Hans Urs von Balthasar

Hans Urs von Balthasar

Biografía
Nacemento	12 de agosto de 1905 Lucerna, Suíza
Morte	26 de xuño de 1988 (82 anos) Basilea, Suíza
Lugar de sepultura	Church of St. Leodegar (en)
Cardeal
28 de xuño de 1988 –
Datos persoais
País de nacionalidade	Suíza
Relixión	Igrexa católica
Educación	Universidade de Zúric
Actividade
Ocupación	sacerdote católico (1939–), teólogo , escritor , tradutor
Lingua	Lingua alemá
Orde relixiosa	Compañía de Xesús
Premios (1975)  Gottfried-Keller-Preis (en) (1971)  Romano Guardini award (en)  honorary doctor of the University of Münster (en)
Sinatura
Páxina web	balthasarbooks.com

Hans Urs von Balthasar, nado en Lucerna en 12 de agosto de 1905 e finado en Basilea en 26 de xuño de 1988, foi un teólogo católico suízo.

Traxectoria

Estudou en Viena, Berlín e Zürich, licenciándose en literatura alemá. En 1928 entrou nos xesuítas, e ordenouse en 1936, traballou en Basilea como capelán de estudantes. En 1950 deixou os xesuítas.

En 1953 escribiu Abatide os Bastións, onde defende que a Igrexa non debe situarse ante o mundo moderno como unha inimiga ou unha fortaleza pechada, senón que, seguindo a súa vocación transcendente, debe abrirse e asimilar o bo dos novos sistemas, deixándose interpelar para actualizar os tesouros esquecidos ou aínda non descubertos contidos no depósito da fe. Debido a que os seus traballos non encaixaban nas formulacións tradicionais, as autoridades relixiosas prohíbenlle dar clases. Pronto gañou sona de ser un dos teólogos católicos máis eruditos e profundos. Balthasar sondeaba a fondo figuras filosóficas como Heidegger, Nietzsche, Kierkegaard Martin Buber ou Ernst Bloch.

As desconfianzas que suscitaba en sectores eclesiais influentes fixeron que non fóra chamado a colaborar no Concilio Vaticano II. Tras el, rehabilítase a súa figura. En 1971, fundou con Joseph Ratzinger e Henri de Lubac a revista Communio. Continuou cunha produción monumental, abordando unha visión global das diversas dimensións do cristianismo. Unha muller, Adrienne von Speyr, coa que fundou unha orde secular, inspirou en gran medida o enfoque dos seus traballos, tal como en repetidas ocasións recoñeceu.

En 1975 recibiu o galardón literario máis prestixioso que se concede en Suíza: o premio Gottfried Keller. En 1988, foi nomeado cardeal por Xoán Paulo II, que lle amosara publicamente o seu recoñecemento e admiración. Morreu dous días antes da cerimonia. Con Karl Rahner, Balthasar é un dos máis importantes teólogos católicos do século XX, Balthasar foi un tradicionalista, pero á vez moi ecléctico nas súas fontes.

Pensamento

O Home

É un ser finito nun mundo finito, pero a súa razón vital está aberta ao ilimitado. É consciente da súa continxencia: podería non ser. Isto faille interrogarse sobre o ser total. A filosofía humana é fundamentalmente teolóxica, posto que formula a cuestión do Ser Absoluto, sexa este concibido como ente persoal ou apersoal.

Escisión entre ser e esencias

O ser semella necesario, pero as esencias concretas poderían non existir. A isto a filosofía deulle varias respostas:

• para Parménides o Ser é infinito e inmutable, o limitado é unha ilusión; Buda e Plotino pensarán así; a verdade só se acada na fusión co UN, que é á vez o todo e o nada.
• para Heráclito todo é cambio e movemento, isto significa aceptar a identificación dos contrarios, aceptar o absurdo.
• para Platón hai que pensar a partir dunha concepción dualista da realidade: o finito non é infinito. Logo o finito é unha caída, un estado de corrupción dende o mundo ideal ao que hai que retornar.
• para o panteísmo o finito en realidade é necesario para que o Ser desenvolva as súas potencialidades, para que teña algo que amar. Logo se o finito aparente é necesario, é unha prolongación da divindade mesma. Isto é contraditorio, porque entón Deus é indixente. Balthasar rexeita o recurso a Georg Wilhelm Friedrich Hegel onde o Espírito necesita, para o seu autodevenir, dun mundo no que despregarse e onde o home se disolve como concreto individual nun momento especulativo. Para Balthasar, Pascal e Kierkegaard expresáronse máis existencialmente e, xa que logo, máis axeitadamente.

A resposta só pode dala o Ser Absoluto revelándose en si mesmo. A Orixe da linguaxe ha de poder comunicarse e facerse entender. A filosofía de Balthasar é pois unha meta antropolóxica que apunta ao ser e a esencia do ser humano.

O Un, o Bo, o Verdadeiro e o Belido

O home é inconcibible sen o diálogo co outro. Balthasar acepta a idea de Ludwig Feuerbach de que o home existe coexistindo. Isto maniféstase nunha experiencia moi primaria: o neno empeza a adquirir conciencia de si mesmo polo rostro, o sorriso da nai. Aquí percibe catro cuestións básicas:

• É Un no amor da súa nai, pero non é a súa nai
• Ese amor é bo, polo tanto, todo o que existe ha de ter un fondo bo
• Ese amor vívese como auténtico, logo ha ser verdadeiro
• Ese amor provoca ledicia e alegría, xa que logo, experiméntase como belido.

O Un, o Bo, o Verdadeiro, e o Belido son os atributos transcendentes do ser porque son predicables ao Ser total. Supoñamos que Deus é a Totalidade do Ser, daquela a criatura participa fragmentariamente dos atributos transcendentais que só o son plenamente en Deus. E dánse interiores os uns aos outros, dada a súa plenitude. O verdadeiro tamén é bo, belido e Un. O Ser se se manifesta, marabíllanos e é belido. Ao revelarse, entrégase: é bo. Ao entregarse dise a si mesmo: é verdadeiro. Dende este núcleo desenvolverá o seu pensamento nunha colosal triloxía.

Estética

Balthasar tenta describir ao Ser na súa manifestación progresiva ao home: En Abraham, en Moisés, nos Profetas. Trata de distinguir ao Ser Total que se revela dos intentos filosóficos e relixiosos por acadar a Deus, así como dos ídolos que o home se constrúe na súas repetidas caídas na escravitude da autolatría. Na automanifestación do Ser Absoluto, ata a entrega total en Xesús de Nazaret na súa vida, na súa morte e na súa resurrección, percíbese a beleza (Gloria).

Dramática

Balthasar pasa a se internar na dialéctica entre a liberdade absoluta que se entrega e é graza e a liberdade relativa, fráxil, finita, pero real do home. Estas poden entrar en combate ou entrar en comuñón camiñando cara a mesma dirección que non é outra que o Ser Absoluto mesmo. Isto só será posible se a liberdade finita se exerce por amor como obediencia ao Amor Absoluto manifestado na Liberdade Absoluta.

Lóxica

Balthasar trata de responder como o Ser Absoluto na súa Palabra infinita pode imprimirse na palabra finita, encarnada nun ser humano ínfimo no cosmos e na historia: é o problema da encarnación e as dúas naturezas de Cristo. O anonadamento do Verbo en Xesús de Nazaret.

Aborda tamén o problema de como chega esta Palabra infinita a comunicarse á criatura limitada que é o home, como se fai comprender, como pode ser vital e existencialmente captada: é a cuestión do Espírito Santo.

Resposta

Deus crea un mundo sen ter necesidade del porque na súa automanifestación se revela como comuñón. Deus é Un, Bo, Verdadeiro e Belido porque é Amor por natureza e o Amor supón o Un, o Outro e a súa Unidade (misterio da Santa Trindade). Polo tanto, a alteridade do cosmos xa non é unha caída, unha corrupción dende unha esfera ideal, senón imaxe de Deus sen ser Deus.

Dado que a Palabra infinita na que Deus se revela é o Verbo, o Fillo, Deus mesmo, esta poderá asumir o ser da criatura (misterio da encarnación). Pode facela entrar na Comuñón do ser Absoluto, sen fundila, sen disolvela (cousa esta última que ocorre nas místicas do budismo ou do hinduísmo. O Ser Absoluto é entrega absoluta; pode abrazar ao home sen facelo desaparecer, sen baleiralo, pode abrazalo plenificándoo, colmando a súa arela esencial de unidade, bondade, beleza e verdade. Uns atributos que no Ser Absoluto e no home son persoais e se procuran mutuamente.

Consecuencias para a fe

A automanifestación do Ser a través de Cristo e a súa cruz só se pode entender se se comprende existencialmente a entrega humana ata a morte como expresión dun amor total. Así pois, a fe é unha resposta individual e colectiva ao amor que se entregou por cada un e por todos. En consecuencia, crer é só amar, e nada pode nin debe ser crido se non o amor. Nunha sociedade onde todo se valora en réditos económicos e adquisición de prestixio social e poder político e onde o demais se despreza como carente de interese e de sentido, o cristianismo ha de proclamar que Só o amor é digno de fe (título dunha das súas obras). A única recompensa é o amor mesmo.

A culpa está desintegrada no Amor absoluto e a total, este sostén e dinamiza na aparencia do absurdo, da inutilidade, da fraxilidade e do contraditorio. No fondo do abismo, do sufrimento, da culpa e da morte está o Bo, o Belido que é Verdadeiro, que é máis Real que a realidade mesma. A recíproca integración de todas as accións de todos aqueles que viven do amor están abertas e se apoian cara ao Infinito. As boas obras só han de ser ecos dese amor.

Consecuencias para a Igrexa

A Igrexa só será auténtica se vive na conciencia da súa impotencia e da súa fraxilidade. Só pode manifestarse o poder do Amor na exposición desprotexida e desinteresada dos que viven do Amor que cura a culpa (o perdón), o sufrimento, o egoísmo e a morte. O poder económico, cultural, comunicativo e político supón a traizón a súa propia esencia. Os movementos e as comunidades que arelan ocupar posicións de poder para axudar así á Igrexa, en realidade a adulteran, ocultan o seu propio ser.

Se o Ser Absoluto revelouse como Amor Absoluto no anonadamento e na Cruz debe renunciarse aos medios de poder mundanos, e a identidade entre evanxelización e influencia socioeconómica, que polas propias regras internas do poder mundano acaba sempre en prepotencia e integrismo. Só na impotencia actúa o superpoder do Amor Absoluto (Quen é cristián, ed. 1993).

Inferno e Esperanza

A sobreabondancia do Amor e o seu poder difusivo, a través dos que viven del, fai que non haxa lugar a unha sistemática sobre cantos se salvarán e cantos se condenarán. Balthasar recolle elementos nas Escrituras e nos Pais da Igrexa que falan da salvación para todos e cada un. Na dimensión do amor sen límites, a esperanza do crente non consiste en salvarse el, a única esperanza que se lle permite ao cristián é a salvación de todos os homes. Balthasar apela á tradición da Igrexa que prega pola salvación de todos e cada un dos homes. E ese prego, esa súplica se é verdadeira e auténtica, debe estar chea de sentido e pode ser eficaz e frutífera. Nese contexto, é como se entende a súa famosa afirmación de que o inferno existe pero quizais estea baleiro.

Obras

• Abatide os bastións (1953).
• A verdade é sinfónica (1972).
• Gloria (7 volumes)(1985-1989).
• Teodramática (5 volumes)(1990).
• Só o amor é digno de fe (1988).
• O corazón do mundo (1991).
• Quen é cristián (1983).
• Meditacións sobre o credo apostólico (1989).
• Tratado sobre o inferno (1999).
• Adrienne von Speyr: vida e misión teolóxica (1986).
• ¿Por que son aínda cristián?.
• O cristián e a anguria (1989).