College, en 2019, con Magali Lara expón "Artists Books and Other Collaborations", libros de artistas e outras colaboracións nos anos Oitenta.

Forma parte do consello das revistas Review, Words Without Borders, BOMB (Nova York), Letras Libres (México), entre outras. Con Vila-Matas e un reducido grupo de escritores, é Reitora da Universidade Descoñecida, proxecto de Javier Molea na libraría McNally de Soho.

Ensino en universidades

• Distinguished Lecturer, Universidade Estatal de San Diego, EE UU, 1990.
• Visiting Professor, Universidade de Georgetown, 1998.
• Cátedra Alfonso Reyes, Sorbona, París, 2001.
• Cátedra Andrés Bello, Universidade de Nova York, 2002-2003
• Visiting Professor, Universidade de Columbia en Nova York, 2003-2004.
• Distinguished Lecturer, Universidade da Cidade de Nova York (CUNY) 2004-2011.
• Profesora convidada, Universidade Blaise Pascal, Clermont, Francia, 2014
• Distinguished Lecturer, Macaulay Honors College (CUNY), 2018 a hoxe.

Obra

A fins dos anos setenta e principios dos oitenta, Carmen Boullosa publicou poemas (La memoria vacía (1978), El hilo olvida (1978), colaborou con artistas, especialmente con Magali Lara, escribiu teatro e a súa primeira novela, e con Alejandro Aura en El Cuervo tivo a sorte de acoller escritores, teatreiros, músicos, intérpretes e artistas.  

Na primeira fase da súa obra narrativa (que publicou a principios dos noventa) abordou o tema da infancia. Segundo algúns críticos, destacan os trazos autobiográficos, sobre todo a morte temperá da nai que é elaborada baixo un forte signo de alleamento, mesmo lingüístico, do texto. Máis tarde, Carmen Boullosa descobre a súa inclinación polos temas históricos da Conquista e Colonia españolas en México, dedicando unha novela enteira, Llanto, a Moctezuma II, resucitado na súa ficción no México ultramoderno do século XX. Con Son vacas, somos puercos e a súa novela "xemelga", El médico de los piratas, a autora fai o atrevido e insólito intento de mergullarse nun mundo exclusivamente masculino, o dos filibusteiros no mar Caribe. Os seus últimos textos van abandonando esta predilección polas escenas violentas e sanguinarias, mostrándose máis amenos e en ocasións até fantásticos, cun recendo de conto de fadas. Tamén se pode observar unha maior inclinación a temas internacionais, tales como Miguel de Cervantes, Cleopatra ou a súa novela sobre Sofonisba Anguissola, La virgen y el violín (Siruela).

A partir do 2001, participou en proxectos diversos (lecturas, docencia, exposicións) na Cidade de Nova York, relativos ás culturas de Hispanoamérica e ibéricas. Café Nueva York (con José Manuel Prieto, Eduardo Lago, Sylvia Molloy, Eduardo Mitre, Naief Yehya) para traer ao presente a memoria dos escritores que escribiron en español en Nova York, desde os románticos cubanos, José Martí, Juan Ramón Jiménez, García Lorca, Tablada, Gabriela Mistral, e moitos máis. Na exposición Nova York que produciu a New York Historical Society, con Mike Wallace como historiador e guía desta, explorouse a relación desta cidade co universo hispanofalante, desde a fundación de Nova York até os corenta do século pasado. Dela publicouse un libro co mesmo nome, Nueva York, que contén os ensaios dos expertos que a conformaron.

Publicou tamén dous libros que observan e estudan algúns aspectos da relación, xa non de Nova York, senón dos Estados Unidos con México: Texas, a gran ladroería, e Cando México se (re)apropia de Texas, máis un terceiro escrito a catro mans con Mike Wallace: Narcohistory: How Mexico and the USA jointly created the "Mexican" Drug War.

As súas máis recentes publicacións son o prefacio para a tradución do primeiro libro de contos de Silvina Ocampo, Forgotten Journey, Traducido por Suzanne Jill Levine e Katie Lateef-Jan, en City Lixeiros, e o libro de poemas A agulla na palleira, polo Premio Casa de América de Poesía Americana, en editorial Visor.

Novela

• Mejor desaparece (1987). México: Océano.
• Antes (1989). México: Volta. Edición máis recente: México: Suma de Letras, 2001 (Punto de lectura, 195). (Traducida ao inglés por Peter Bush, Before, Deep Vellum, 2016, ao alemán por Susanne Lange, Aufbau-Verlag, Berlín, 1996. Ao chinés en 1999. Ao francés, por Sabine Coudassot Ramírez, Quebec, Lles Allusives, 2002.)
• Son vacas, somos puercos: filibusteros del mar Caribe (1991).México: ERA. (Traducida ao inglés por Le Chambers, They're Cows, We're Pigs, Grove Press, Nova York, 1997, alemán por Erna Pfeiffer: Sir sind Kühe, wir sind Schweine , edition Suhrkamp, 1991; ao francés por Claude Fell: Eux les vaches, nous les porcs, Le serpent a plumes, París, 2002).
• El médico de los piratas: bucaneros y filibusteros en el Caribe (1992). Madrid: Edicións Siruela.
• Llanto: novelas imposibles (1992). México: ERA.
• La milagrosa (1992). México: ERA. (Inglés, The Miracle Worker, Jonathan Cape, London, 1994, trad. Amanda Hopkinson. Alemán: Die Wundertäterin, edition Suhrkamp, 1993, trad. Susanne Lange. Italiano: A Miracolosa, Vallecchi Editore, 1996, e La Milagrosa, Feltrinelli, 2001, trad. Piñeiro Cacucci.)
• Duerme (1994). Madrid: Alfaguara. (Alemán: Der fremde Tod, edition Suhrkamp, 1994, trad. Susanne Lange. Francés: Duerme, L’eau deas lacs du temps jadis, L’atalante, 1997, e Lle serpent a plumes 1999, trad. by Claude Fell. Italiano: Dorme, Ed. Lle Lettere, 2000, trad. Antonella Ciabatti. Holandés: De Schone Slaapster, Area, Ámsterdam, 1995, trad. Aline Glastra von Loon.)
• El médico de los piratas: bucaneros y filibusteros en el Caribe (1997). México, D.F.: Alfaguara. (Inglés: Heavens on Earth, trans. Shelby Vincent, Deep Vellum, 2017.)
• Treinta años (1999). México, D.F.: Alfaguara. (Inglés: Leaving Tabasco. Trad. Geoff Hargraves. Grove Press, 2001.)
• Prosa Rota (2000). México, D.F.: Plaza Janés.
• De un salto descabalga la reina (2002). Madrid: Debate. (Inglés: Cleopatra Dismounts, Grove Press, 2002, trad. Geoff Hargraves.)
• La otra mano de Lepanto (2005). Madrid: Siruela. (Portugués: A Outra Mâo de Lepanto, trad. Paulo César Thomaz, Editora Palindromo, Sao Paolo, Brasil, 2006.)
• La novela perfecta (2006). México: Alfaguara.
• El Velázquez de París (2007). Madrid: Siruela.
• La virgen y el violín (2008).adrid: Siruela.
• El complot de los románticos (2009). Madrid: Siruela.
• Las paredes hablan (2010). Madrid: Siruela.
• Texas (2013). México: Alfaguara, 2013. (Traducida ao inglés por Samantha Schnee: TEXAS, Deep Vellum, 2014.)
• El libro de Ana (2016). Madrid: Siruela, simultáneo en México: Alfaguara, 2016. (The Book of Anna, translated by Samantha Schnee, Coffee House Presss, 2021).
• Infancia e invención (2018). Biblioteca Carmen Boullosa, Novelas I, DeBolsillo, Penguin Random House, México. (Este primeiro volume recompila as novelas Antes, Mejor desaparece, Así pensó el niño, Treinta años, La novela perfecta, La milagrosa e Texas)
• El mundo (2018). Biblioteca Carmen Boullosa, Novelas II, DeBolsillo, Penguin Random House, México. (O segundo volume da Biblioteca Carmen Boullosa recompila as novelas Son vacas, somos puercos, Duerme, La otra mano de Lepanto, La virgen y el violín e El libro de Ana).

Ensaio

• Coautoría con Mike Wallace: Narco History, How the United States and Mexico Jointly Created the "Mexican Drug War'". Or Books, New York, 2015. (En italiano: "Narcos do Norte", Prefazione de Ana Cristina Vargas, analisi dei Miguel Angel Cabanas, é un contributo dei Maurizio Mura", edición de Rosenberg & Sellier, Italia, 2017.

Teatro

• Trece señoritas (1983).
• XE Bululú (1984). Coautora.
• Losstotoles (1985).
• Cocinar hombres: obra de teatro íntimo (1985). México, D.F.: Edicións A Flor.
• Cocinar hombres: obra de teatro íntimo (1987). Puebla: Universidade Autónoma de Puebla.
• Mi versión de los hechos (1997). México, D.F.: Arte e Cultura Edicións.

Poesía

• La memoria vacía (978).
• El hilo olvida (1979). México, D.F.: La Máquina de Escribir.
• Ingobernable (1979). México, D.F.: Universidade Nacional Autónoma de México.
• Lealtad (1981). México, D.F.: Taller Martín Pescador.
• La voz y método completo de recreo sin acompañamiento (1983).
• Abierta (1983). México, D.F.: Delegación Venustiano Carranza.
• La salvaja (1988). México, D.F.: Taller Martín Pescador.
• Soledumbre (1992). México, D.F.: Universidade Autónoma Metropolitana.
• Envenenada: antología persona. (1993). Caracas: Pequeña Venecia.
• Niebla (1997). Michoacán: Taller Martín Pescador.
• Todos los amores: Antología de poesía amorosa (1997).
• La Delirios (1998). México, D.F.: Fondo de Cultura Económica.
• Jardín Elíseo, Elyssian Garden (1999). Trans. Psiche Hugues. Monterrey.
• Agua (2000). Michoacán: Taller Martín Pescador.
• La bebida (2002). Fondo de Cultura Económica, México.
• Salto de mantarraya (2004). México, D.F.: Fondo de Cultura Económica.
• Allucinata e Selvaggia (2008). Poesia scelte 1989-2004. A cura di Marta Canfield. Ed. Lietocolle, Florencia, Italia..
• La patria insomne (2012). Madrid, Hiperión (coedición UANL).
• Corro a mirarme en ti (2012). México, Publicaciones de Conaculta.
• Hamartia o Hacha (2015). Hiperión (coedición UANL).
• La impropia (2017). Taller Martín Pescador, México.
• La aguja en el pajar (2019). Visor, Madrid.

Varia invención

• Papeles irresponsables (1989). México, D.F.: Universidade Autónoma Metropolitana.
• El fantasma y el poeta (2007). México, D.F.: Editorial Sexto Piso. (segunda edición: con prólogo de Masoliver Ródenas, Madrid, 2008).
• Cuando me volví mortal (2010). México, D.F.: Editorial Cal y Arena.
• Azúcar Negra (2013). México, D.F.: Fondo de Cultura Económica.

Contos para nenos

• La Midas (1986). Conto de Carmen Boullosa, debuxos de Fabrizio Van Dean Broek. México, D.F.: Editorial Limusa (Serie A formiga de ouro).
• Sólo para muchachos (1997). Alfaguara.

Audiolibros

• Pesca de piratas (1993). México, D.F.: Radio Educación.
• Ser el esclavo que perdió su cuerpo (2001). Presentación de Sabine Coudassot-Ramírez e Raquel Serur. México, D.F.: Voz Viva de México, UNAM.
• En voz de Carmen Boullosa: El fantasma y el poeta. (2010). México, D.F.: Descarga Cultura, UNAM.

Premios

• 1989: Premio Xavier Villaurrutia pola súa novela Antes.
• 1991: Bolseira Fundación Guggenheim
• 1995: Bolseira Künstlerprogramm DAAD, Berlín
• 1996: LiBeraturpreis, Frankfurt do Meno
• 1997: Premio Anna Seghers, Berlín
• 1998: Bolseira do Sistema Nacional de Creadores, FONCA, México
• 2001: Bolseira Centro para escritores e Académicos da Biblioteca Pública de Nova York- hoxe Cullman Center
• 2009: Premio de novela Café Gijón por El complot de los románticos- publicada pola editorial Siruela.
• 2009: O programa de televisión en que participa, Nova York, que transmite a canle de televisión pública, CUNY-TV, recibe un NY-EMMY na categoría Magazine. (Despois sumáronse outro catro.
• 2015: Typographical Era Translation Award pola novela TEXAS en versión ao inglés de Samantha Schnee, Deep Vellum.
• 2015: Finalista ao PEN Prize para novela traducida -por TEXAS en versión ao inglés de Samantha Schnee, Deep Vellum.
• 2018: Premio Rosalía de Castro do Centro PEN Galicia.
• 2019: Premio Casa de América de Poesía Americana.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• "Boullosa, Carmen", no Catálogo Biobliográfico de Escritores de México. Coordinación Nacional de Literatura, INBA, 2012.
• Poemas de Carmen Boullosa
• Max Gurian, «A pluma de Beatriz» (recensión El complot de los románticos), Revista de Libros, 149, maio de 2009.
• Web da autoraArquivado 13 de xullo de 2017 en Wayback Machine.