Naxos

Naxos
Localización
	37°05′00″N 25°28′00″L / 37.0833, 25.4667Coordenadas: 37°05′00″N 25°28′00″L / 37.0833, 25.4667
Estado	Grecia
Administracións descentralizadas	Decentralized Administration of the Aegean (en)
Periferias	Exeo Meridional
Unidades periféricas	Naxos (pt)
Concello	Naxos and Lesser Cyclades Municipality (en)
Poboación
Poboación	17.930 (2011) (41,89 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Cícladas - Κυκλάδες
Superficie	428 km²
Medición	21,7 () × 32,5 () km ;
Bañado por	Mar Exeo
Altitude	1.003 m
Punto máis alto	Zas mountain (en) (1.001 m)
Datos históricos
499 a. C.	Evento clave
499 a. C.	Cerco de Naxos (499 a.C.) (pt)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+02:00, horario estándar; UTC+03:00, horario de verán
Páxina web	naxos.gr

Naxos (en grego Νάξος) é unha illa grega do mar Exeo, que pertence ao arquipélago das Cícladas. Ten 429 km² e 19.000 habitantes, o que a fai a máis grande das illas das Cícladas no mar Exeo. Foi o centro da arcaica cultura das Cícladas. A illa é famosa por ser unha fonte de esmeril, unha rocha rica en corindón, que ata a época moderna foi un dos mellores abrasivos dispoñibles.

A cidade máis grande e capital da illa é Chora ou Naxos, con 6.533 habitantes (censo 2001). Os principais pobos son Filoti, Apiranthos, Vivlos, Agios Arsenios, Koronos e Glinado.

Mitoloxía[editar | editar a fonte]

De acordo coa mitoloxía grega, o mozo Zeus criouse nunha cova no monte Zas ("Zas", que significa "Zeus"). Homero menciona "Día"; literalmente, a illa sagrada "da deusa". Karl Kerényi explica (falando coma se fose un grego antigo):

Este nome, Día, que significa "celestial" ou "divina", aplicouse a varias pequenas illas escarpadas no noso mar Exeo, todas elas preto das illas máis grandes, tales como Creta ou Naxos. O nome de "Día" ata foi trasladado á mesma illa de Naxos, xa que se supón que foi a illa nupcial de Dioniso.^[1]

Unha lenda conta que na época heroica antes da Guerra de Troia, Teseo abandonou a princesa Ariadna de Creta filla do rei Minos, nesta illa despois de que ela axudáralle a matar ao Minotauro e escapar do labirinto. Dioniso (deus do viño, festas, e a enerxía primordial da vida) que era o protector da illa, rescatou a Ariadna e namorouse dela. Pero co tempo Ariadna, incapaz de soportar a súa separación de Teseo, ou ben se matou (segundo os atenienses), ou ascendeu ao ceo (segundo versións anteriores). A parte do mito de Naxos de Ariadna tamén se conta na ópera de Richard Strauss Ariadne auf Naxos.

Noutra versión da lenda, relatada brevemente por Homero na Odisea (XI, 321-325), Artemisa mata á Ariadna en «Día, a illa bañada por ríos», que Diodoro Sículo asimila a Naxos, pero é máis probable que sexa a actual Día, ao longo da costa norte de Creta. O que si é certo é que a illa rendía culto a Dioniso, patrón das viñas, que eran o seu principal cultivo.

Os irmáns xigantes Oto e Efialtes figuran en polo menos dous mitos Naxos: nun, Artemisa comprou o abandono do asedio que puxeron en contra dos deuses, ofrecéndose a vivir en Naxos como amante de Otus; noutro, os irmáns asentáronse en realidade en Naxos.

Historia[editar | editar a fonte]

Naxos foi habitada antes do final do primeiro período cicládico (antes do 2000 a. C.). Foi colonizada polos xonios en época arcaica. Rapidamente fíxose próspera. Acadou o apoxeo da súa gloria nos séculos VII e VI a. C., nos que domina, entón, a todas as Cícladas.

Ofrece a esfinxe chamada dos naxios en Delfos e os soados leóns de Naxos en Delos. En 500 a. C., os persas fracasan diante da illa, o que marca o fin de sur expansión en Xonia. En 527 a. C., unha nova expedición persa é organizada contra as Cícladas, con Aristágoras, gobernador de Mileto, á cabeza. De novo, o asedio fracasa. A finais do século VI a.C., alcanza o seu apoxeo baixo o tirano Ligdamis, instalado alí segundo Herodoto, por Pisístrato. O historiador di que nesta época, ela «excede a todas as outras illas en prosperidade» (Historia, V, 28).

En 491 a. C., durante a primeira guerra médica, ten lugar a vinganza persa: Naxos é tomada polo xeneral Datis, os habitantes que non puideron fuxir son reducidos á escravitude, a cidade e os templos son incendiados. Os naxios fan logo defección e na batalla de Salamina achegan catro trirremes aos gregos.

Tras a vitoria, forma parte da confederación de Delos. Moi rapidamente, sublévase contra o imperialismo ateniense: en 468 a. C., Naxos fai defección coa súa frota, e entón é asediada e sometida por Atenas, «contrariamente á norma», segundo Tucídides (I, 98, 4). Os atenienses enviaron clerucos (colonos) á illa, 500 tras o exilio de Tucídides, o adversario de Pericles, en 443 a. C.. En 338 a. C., é conquistada polos macedonios, e en 166 a. C. polos romanos.

Na Idade Media, como o resto das Cícladas, a illa foi conquistade polos venecianos como resultado da Cuarta Cruzada, en 1207. O veneciano Marco Sanudo convértese en Duque de Naxos. Constrúe o forte rodea a cidade vella. Naxos pasa logo aos otománs de 1579 a 1821.

Escavacións e restos arqueolóxicos[editar | editar a fonte]

Naxos, florecente nos séculos VII e VI a. C., foi explorada con particular éxito por Kondoleon. na rexión interior, ao sur da aldea de Sangri, existía un templo arcaico de Deméter e Core (tiña planta cadrada con 13 m de lado), que resultou posteriormente integrado nunha basílica do século V.

A antiga cidade de Naxos coincidía en nome e lugar coa pequena cidade actual. Da época arcaica consérvanse, no illote anterior a Palati, os restos un grandiosos portalón, entre eles dun templo xónico do século VI a. C. Xa identificado en 1924 por G. Welter como un hekatompedon (a cella ten 30,50 m) e posteriormente escavado e estudado por G. Gruben a partir de 1968. O templo, presuntamente dedicado a Apolo, era in antis en ambas as frontes, mentres a cella dividíase en tres naves.

Nos anos 60, Zaphiropoulos ocupouse dunha necrópole xunto ao poboado de Tsikalario, que permanecera en uso desde a época xeométrica ata o século VII.

Kondoleon, en 1971, estudou a antiga cidade de Naxos e a necrópole de Aplomata, rica en esculturas cicládicas.

Entre os varios materiais recuperados nos estratos arcaicos de Naxos e Paros merecen especial atención os numerosos documentos que testemuñan a habilidade dos escultores destas illas.