Taveuni

Taveuni
Vista desde o satélite
Mapa de Fidxi, mostrando Taveuni (en vermello) ao leste de Vanua Levu
Situación
País	Fidxi
Mar	Océano Pacífico
Coordenadas	16°48′40″S 179°57′40″L
Xeografía
Superficie	434 km. km²
Longura máxima	42
Largura máxima	14 km.
Punto máis alto	1.241 m. Monte Uluigalau
Demografía
Capital	Waiyevo

Taveuni é a terceira illa máis grande de Fidxi, despois de Vanua Levu e Viti Levu, cunha superficie total de 434 quilómetros cadrados. A illa en forma de *xaruto, é un enorme volcán en escudo, que se eleva desde o chan do Océano Pacífico, atópase a 6´5 quilómetros ao leste de Vanua Levu. Pertence ó grupo de illas de Vanua Levu e forma parte da Provincia Cakaudrove na División do Norte.

A illa tiña unha poboación de ao redor de 9000 habitantes, ao redor do 75 por cento deles indíxenas fidxianos, no censo de 1996. Taveuni ten abundante flora e é coñecida como o "Xardín das illas Fidxi". É un popular destino turístico. Os turistas séntense atraídos polas excelentes oportunidades de mergullo, prolífica vida de aves, camiñadas polo monte e fervenzas. As partes centrais da illa reciben moi altas taxas de precipitacións. Sendo de orixe volcánico os chans de Taveuni apoiaron historicamente a industria máis importante da illa, a agricultura.

Xeografía

Bouma Falls, 1998

Taveuni está situado no extremo norte do Mar Koro e é enteiramente o produto da actividade volcánica. A terceira illa máis grande de Fidxi sepárase de Vanua Levu polo Estreito de Somosomo. A illa ten entre 10 e 14 quilómetros de largo e 42 quilómetros de longo, é a parte superior dun volcán en escudo en estado latente, que xurdiu dunha ruptura nordeste-suroeste no fondo do océano. Cerca de 150 cono volcánicos salpican a illa, incluíndo o Uluigalau, o segundo pico máis alto de Fidxi de 1.241 metros, e o pico Des Vœux, cunha altura de 1195 metros. Houbo polo menos 58 erupcións volcánicas desde o primeiro asentamento humano en torno a 950-750 aC todo o cal afectou aos dous terzos meridionais da illa. Grandes erupcións entre o 300-500 dC causaron o abandono das zonas do sur ata preto do 1100. A última erupción produciu un fluxo de lava no extremo sur da illa ao redor de 1550. A crista central da illa delimita a maior actividade volcánica que rodea as chemineas volcánicas.

O lago Tagimaucia é unha das máis famosas atraccións turísticas de Taveuni. Atópase nun cráter volcánico a unha altitude de 800 metros, e é o hábitat da rara flor tagimaucia. A fervenza máis famosa de Fidxi, a Bouma Falls, tamén está na illa, se atopa no Bouma National Heritage Park. Ao sur da vila de Vuna e a lagoa, atopase o chorro de rocas negras de area unha zona coñecida como o Cabo do Sur, onde a última erupción volcánica de Taveuni derramouse no mar fai uns 500 anos. O máis destacado da rexión é o espiráculo Matamaiqi con géiseres creados polos ventos alisios que se estrelan nas rocas volcánicas A 20 minutos a pé da cidade de Waiyevo está o escorregadoiro acuático Waitavala. Este canle rampla totalmente natural cae en picado durante uns 50 metros pola exuberante ladeira e é o lugar predilecto para os nenos locais e os turistas valentes. No leste de Taveuni a Fervenza Savulevu Yavonu desemboca no océano. Tavoro Creek, Somosomo Creek, Río Waimbula son as vías fluviais máis importantes das illas.

Pero moitas das atraccións máis coñecidas de Taveuni xacen baixo a auga. Hai tres grandes áreas diferenciadas de mergullo ao redor da illa. Ao norte de Taveuni atópanse as próximas illas de Qamea e Matagi cos seus sistema de arrecifes circundantes. O Rainbow Reef e Vuna Reef son famosos polo mergullo e o snorkeling, respectivamente. O Rainbow Reef, no lado occidental do estreito Somosomo entre Taveuni e Vanua Levu, é coñecido como unha das principais zonas de mergullo no coral brando do mundo. a lagoa Vuna en forma de ferradura, cerca do extremo sur da illa, é moi apreciada entre os mergulladores pola oportunidade de ver especies pelágicas e as especies de peces expostas no lado sur do arrecife, mentres que a parte occidental inteior proporcionan prístinos xardíns de corais brandos e duros. A migración dos xibardos pasa pola illa en xullo.

É interesante citar que a illa de Taveuni cruza a antimeridiano de leste a oeste polo que a porción nororiental da illa atópase a 179 grados de lonxitude e a parte sur-occidental en -179 grados de lonxitude. Isto é un exemplo que causa estragos no software SIX no cal un polígono xeométrico ao redor do perímetro da illa faise de forma incorrecta e envólvese ao redor do globo.

Para protexer a fauna de Fidxi, creáronse dous santuarios na illa de Taveuni, a saber, a Ravilevu Nature Preserve na costa leste, e a Taveuni Forest Preserve no centro da illa.

Asentamentos

Wairiki Mission, 2003

A poboación concéntrase principalmente na máis protexida parte occidental da illa. Taveuni ten oito aldeas principais. A metade da costa oeste está o centro administrativo de Waiyevo. A área urbana máis grande, comprende os pobos xemelgos de Somosomo e Naqara. Como o tradicional feudo de Tui Cakau, un dos xefes de máis alto rango de Fidxi, Somosomo é considerada como a Capital de Confederación Tovata, mentres que Naqara, un asentamento indofidxiano, é o centro comercial da illa. O hospital principal atópase en Waiyevo mentres que un número de postos de socorro e centros de saúde atópanse ao redor da illa.

Clima

O clima de Taveuni e Fidxi é tropical sen temperaturas extremas. Describiuse como típico das terras altas. Entre novembro e abril, a área é propensa aos ciclóns tropicais. As taxas de choiva na illa son altas porque as montañas centrais producen precipitacións por Nube orográfica. Anualmente caen 10 metros de choiva no lado oriental da illa, pero o lado occidental está ao abrigo dos ventos alisios do sueste pola crista que corre ao longo da illa. O nervio central ten un clima húmido de terras altas que acolle bosques montanos e submontanos. A zona de Mount Koroturanga, rexistrou unha precipitación anual de 9.970 mm de media. Un estudo de 2011 identificou a erosión costeira, inundacións o fornecemento de auga así como os impactos máis significativos do cambio climático nalgunhas das vilas de Taveuni.

Historia

Vista da costa cara a Illa Matagi, 2010

En 1643, Abel Tasman converteuse no primeiro europeo en avistar Taveuni. A visibilidade era pobre e confundiu os picos de Taveuni con illas separadas. Historicamente, Vuna foi considerado como a vila máis importante de Taveuni cando o Tui Cakau (Ratu Yavala) residía alí, pero as guerras tribais finalmente estableceron a supremacía de Somosomo. A finais da década de 1860, o señor da guerra Tongano Enele Ma'afu, que conquistara as Illas Lau, foi derrotado polo exército de Tui Cakau nunha escaramuza en Somosomo. Varias illas que se puxeran do lado de Ma'afu foron vendidos por Tui Cakau nese momento aos colonos europeos como castigo, e os seus habitantes foron trasladados a Taveuni. As vilas de Lovonivonu e Kanacea están poboadas polos seus descendentes.

De feito, Enele Ma'afu non foi derrotado polo exército de Tui Cakau como se indicou anteriormente. Enele estaba en Tonga nese momento. En xullo de 1862 Ma'afu foi de visita a Tonga con Tui Bua para buscar unha resolución sobre a súa campaña en Fidxi co Parlamento de Tonga. Durante a súa ausencia, Wainiqolo, un dos seus lugartenentes declarou a guerra a Golea. Wainiqolo foi asasinado a tiros na praia de Wairiki e os tonganos foron sacrificados.

Wainiqolo tomara a Tui Cakau prisioneiro cando Golea participou nunha liorta interna Cakaudrove. Foi o momento oportuno para que Wainiqolo iniciara a súa campaña mentres Golea estaba involucrado nunha loita interna en Vanualevu. Ma'afu nunca perdoou a Wainiqolo pola súa actuación e retiroulle todas as terras que lle asignara. Os historiadores viron isto como unha confirmación de que Ma'afu non formaba parte da trama de Wainiqolo para conquistar Tui Cakau mentres el estaba ausente en Tonga. O ataque non provocado por parte de Wainiqolo foi considerado por Tui Cakau como a cancelación da súa obrigación de respectar o dereito de Ma'afu ás illas que formaran antes parte do cacicado de Cakaudrove. Golea procedeu a vender o conxunto de Vanuabalavu aos europeos.

O 3 de febreiro de 1865 un Tribunal de Arbitraxe foi convocado polo cónsul británico Jones que ditou a decisión da Corte de que Ma'afu era o propietario legal de Vanuabalavu e as illas asociadas. Ma'afu inmediatamente executou unha declaración xurada o día seguinte ao efecto de declarar Vanuabalavu e o resto das terras da súa propiedade. A vida de Enele Ma'afu o Tui Lau hase está documentada en "Summary of Key Historical Events". Na Tikina Makawa ou Vuna non foi derrotado por Somosomo como lese na declaración anterior. De feito, historicamente Taveuni foi posuído e controlado por dous xefes tribais distintos, Tikina ou Vuna desde o sur e outro no norte de Taveuni. O Tui Cakau ten a súa terra sobre a auga fronte á illa de Taveuni e na parte central de Taveuni.

En 1876, foi construído un tranvía dacabalo de 2´4 quilómetros na finca Selia Levu para o transporte da cana de azucre a un muíño.

Recentes

O Taveuni FC foi fundado en 1947. O Bouma Forest Park, máis tarde renomeado como Bouma National Heritage Park foi fundado en 1990 logo de que os clans de terratenientes preocupáranse pola ameaza das tallas. A reserva cobre máis ou menos un terzo da illa. En xaneiro de 2003, o gran ciclón Ami cruzou a illa. En xaneiro de 2008, o Ciclón Gene causado extensos danos na illa. En marzo de 2010, a illa viuse afectada polo gran furacán tropical Tomas. O ollo da tormenta pasou a 30 km da illa e produciu unha enorme marusía e ondas altas.

Flora e fauna

Un macho Pomba laranxa

Case todas as plantas e animais autóctonos de Fidxi atópanse en Taveuni, que sufriu menos devastación de desmonte de terras que outras zonas de Fidxi. A ausencia da mangosta, un depredador importante, tamén desempeñou un papel na supervivencia en Taveuni de cangrexos de terra, o único morcego da froita, o morcego Taveuni Silk, e algunhas especies únicas de palmeira. A illa é a segunda máis grande no Océano Pacífico en estar libre da mangosta. Outras especies que se atopan na illa inclúen a iguana listada e as especies de ra Platymantis vitiensis e Platymantis vitianus. O morcego cara de mono de Fidxi en perigo crítico de extinción só se atopa en Taveuni. Foi descuberto polos científicos en 1977. A planta de floración Balaka seemannii que é endémica de Fidxi atópase na illa.

A Iguana verde ou Iguana Americana introduciuse nás illas Fidxi. O lagarto é unha ameaza, xa que non ten inimigos naturais, pode alcanzar unha alta densidade de poboación, cómese a planta de taro e transmite bacterias de salmonela que poden ser transferidas aos seres humanos si son picados. En 2013, comezou un programa de erradicación coordinada pola Autoridade de Bioseguridade de Fidxi.

Taveuni é tamén o fogar do Escaravello Taveuni, dos papagaios Prosopeia tabuensis e Phigys solitarius, da ave de rapina Accipiter rufitorques, os paxaros Myiagra azureocapilla, Zosterops explorator, Erythrura pealii, Ptilinopus victor; a Gymnorhina tibicen, introducida para controlar as pragas do coco, proliferou na illa. Atopouse na illa o papagaio Charmosyna aureicincta, en grave perigo de extinción. En total 22 especies de aves endémicas rexionais rexistráronse na illa o número total de especies de aves que se atopa na illa é de preto de 100.

Economía

Aeroporto de Matei, 2003

A produción agrícola da illa é un importante contribuinte á economía de Fidxi. A copra foi tradicionalmente o cultivo máis importante producido en Taveuni, e sempre foi o elemento básico da economía local. Nos últimos tempos os agricultores cambiaron fundamentalmente ao taro, kava e outros cultivos especiais como vainilla, xunto con froitas tropicais e café. Durante a Guerra Civil Americana (1861-1865), o algodón foi plantado en Taveuni e exportado a Europa. A cana de azucre tamén se cultivou durante un breve período. Tamén se cría gando, ovino, bovino e tamén a avicultura, pero a cría de animais quédase atrás fronte a produción de cultivos en importancia económica. Nos últimos tempos, o turismo converteuse nun contribuiente á economía local, con preto dunha ducia de pequenos centros turísticos que proporciona opcións de aloxamento para os visitantes e de emprego e oportunidades de negocio para a poboación local.

Idioma

O dialecto Taveuni fidxiano reflicte influencia tongana. Unha das súas características máis distintivas é a substitución do 'k' por unha consonante Oclusiva glotal. Xa que logo, o Tui Cakau é coñecido localmente como o Tui Ca'au.

Taveunians notables

Talvez o residente Taveuni máis coñecido foi internacionalmente Ratu Sir Penaia Ganilau (1918-1993), de Fiji última Gobernador Xeral e a primeira Presidente, que tamén era Tui Cakau. A familia Ganilau é unha rama da Ai Sokula clan, aos que o presente Tui Cakau e Ministro de Gabinete Ratu Naiqama Lalabalavu tamén pertence. Outra Taveunian notable é de Fiji actual Primeira Dama, Adi Salaseini Kavunono, esposa do presidente Ratu Josefa Iloilo. Ratu Jone Yavala Kubuabola é o ministro de Fiji de Facenda, cargo que ocupou desde 2000. Tamén representa aos distritos electorais Suroeste Urban Fiji Comunales na Cámara de Representantes, para o que foi elixido como candidato do Soqosoqo Duavata nin Lewenivanua (SDL) en 2001. El tamén era un ex gobernador do Banco Central de Fiyi. Ratu Inoke Kubuabola (o irmán menor de Ratu Jone Yavala Kubuabola) é un político de Fiji que se desempeñou como xefe da oposición en 1999 e 2000. Converteuse en líder do Partido Político Fiji (Soqosoqo nin Vakavulewa nin Taukei ou SVT) logo da súa derrota nas eleccións de 1999 e a posterior renuncia do seu líder, o derrotado primeiro ministro Sitiveni Rabuka, desde Parliament.Kubuabola desempeñou como Alto Comisionado de Fiji a Papúa Nova Guinea desde 2002 a 2005. a finais de 2005, tratou de manexar o problema dos gardas de seguridade de Fiji, a quen algúns^[quen?] acusados de ser mercenarios, que operan ilegalmente na illa de Bougainville. O incidente avergoñou ao goberno de Fidxi e ameazou con tensar as relacións entre os dous países.

O 4 de maio de 2006 Kubuabola enviouse a Tokio como embaixador de Fidxi ao Xapón e Corea, en substitución de Ratu Tevita Momoedonu. Permaneceu neste cargo ata xullo de 2009; o 24 de xullo, foi nomeado Ministro de Relacións Exteriores da familia Provisional Government.The Kubuabola é unha rama da Ai Sokula clan, aos que o presente Tui Cakau e Ministro do Gabinete Ratu Naiqama Lalabalavu tamén pertence.

Isikeli Vuruna, un futbolista de rugby naceu en Taveuni.

Referencias culturais

Tanto Vengadores do Reef e Regreso ao lago azul foron parcialmente filmadas na illa.

Vexase tamén

Ligazóns externas

• Global Volcanism Program: Taveuni Smithsonian Institution - Worldwide Holocene Volcano and Eruption
• Somosomo HydroArquivado 15 de xullo de 2014 en Wayback Machine. - Department of Energy