Saltar ao contido

Paio de Oviedo

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaPaio de Oviedo

Editar o valor en Wikidata
Nome orixinal(es) Pelagius de Oviedo Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacementoséculo XI Editar o valor en Wikidata
Morte28 de xaneiro de 1153 (Gregoriano) Editar o valor en Wikidata
Oviedo, España Editar o valor en Wikidata
Bispo de Oviedo
1142 – 1143
Bispo de Oviedo
1102 – 1130 Editar o valor en Wikidata
Actividade
Ocupaciónpolítico, sacerdote católico Editar o valor en Wikidata
Orde relixiosaOrde de San Bieito Editar o valor en Wikidata
Obra
Obras destacables

Paio, bispo de Oviedo (en latín: Pelagius Ovetensis), finado o 28 de xaneiro de 1153, foi un crego, historiador e conselleiro que serviu á diocese de Oviedo como bispo auxiliar desde 1098 e como bispo desde 1102 ata a súa deposición en 1130 e de novo dende 1142 ata 1143. Era un prelado activo e independente, que defendeu con celo os privilexios e prestixios da súa diocese. Durante o seu mandato episcopal supervisou o scriptorium máis produtivo do reino, que produciu o vasto Corpus Pelagianum,[1] ao que Paio achegou o seu propio Chronicon regum Legionensium (crónica dos reis de León). O seu traballo como historiador é en xeral fiable, pero polos documentos falsificados, interpolados e, doutro xeito, alterados con destreza que emanaban do seu despacho foi chamado "o Fabulador"[2][3] e o "príncipe dos falsificadores"[4][5][6]. Suxeriuse a construción dun monumento na súa honra en Oviedo.[7]

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Descoñécese a data e o lugar do nacemento de Paio. O Liber testamentorum inclúe unha xenealoxía que suxire que Paio puido estar relacionado coas familias asturianas occidentais que fundaron os mosteiros de Corias e Lapedo. Tamén fixo unha doazón aos seus propios cóengos de propiedades que posuía en Villamoros e Trobajuelo, preto de León, suxerindo quizais unha conexión leonesa.[2]

A referencia máis antiga coñecida a Paio é como diácono en Oviedo en 1096. Foi arcediago alí en 1097. A súa consagración como auxiliar do bispo Martiño I tivo lugar o 29 de decembro de 1098.[8] Sucedeu a Martiño catro anos máis tarde, como elección de Afonso VI,[9] e asumiu con vigor a defensa das propiedades e xurisdicións da súa igrexa. O arcebispo de Toledo, Bernardo de Sedirac, procurou incorporar á súa provincia como sufragáneas as sés de Oviedo, León e Palencia. En 1099 o papa Urbano II deu a orde. En 1104, Paio de Oviedo e Pedro de León foron a Roma para defender o seu caso ante o novo papa, Pascual II, que lles concedeu un privilexio de exención e fíxoos dependentes directamente de Roma (1105).[2] Ao mesmo tempo (1104), Paio viuse envolto en preitos co conde Fernando Díaz, a condesa Enderquina Muñoz e o abade de Corias para manter os seus dereitos de señorío dentro de Asturias.[2] Tamén estivo implicado en batallas xurisdicionais coas sés veciñas de Burgos (sobre Asturias de Santillana) e Lugo, e entre 1109 e 1113 tamén tivo que loitar contra as reivindicacións metropolitanas da Arquidiocese de Braga.[2] En 1121 a Arquidiocese de Toledo solicitou con éxito ao Papa Calisto II a eliminación da exención de Pascual II de 1105, aínda que esta foi recuperada en 1122.[2]

Paio tivo boas relacións con Afonso VI e coa súa sucesora, Urraca. Despois de 1106 non se nomeou ningún novo conde de Asturias e parece que o título caducou, mentres que un castelán, un novus homo, con menor autoridade substituíu o último conde. Probablemente, isto era en interese de Paio e da súa autoridade, xa que o condado de Asturias correspondía ao centro da súa diocese.[8] O bispo deu apoio político a Urraca tanto contra o seu marido, Afonso I de Aragón, como contra o seu fillo, o futuro Afonso VII, que estivo en conflito coa súa nai despois de 1110. Ela, á súa vez, concedeu subvencións a Oviedo en tres ocasións distintas, en 1112, 1118 e en 1120 e Paio foi o asturiano dominante na corte, confirmando quince cartas reais durante o seu reinado.[8] Pelaxio participou na reconciliación da raíña e do seu fillo nun concilio do reino en Sahagún (1116). Despois do ascenso de Afonso nunca recuperou a súa importancia, comparecendo poucas veces na corte do novo rei e sen recibir ningún agasallo del.[2][8]

A Arca Santa de Oviedo pode datar do episcopado de Paio, un dos seus enganos.

En 1130, Paio foi deposto polo Concilio de Carrión baixo o mandato do cardeal Humberto, xunto con Diego, bispo de León, Munio, bispo de Salamanca, e o abade de Samos, porque se opuxeran ao matrimonio de Afonso VII e Berenguela de Barcelona (1127) por motivos de consanguinidade. A súa deposición foi por motivos políticos, ideada por Afonso e o prelado Diego Xelmírez.[10] Durante as últimas décadas do século XI e as primeiras do XII, Santiago de Compostela converteuse nun dos principais centros de peregrinación entre os fieis católicos, axudado polo esforzo do seu arcebispo, Diego Xelmírez. A rivalidade entre Paio e Diego pódese ver no intento do primeiro de establecer Oviedo como destino comparable para os peregrinos, ampliando o culto ás reliquias da Catedral de San Salvador, o máis importante, o suposto Sudario de Oviedo.[11] Mesmo se lle atribuíu a creación da Cámara Santa para albergar as reliquias da súa catedral.[12]

Paio continuou vivindo en Oviedo e tratado como bispo. Cando o seu sucesor, Afonso, morreu en xaneiro de 1142, Paio retomou a administración diocesana ata principios do verán de 1143.[2] En xuño a sé estaba a ser administrada por Froila Garcés, o acediago, e en setembro Martiño II foi elixido bispo nun concilio de Valladolid. Planeara o seu propio funeral e reservara un espazo na Catedral de San Salvador para o seu enterro. Con todo, a súa morte produciuse de forma inesperada mentres visitaba Santillana del Mar, e alí foi enterrado.

Obra

[editar | editar a fonte]

Corpus pelagianum

[editar | editar a fonte]

Entre os escritos de Paio hai un pequeno tratado sobre as orixes das cidades de León, Oviedo, Toledo e Zaragoza en 1142.[13] No século XVI Ambrosio de Morales descubriu un manuscrito titulado "Moitas Xenealoxías da Escritura ata a Nosa Señora e Santa Ana", unha xenealoxía da Virxe María e Santa Ana adscrita a Paio, no arquivo catedralicio da catedral de Oviedo. Contiña varios textos históricos baixo o título "Itacius", despois do primeiro deles, a crónica de Hidacio. Este manuscrito perdeuse desde entón, pero demostra un interese especial de Paio pola familia extensa de Xesús e a súa avoa materna.[12]

Liber chronicorum

[editar | editar a fonte]
Páxina do Liber testamentorum

A crónica orixinal de Paio[14] foi composta como unha continuación dunha serie de crónicas que reuniu e copiara no Liber chronicorum, a parte principal do Corpus Pelagianum. Estes incluíron a Historia de regibus Gothorum, Vandalorum et Suevorum de Isidoro, a Chronica ad Sebastianum e a crónica de Sampiro (que foi mesturada e finalmente truncada).[15] En conxunto estes forman o Liber chronicorum (libro das crónicas) que foi finalizado en 1132, cando se compuxo o seu prefacio, cun índice.

A crónica orixinal de Paio, a coñecida como Chronicon regum Legionensium, rematouse nalgún tempo despois de 1121, xa que se refire ao matrimonio da filla de Afonso VI, Sancha, con Rodrigo González, que recibe o título de conde.[16] A crónica pódese atopar en vinte e catro manuscritos, o máis antigo data de finais do século XII.[2] Comeza co ascenso de Vermudo II en 982 e remata coa morte de Afonso VI en 1109. O traballo de Paio como historiador contrastou co dos autores anónimos contemporáneos da Historia seminense e da Chronica Adefonsi imperatoris. O latín de Paio é "pouco sofisticado e basto... [carecendo] do entusiasmo e dos florecementos retóricos" da Historia, e non mostra a "erudición conspicua" de ningún dos dous.[2] Paio probablemente elaborou a súa historia ás présas e cun mínimo de preparación.

Aínda que é desigual na súa cobertura, a crónica de Paio é unha das fontes máis importantes de moitos acontecementos do século XI, como a división do reino que tivo lugar na morte de Fernando I. Tamén é testemuña contemporánea e frecuente dos reinados de Afonso VI e Urraca; de feito, o seu é o único relato contemporáneo que abarca todo o reinado de Afonso VI, a quen chama encomiando "o pai e defensor de todas as igrexas hispanas".[2] O reinado de Afonso V antes del é descrito moi brevemente, pero a do pai de Afonso, Vermudo II, ocupa a metade de toda a crónica e é moi crítico co rei. Paio é a única fonte do encarceramento do seu predecesor, o bispo Gudesteo de Oviedo, por Vermudo cara ao 990. A crítica a Vermudo é unha xanela útil sobre a ideoloxía e o prexuízo de Paio.[2]

Na súa crónica, Paio, está principalmente interesado na historia eclesiástica, especialmente na da súa provincia, e a súa descrición da actividade real é estéril, que raramente supón máis que unha lista de éxitos, como as cidades conquistadas. O historiador acredita á Divina Providencia en cada momento, como cando Almanzor puido asolar os reinos cristiáns por mor dos pecados de Vermudo II. Paio tamén estaba interesado na xenealoxía, feito que aparece tamén no Liber testamentorum, aínda que a súa xenealoxía dos reis leoneses é imperfecta.[17] O Chronicon regum Legionensium e a crónica revisada de Sampiro influíron nos autores posteriores da Chronica Adefonsi imperatoris e da Chronica naierensis, e tamén Lucas de Tui, Rodrigo Ximénez de Rada e Afonso X. A relevancia de Paio como historiador é unha razón para o desacordo entre os académicos.[18]

Paio tamén fixo un relato do traslado das reliquias de San Paio mártir de León a Oviedo e das de Froilán a Valle César, preto de Oviedo, que incluíu na súa crónica.

Liber testamentorum

[editar | editar a fonte]

Paio tamén tiña todos os documentos xudiciais relacionados coa diocese recollidos e copiados nun enorme cartulario chamado Liber testamentorum ou Libro (gótico) dos testamentos, compilado arredor de 1120, posiblemente no mosteiro de Santos Facundo e Primitivo en Sahagún.[19] Aínda que contén documentos falsificados e interpolados destinados a reforzar as reivindicacións de Oviedo, segue a ser unha compilación importante para a investigación histórica. Está ilustrado con coloridas miniaturas de estilo románico e é unha das mostras máis importante deste período na historia da pintura da península.

A reforma gregoriana sempre desexara a reorganización da Igrexa na Península Ibérica na mesma liña que durante o reino visigodo. Como a sé de Oviedo foi creada durante o período ovetense, Paio rexistrara a falsa historia dunha diocese fundada nun lugar chamado Lugo de Asturias durante o período de dominación vándala na península no século IV, antes incluso dos visigodos.[2] Paio falsificou moitos documentos relacionados para demostrar as reivindicacións da súa diocese contra as de Burgos e Lugo. Para evitar que outras sés se fixeran co control de Oviedo, falsificou documentos que afirmaban que Oviedo fora tamén unha sé metropolitana.[20] Fixo falsificar unha carta do papa Xoán VIII, incorrectamente datada en 899, na que Oviedo se convertía en sé metropolitana. Tiña acta (decretos) redactados para sínodos que supostamente tiveron lugar en Oviedo en 821 e 872, pero dos que non hai constancia. Nestes Lugo e Braga figuran como sufragáneos de Oviedo e dise que despois da conquista islámica (711) Deus trasladara a Oviedo todos os dereitos e privilexios da igrexa de Toledo, xunto coas súas reliquias, como castigo polos pecados de Hispania. Paio tamén escribiu unha historia do movemento da Arca Santa de Xerusalén a Oviedo, que se conserva no Liber testamentorum e que tamén foi interpolada na Chronica ad Sebastianum no Liber chronicorum.[2]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Pódese atopar un catálogo do Corpus no Inventario General de Manuscritos de la Biblioteca Nacional, IV (Madrid: 1958), n. 1513, p. 401–4.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Barton, Simon; Fletcher, Richard (9 de novembro, 2000). The World of El Cid: Chronicles of the Spanish Reconquest. Manchester University Press. ISBN 0719052262. 
  3. ↑ Segundo Simon Barton e Richard A. Fletcher (2000), The World of El Cid: Chronicles of the Spanish Reconquest (Manchester: Manchester University Press), p. 65 e n3, esta procede de M. G. Martínez (1964), Regesta de Don Pelayo, obispo de Oviedo, Boletín del Instituto de Estudios Asturianos, 18:211–48.
  4. ↑ Segundo Barton e Fletcher, p. 70, o apodo foi acuñado por Peter A. Linehan (1982), Religion, Nationalism and National Identity in Medieval Spain and Portugal, Religion and National Identity, ed. S. Mews, Studies in Church History, 18 (Oxford University Press), 161–99, na p. 162. Linehan (1993) History and the Historians of Medieval Spain (Oxford), 78, tamén sinala que Paio "era un xigante entre os falsificadores nunha época que lle proporcionaba unha grande competencia e unha ampla oportunidade".
  5. ↑ Linehan, Peter (21 de marzo, 2016). Religion, nationalism and national identity in medieval Spain and Portugal. Cambridge University Press. ISSN 0424-2084. 
  6. ↑ Linehan, Peter (1 de xullo, 1993). History and the Historians of Medieval Spain. Oxford University Press. ISBN 0198219458. 
  7. ↑ Vicente J. González García, "El obispo don Pelayo, clave para el estudio de la historia de Asturias", El Basilisco, 8 (1979), 72–84.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 F. Reilly, Bernard (21 xuño, 1982). The Kingdom of Leon-Castilla under Queen Urraca, 1109-1126. Princeton University Press. ISBN 0691053448. 
  9. ↑ F. Reilly, Bernard (1988). The Kingdom of Leon-Castilla under King Alfonso VI, 1065-1109. Princeton University Press. ISBN 0691055157. 
  10. ↑ F. Reilly, Bernard (1978). Studies in Medieval and Renaissance history, Vol. 11. On Getting to be Bishop in León-Castile: the 'Emperor' Alfonso VII and the Post-Gregorian Church. 
  11. ↑ Beltrán Suárez, Soledad (1993). Los orígenes y la expansión del culto a las reliquias de San Salvador de Oviedo. ISBN 84-604-6763-5. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Ann Harris, Julie (1995). Redating the Arca Santa of Oviedo. ISSN 0004-3079. 
  13. ↑ Risco, Manuel; Flórez, Enrique (1747). España Sagrada. 
  14. ↑ Unha das edicións modernas é a de Benito Sánchez Alonso (1924), Crónica del Obispo Don Pelayo (Madrid). Dispón dunha tradución parcial ao castelán de J. E. Casariego (1985), Crónicas de los reinos de Asturias y de León (León), p. 172–81.
  15. ↑ Pérez de Urbel, Justo (1951). Pelayo de Oviedo y Sampiro de Astorga. Hispania: Revista española de historia. ISSN 0018-2141. 
  16. ↑ Rodrigo non chegou a ser conde ata 1121 e a primeira referencia ao seu matrimonio data de xullo de 1122. Ademais, Paio refírese ao matrimonio de Elvira, filla de Afonso VI, con Roxerio II de Sicilia en 1118.
  17. ↑ Calleja Puerta, Miguel (1999). La nobleza peninsular en la Edad Media. Una genealogía leonesa del siglo XII: la descendencia de Vermudo II en la obra cronística de Pelayo de Oviedo. 
  18. ↑ Segundo Barton e Fletcher, p. 72–73, n. 33 e 36–37, F. J. Fernández Conde (1971), "La obra del obispo ovetense D. Pelayo en la historiografía española", Boletín del Instituto de Estudios Asturianos, 25:249–91, esp. p. 250–55, é moi crítico coa historiografía de Paio, e B. Sánchez Alonso (1947), Historia de la historiografía española (Madrid), p. 117, deféndeo como superficial, mentres que A. Blázquez y Delgado Aguilera (1910), "Elogio de Don Pelayo, obispo de Oviedo e historiador de España", Memorias de la Real Academia de la Historia, 12:439–92.
  19. ↑ Fernández Conde, Francisco Javier (1971). El libro de los testamentos de la Catedral de Oviedo. Iglesia Nacional Española. 
  20. ↑ Mansilla, Demetrio (1956). La supuesta metrópoli de Oviedo. Boletín del Instituto de Estudios Asturianos. ISSN 0020-384X. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paio_de_Oviedo&oldid=6691501»