Alstroemerieae

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Alstroemerieae é o nome dunha tribo de plantas monocotiledóneas, herbáceas e perennes pertencente á familia das alstroemeriáceas. Son orixinarias de Centro e Suramérica. Presentan flores moi vistosas, relativamente grandes e de variadas cores. Pola beleza das súas flores empréganse como plantas ornamentais e, moi especialmente, como flor de corte.[1][2][3]

A tribo comprende preto de 230 especies distribuídas en tres xéneros, Bomarea, Schickendantziella e Alstroemeria. Até hai poucos anos esa familia considerábase parte dunha ampla circunscrición das liliáceas, pero as análises moleculares de ADN e as análises filoxenéticas baseadas tanto nos datos moleculares como na morfoloxía e anatomía, demostraron que constitúen unha familia separada.[4]

Descrición[editar | editar a fonte]

Son plantas herbáceas, erectas ou lianas apoiantes, con rizomas simpodiais. Algunhas das raíces están engrosadas e conteñen amidón. O talo é folioso. As follas son lineares a lanceoladas ou oblongas, bastante anchas en relación a outras monocotiledóneas, enteiras, angostándose cara á base, xeralmente resupinadas, é dicir, retorcidas de forma tal que a superficie superior durante o desenvolvemento vólvese inferior durante a madurez.

As inflorescencias son terminais e umbeliformes, constituíndo cimas helicoidais, rodeadas usualmente por un involucro de brácteas, raramente reducidas a unha única flor.

As flores son moi vistosas, relativamente grandes, hermafroditas, trímeras, actinomorfas a levemente zigomorfas. O perigonio está formado por 6 tépalos libres na base, dispostos en dous ciclos. A cor das flores pode ser amarela, vermella, rosa, alaranxada ou verde, dependendo da especie e da variedade; en xeral con manchas escuras. Presentan nectarios na base de dous dos tépalos internos. O androceo está formado por 6 estames, dispostos en dous ciclos, cos filamentos libres entre si e libres dos tépalos, angostos, alternan coas pezas do perigonio. As anteras son basifixas, non versátiles, con dehiscencia introrsa e lonxitudinal. A microsporoxénese é sucesiva e o tapete é de tipo glandular. Os grans de pole son sulcados, usualmente plano-convexos e compostos por dúas células. O xineceo é de ovario ínfero, trilocular, con numerosos óvulos anátropos de placentación axilar. O froito é unha cápsula loculicida, umbonada ou truncada apicalmente, con 6 costelas lonxitudinais.

As sementes son redondas ou esferoidais, co embrión pequeno en relación ao endosperma, á madurez con tegumento seco en Alstroemeria e sarcotesta en Bomarea.

Presentan rafidios de oxalato de calcio en diferentes órganos.[5][1][2]{

Citoloxía[editar | editar a fonte]

As especies diploides de Bomarea teñen un par de cromosomas de máis (2n=18) con respecto ás especies de Alstroemeria (2n=16); no entanto, as mesmas presentan unha menor lonxitude cromosómica total. Outra diferenza entre ambos os xéneros é que as especies de Bomarea teñen cariotipos máis simétricos. As análises cariotípicas sobre estas especies indican que existen considerables diferenzas cariolóxicas entre ambos os xéneros.[6][7]

Distribución[editar | editar a fonte]

Bomarea distribúese desde o centro de México e as Antillas (24°N) até a Arxentina (29°S) e Chile (40°S).[6]

Alstroemeria é estritamente suramericana xa que as súas especies habitan desde Venezuela (3ºN) até Terra do Fogo, na Arxentina (53ºS).[6]

Filoxenia e taxonomía[editar | editar a fonte]

Alstroemerieae é irmá de Luzuriageae (tribo que conta con 2 xéneros e 5 especies), nativa de Suramérica (Luzuriaga ) e Australia e Nova Zelandia (Drymophila). As dúas tribos comparten caracteres vexetativos como o ser enredadeiras con follas resupinadas. Ambas quizais deban ser combinadas nunha soa familia, aínda que o APWeb aínda (xaneiro de 2009) mantenas separadas.[4]

Colchicaceae, á súa vez, é irmá do conxunto formado por Alstroemerieae e Luzuriageae. Algúns xéneros de Colchicaceae teñen follas retortas, do mesmo xeito que Alstroemerieae e Luzuriageae. Petermannia foi incluído en Colchicaceae en APG (1998) e APG II (2003), aínda que máis tarde determinouse que este xénero (considerado unha familia por APW) é irmán das tres familias mencionadas.[8][9][10][4]

A continuación amósase o cladograma completo (APW, actualizado a xaneiro de 2009, baseado principalmente na análise de Fay et al. 2006, as relacións suxeridas polo estudo de rbcL de Janssen e Bremer 2004 son bastante diferentes, pero non incluíu a Petermanniaceae nin a Corsiaceae):[4][11][12]  

Os xéneros de Alstroemeriaceae[editar | editar a fonte]

Inflorescencia de Alstroemeria psittacina, especie orixinaria do Brasil e nordés da Arxentina.
Inflorescencia de Alstroemeria aurantiaca, especie orixinaria do sur de Chile e a Arxentina.
Alstroemeria revoluta, fotografía tomada nos xardíns botánicos da Universidade da Columbia Británica.
Un cultivar moderno de Alstroemeria.
Inflorescencia dunha especie de Bomarea fotografada no sur de Ecuador.
Inflorescencia de Bomarea caldasii.

En varias revisións de Alstroemeriaceae lístanse catro xéneros dentro da familia: Alstroemeria, Bomarea, Schickendantzia e Leontochir, ás que se agregou o xénero Taltalia en 1998.[13][14] No entanto, os xéneros monotípicos Schikendtzia e Taltalia foron incluídos dentro de Alstroemeria sobre a base de detallados estudos morfolóxicos, anatómicos e cromosómicos. Doutra banda, Leontochir ovallei, único representante do seu xénero, demostrou nas análises moleculares e morfolóxicas que se asocia e mestura coas especies de Bomarea, polo que non se pode recoñecer como un xénero á parte. Foi transferido no 2000 a Bomarea, como Bomarea ovallei.[15]

O número exacto de especies de ambos os xéneros é difícil de precisar con exactitude xa que constantemente descóbrense novas especies para a ciencia e existen, ademais, problemas nomenclaturales.[16][17][18][19][20]

  • Alstroemeria L., Pl. Alströmeria: 8 (1762). Inclúe 122 especies distribuídas desde o sur de Venezuela até o sur de América do Sur. Os seguintes nomes considéranse sinónimos deste xénero:
    • Pl. 2: 20 (1763).
    • Lilavia Raf., Fl. Tellur. 4: 35 (1838).
    • Priopetalon Raf., Fl. Tellur. 4: 34 (1838).
    • Schickendantzia Pax, Bot. Jahrb. Syst. 11: 322 (1889).
    • Taltalia Ehr.Bayer, Sendtnera 5: 7 (1998).
  • Bomarea Mirb., Hist. Nat. Pl.9: 71 (1804). Inclúe 113 especies distribuídas pola América tropical e subtropical. Os seguintes nomes de xénero considéranse sinónimos de Bomarea:
    • Vandesia Salisb., Trans. Hort. Soc. Londres 1: 332 (1812).
    • Collania Herb., Amarilidáceas: 103 (1837).
    • Sphaerine Herb., Amarilidáceas: 106 (1837).
    • Dodecasperma Raf., Fl. Tellur. 4:35 (1838).
    • Wichuraea M.Roem., Fam. Nat. Sin. Monogr. 4: 177 (1847).
    • Danbya Salisb., Gen. Pl.: 57 (1866).
    • Leontochir Phil., Anales Univ. Chile 43: 544 (1873).

Importancia económica e cultural[editar | editar a fonte]

Como alimento[editar | editar a fonte]

Bomarea edulis distribúese desde México até a Arxentina, as súas raíces tuberosas foron utilizadas desde tempos precolombinos como alimento. De feito, unha planta ben desenvolvida pode ter até 20 tubérculos radicais de até 5 cm de diámetro.

Como plantas ornamentais[editar | editar a fonte]

Algunhas das especies de alstroemeriáceas que se cultivan como plantas ornamentais, son:

  • Alstroemeria aurea : orixinaria do sur de Chile, incluído Chiloé, medra no sotobosque húmido. Florece no verán. As plantas multiplícanse rapidamente grazas ás súas finas raíces carnosas. Os talos alcanzan ata 1 m de altura. As follas son lanceoladas. As flores miden de 3 a 4 cm de diámetro, de cor amarela a laranxa e os tépalos exteriores están tinguidos de tons verdosos. Para o cultivo no xardín, recoméndanse sitios con chan húmido a pleno sol ou sombra parcial. É a especie máis rústica do xénero, soporta ata -15 °C se as raíces están protexidas. [21]
  • Alstroemeria haemantha : orixinaria de Chile, especialmente na rexión de Valparaíso. Crece en ladeiras rochosas ben drenadas. Florece a principios do verán. Alcanza unha altura de 1 m e as follas son glaucas pola parte inferior. As flores teñen ata 5 cm de diámetro e son de cor vermella a laranxa brillante. Os tépalos exteriores son oblongos a obovados. Resiste ata temperaturas de -15 °C
  • Alstroemeria ligtu : orixinaria de Chile, medra en solos secos, pedregosos e areosos. Florece a finais da primavera e principios do verán e ten entre 60 cm e 1 m de alto. As flores son de varias cores, xeralmente lila e rosa, avermellada ou esbrancuxada. Na natureza as flores desta especie son de cor rosa pero as flores ou plantas que se comercializan como "híbridos ligtu" son realmente o produto do cruzamento entre A. ligtu e A. haemantha, obtido por Clarence Elliott en 1927 cando introduciu as especies parentais en Inglaterra desde Chile. Nos xardíns recoméndase cultivalo en solo ben drenado a pleno sol.
  • Alstroemeria psittacina é unha especie distribuída polo Cerrado e o Pantanal no Brasil, no Perú e chega, cara ao sur, á provincia de Misiones na Arxentina. É unha planta duns 40 a 60 cm, con follas oblongas-lanceoladas, obtusas no vértice e na base atenuadas. As flores, de 4 a 5 cm de lonxitude, están dispostas en umbelas de 5 a 6 flores. Os tépalos son vermellos nos dous terzos inferiores, verdosos no ápice e manchados. Débese cultivar en solo ben drenado e húmido no verán.
  • Bomarea ovallei (sin.: Leontochyr ovallei ) é unha especie endémica chilena que habita solos pedregosos, a pleno sol, nunha zona costeira restrinxida da rexión III de Chile. Ten flores vermellas, máis raramente amarelas, reunidas en vistosas inflorescencias de ata 10 cm de diámetro. Esta especie coñécese en castelán como "garra de león" ou "mano de león". É unha especie en perigo de extinción debido á súa distribución restrinxida e porque os seus tubérculos son alimento para guanacos e outros animais introducidos no seu hábitat natural. Ten un gran potencial como especie ornamental.

Alstroemerias híbridas: orixe e mellora xenética[editar | editar a fonte]

A maioría de cultivares modernos de alstroemeria non pertencen a unha especie en particular senón que son o resultado de programas de hibridación interespecífica. Por esa razón, cultivares modernos, que non se poden adscribir a ningunha especie en particular, son nomeados colectivamente como Alstroemeria hybrida. A gran maioría de cultivares modernos, cuxa mellora xenética foi iniciado na compañía holandesa Van Straaveren de Aslsmeer, teñen como obxectivo abastecer o mercado de flor de corte. No entanto, algúns deles tamén poden ser utilizados como excelentes plantas de xardín.

Orixinalmente, estes cultivares procedían da hibridación entre Alstroemeria aurea (usada na mellora xenética para incorporar talos fortes e altos en cultivares híbridos), Alstroemeria pelegrina (o seu valor nos programas de cría radica nas súas flores grandes) e A. ligtu (usado para as súas cores diferente ás anteriores). Co paso das décadas, moitas outras especies foron engadidas a estas tres iniciais, como: A. pelegrina alba, A. angutifolia, A. diluta, A. hookeri, A. kingii, A. magenta, A. magnifica, A pulchra, A. revoluta e A. werdermannii . [22] [23] Hai barreiras para a hibridación entre as especies de Alstroemeria de Chile e as orixinarias do Brasil . Os híbridos interespecíficos obtivéronse con éxito grazas ao cultivo in vitro de embrións híbridos inmaturos. Grazas a esta técnica, producíronse os cultivares "Patriot", "Freedom", "Redcoat" e "Liberty". [24] [25] [26] Ademais, producíronse con éxito tetraploides (2n = 4x = 32) de diversos híbridos estériles empregando técnicas de duplicación de cromosomas in vitro. [27] [28]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 Sanso, A.M.; Xifreda, C.C. (2003). "Flora fanerogámica Argentina: fasciculo 85. 40b. Alstroemeriaceae". Córdoba, Arxentina: ProFlora Conicet 14p.-. En Chromosome numbers, Anatomy and morphology, Keys. Geog. [Ligazón morta]
  2. ↑ 2,0 2,1 Xifreda, C.C.; Sanso, A.M. (1996). "Flora del valle de Lerma: Alstroemeriaceae Dumortier". Aportes Bot. Salta Ser. Flor. pp. 11p. [Ligazón morta]
  3. ↑ Dimitri, M. 1987. Enciclopedia Argentina de Agricultura y Jardinería. Tomo I. Descripción de plantas cultivadas. Editorial ACME S.A.C.I., Buenos Aires.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Stevens, P. F. (2001 en adiante). "Angiosperm Phylogeny Website (Versión 9, xuño do 2008, e actualizado desde entón)" (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2009.. 
  5. ↑ Harling, G.; Neuendorf, M. (2003). "0. Alstroemeriaceae". Flora of Ecuador. pp. 3–108. [Ligazón morta]
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Sanso, A.M. & Juan H. Hunziker. 1998. Karyological Studies in Alstroemeria and Bomarea (Alstroemeriaceae). Hereditas 129, 1: 67-74. DOI: 10.1111/j.1601-5223.1998.t01-1-00067.x
  7. ↑ Chromosome studies in Andean taxa of Alstroemeria (Alstroemeriaceae). doi:10.1046/j.1095-8339.2002.00019.x. 
  8. ↑ Angiosperm Phylogeny Group. (1998). "An ordinal classification for the families of flowering plants.". Ann. Misouri Bot. Gard. 85: 531–553. 
  9. ↑ APG II (2003). "An Update of the Angiosperm Phylogeny Group Classification for the orders and families of flowering plants: APG II.". Botanical Journal of the Linnean Society (141): 399–436. 
  10. ↑ M. W. Chase, datos no publicados, citado en Soltis et al. 2005: p.104).
  11. ↑ Fay, M. F.; Chase, M. W., Ronsted, N., Devey, D. S., Pillon, Y., Pires, J. C., Petersen, G., Seberg, O., e Davis, J. I. (2006). "Phylogenetics of Liliales: summarized evidence from combined analyses of five plstid and one mitochondrial loci.". Aliso (22): 559–565. 
  12. ↑ Janssen, T.; Bremer, K. (2004). "The age of major monocot groups inferred from 800+ rbcL sequences.". Bot. J. Linnean Soc. 146: 385–398. 
  13. ↑ Watson, L.; Dallwitz, M. J. "Alstroemeriaceae". The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. Versión: 1 de xuño 2007. (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de abril de 2006. Consultado o 4 de novembro de 2008. 
  14. ↑ Bayer, E. (1998). "Taltalia-eine neue Gattung in der Familie der Alstroemeriaceae". Sendtnera. pp. 5–14. [Ligazón morta]
  15. ↑ Ravenna, P.F. 2000. Onira 5: 45.
  16. ↑ F. (2005). "Three new species of Bomarea (Alstroemeriaceae) from the Andean region of Colombia". Novon. pp. 253–258. [Ligazón morta]
  17. ↑ Hofreiter, A.; Rodriguez Rodriguez, E.F. (2004). "A new unusual Bomarea species in northern Peru (Alstroemeriaceae)". Arnaldoa. pp. 21–28. [Ligazón morta]
  18. ↑ M.C. (2004). "New Species of Alstroemeria (Alstroemeriaceae) from the Brazilian Savannas". Novon: A Journal for Botanical Nomenclature. pp. 17–19. [Ligazón morta]
  19. ↑ Assis, M.C. (2002). "Novas especies de Alstroemeria L". Rev. Brasil. Bot. 25. pp. 177–182. [Ligazón morta]
  20. ↑ Xifreda, C.C.; Sanso, A.M. (1992). "Bomarea stricta is a synonym of Alstroemeria isabellana (Alstroemeriaceae)". Darwiniana. pp. 355–356. [Ligazón morta]
  21. ↑ Phillips, R. e Rix, M. 1991. The Random House Book of Late Perennials. Random House, Nova York. ISBN 0679 73797 9
  22. ↑ Bridgen, M.P. 1997. Alstroemeria. "n: V. Ball, ed., Ball Red Book, 16th ed., pp. 341-348, Geo. J.Ball Publishing Co., W. Chicago, IL.
  23. ↑ Bridgen, M.P. 1994a. Flowering geophytes of Chile have ornamental potential. Seminario Panamericano de Semillas, p.: 216-230
  24. ↑ Bridgen, M. 2000. Mejoramiento genético del género Alstroemeria. En: Los Geófitos Nativos y su importancia en la Floricultura. Patricio Peñailillo B. e Flavi Schiappacasse C., Eds. Universidade de Talca. pp. 55-63.
  25. ↑ Bridgen, M. 1999. Cultivo de Alstroemeria. En: Seemann, P. e Andrade, N. (Eds.). Cultivo y Manejo de Plantas Bulbosas Ornamentales. Universidade Austral de Chile. Pp. 75-83.
  26. ↑ Bridgen, M.P. 1997. Alstroemeria. En: V. Ball, ed., Ball Red Book, 16th ed., pp. 341-348, Geo. J.Ball Publishing Co., W. Chicago, IL.
  27. ↑ Bridgen, M.P. 1994a. A review of plant embryo culture. HortScience 29(1):1243-1246.
  28. ↑ Chiari, A. e M.P. Bridgen. 2000. Rhizome splitting: A new micropropagation technique to increase in vitro propagule yield in Alstroemeria. Journal of Plant Cell, Organ and Tissue Culture. 62:39-46.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alstroemerieae&oldid=6550740»