Zera Yacob
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 28 de agosto do 1599 Axum, Tigray (Imperio de Etiopía) |
| Morte | 1692 Emfraz, Begemder (Imperio de Etiopía) |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | Etíope |
| Relixión | Igrexa Ortodoxa Etíope |
| Actividade | |
| Ocupación | Filósofo |
| Período de actividade | Século XVII |
| Movemento | Filosofia etíope (pt)   |
| Alumnos | Walda Heywat (pt) |
| Lingua | Ge'ez |
| Obra | |
Obras destacables Hatata (1667) | |
Zera Yacob (ge'ez: ዘርዐ ያዕቆብ), nado en Aksum (Tigray) o 28 de agosto do 1599 e finado en Emfraz (Begemder) no 1692, foi un filósofo etíope do século XVII. O seu tratado Hatata ("Investigación", 1667), composto arredor do ano 1630, precede ideas dos Discours de la méthode ("Discurso sobre o método", 1637) de René Descartes.[1][2] Foi contemporáneo da santa etíope Walatta Petros.
Traxectoria[editar | editar a fonte]
Yacob naceu nunha familia de granxeiros preto da cidade de Aksum, no norte de Etiopía, antiga capital do desaparecido reino de Aksum. O seu nome significa "a semente de Xacob" en lingua ge'ez. Aínda que o seu pai era pobre, pagou pola educación do filósofo en escolas tradicionais, onde Yacob entrou en contacto cos Salmos de David e coa doutrina da Igrexa Ortodoxa Etíope.
Yacob foi denunciado perante o emperador Susenyos, que se convertera ao catolicismo romano e ordenara aos seus súbditos facer o mesmo.[3] Tras rexeitar a fe católica, foi obrigado a exiliarse.[3] De camiño a Shewa, no sur, atopou unha cova ao pé do río Tekezé, onde viviu como eremita durante dous anos, rezando e desenvolvendo a súa filosofía.[2] Sobre esta experiencia, escribiu: "Aprendín máis vivindo só nunha cova que cohabitando cos eruditos. O que escribín neste libro é pouca cousa; na miña cova meditei sobre moitas outras".[4]
Tras o pasamento do emperador, herdou o trono o seu fillo Fasilides, un devoto seguidor da ortodoxia etíope. O novo monarca expulsou os xesuítas e suprimiu o catolicismo no seu territorio no ano 1633. Yacob abandonou entón a súa cova e trasladouse a Emfraz, onde atopou a un mecenas, o podente mercader Habta Egziabher. Yacob negouse a vivir coma un monxe, e casou cunha dama da familia de Egziabher. Nas súas palabras, "as leis cristiás que propoñen a superioridade da vida monástica sobre o matrimonio son falsas e non poden provir de Deus".[4] Secasí, rexeitou tamén a poligamia, xa que "a lei da creación manda que un home case cunha muller".[4]
Yacob converteuse no mestre dos fillos de Egziabher, e foi a instancia dun deles, Walda Heywat, que o filósofo redactou o seu célebre tratado.[2] Pouco máis se sabe do resto da súa vida, agás que permaneceu en Emfraz durante os restantes vinte e cinco anos. Morreu alí no 1692.
Filosofía[editar | editar a fonte]
Arredor do ano 1510, Abba Mikael traducíu e adaptou un texto árabe que compilaba citas de moitos filósofos da Grecia antiga, entre os que se atopaban Platón, Aristóteles e varios pensadores presocráticos.[1] A obra tiña unha forte influencia da filosofía árabe e etíope.[1] Yacob continuou esta tradición de pensamento, pero afirmando a prevalencia da razón humana ou lebuna sobre a autoridade dos grandes intelectuais do pasado.[1]
A pesar de crer nun Deus, Yacob rexeitou a fe de calquera relixión organizada, posto que prefería observar a verdade no mundo natural.[2][3] Fíxose coñecido por criticar os aspectos irracionais de todas as relixións, defendendo unha aproximación crítica e racional ás doutrinas da fe.[1] No Hatata, propuxo unha proba da existencia de Deus aplicando a idea de causa primeira, creando unha versión do argumento cosmolóxico.[2] Non obstante, o coñecemento de Deus non depende do intelecto humano, senón da capacidade da alma para producir a imaxe do divino.
Yacob é recoñecido pola súa ética centrada no principio de harmonía. Defendeu que a moralidade dunha acción depende se aumenta ou reduce a harmonía no mundo, unha forma de consecuencialismo. Tamén escribiu contra a discriminación, anticipando en décadas os argumentos do inglés John Locke.[1] No capítulo sexto do Hatata, afirma: "Todos os homes son iguais na presenza de Deus, e todos son intelixentes por ser as súas criaturas; El non creou a algúns para a vida, e outros para a morte, algúns para a misericordia, e outros para o xuízo. A nosa razón amosa que esta clase de discriminación non pode existir".[4] Neste sentido, a racionalidade igualaría a todas as persoas, independentemente da súa condición.[3] No capítulo quinto, critica a escravitude e, ao mesmo tempo, os evanxeos, posto que o que eles afirman sobre este tema "non pode provir de Deus".
Autenticidade do Hatata[editar | editar a fonte]
Tras a redescuberta dos manuscritos do Hatata polo relixioso Giusto d'Urbino, os estudosos Boris Turayev e Enno Littmann elaboraron cadansúa edición crítica do texto, con comentarios relativos ás súas influencias filosóficas no cristianismo, o islam e a tradición intelectual etíope. Ámbolos dous considerárona unha obra xenuína.[2]
No ano 1920, o investigador Carlo Conti Rossini puxo en dúbida a autenticidade do Hatata, que segundo el sería unha falsificación de d'Urbino.[2] A súa argumentación baseábase na idade dos manuscritos, así como o feito de que os dous únicos exemplares conservados foran descubertos polo propio d'Urbino.[2] Porén, Rossini tiña un coñecemento reducido da cultura etíope e da lingua ge'ez, e chegou a negar a posibilidade de que existise filosofía nun país que el consideraba pouco civilizado.[2] No 1934, Eugen Mittwoch sostivo a mesma tese, esta vez apelando á análise filolóxica dos documentos. Debido a estes traballos, o interese académico pola obra reducíuse considerablemente.[2]
Con posterioridade, Amsalu Akilu e Ato Alemyyehu Moges defenderon a autenticidade do Hatata, apelando ao seu contido non relixioso, á estrutura das frases e á particularidade do ge'ez empregado na súa elaboración. No 1976, Claude Sumner continuou esta liña de investigación, empregando análises comparativas, así como novas cartas de d'Urbino atopadas en Roma.[2] Sumner afirmou que o coñecemento do ge'ez de d'Urbino non era tan bo como se pensaba anteriormente, o que excluiría a posibilidade dunha falsificación.[2][5]
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 "Yacob and Amo: Africa’s precursors to Locke, Hume and Kant - Aeon Essays". Aeon (en inglés). Consultado o 2023-12-19.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 "In Search of Zera Yacob: Philosophy in Early Modern Ethiopia". intellectualhistory.web.ox.ac.uk (en inglés). Consultado o 2023-12-19.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 "What The ‘Hatata’ can Teach us About the Origin of Modernity – Comparative Literature". blogs.kcl.ac.uk. Consultado o 2023-12-19.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 The Treatise of Zera Yacob (PDF) (en inglés).
- ↑ Sumner, Claude (1985). Classical Ethiopian Philosophy (en inglés). Comercial Printing Press.