Síux: Diferenzas entre revisións
m →Outros artigos: +control autoridades using AWB |
engado contido de en:wiki |
||
Liña 12: | Liña 12: | ||
|relacionados = [[pobo assiniboine|Assiniboine]], [[pobo dakota|dakota]], [[Pobo lakota|lakota]] e [[pobo nakoda|nakoda]] |
|relacionados = [[pobo assiniboine|Assiniboine]], [[pobo dakota|dakota]], [[Pobo lakota|lakota]] e [[pobo nakoda|nakoda]] |
||
}} |
}} |
||
Os '''síux'''<ref>{{DRAG|síux}}</ref> son un grupo lingüístico e étnico de nativos americanos asentados nos territorios do que agora son os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]]. |
Os '''síux'''<ref>{{DRAG|síux}}</ref> son un grupo lingüístico e étnico de nativos americanos asentados nos territorios do que agora son os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]]. O nome síux é unha forma abreviada de ''Nadouessioux'', que foi tomada do francés canadense como Nadoüessioüak a partir dun [[exónimo]] anterior da tribo [[Pobo ojibwa|ojibwa]]: na·towe·ssiwak, "síux". |
||
Os síux eran un dos tres grupos de sete tribos que formaban a Gran Nación Síux e que se agrupaban a partir de tres variedades lingüísticas da [[lingua síux]]: [[Lingua dakota|Dakota]], [[Lingua lakota|Lakota]] e [[Nakota]] que, ás veces, aparecen indicadas polos grupos tribais como [[Pobo lakota|lakota]], [[Pobo Santee|santee]] e [[Pobo Yankton-yanktonai|yankton-yanktonai]]. |
|||
O nome síux é unha forma abreviada de Nadouessioux, que foi tomada ao francés canadense como Nadoüessioüak a partir dun exónimo anterior da tribo [[pobo ottawa|ottawa]]: na·towe·ssiwak, "síux". |
|||
Os santee dakota (''Isáŋyathi''; "coitelo") residen no extremo leste das Dacotas, [[Minnesota]] e norte de [[Iowa]]. Os yankton e yanktonai Dakota (''Iháŋktȟuŋwaŋ'' e ''Iháŋktȟuŋwaŋna'', "Aldea ao final" e "Pequena vila ao final"), colectivamente tamén denominados polo endónimo ''Wičhíyena'', residen preto do [[río Minnesota]]; considéranse os síux medios e, no pasado, foron erroneamente clasificados como Nakota. Os nakota reais son os [[assiniboine]] e stoney do oeste de [[Canadá]] e [[Montana]]. Os lakota, tamén chamados teton (''Thítȟuŋwaŋ'', posiblemente "Habitantes da pradeira"), son os síux máis occidentais, coñecidos pola súa cultura de caza e guerreiros. |
|||
Hoxe en día, os síux manteñen moitos gobernos tribais dispersos en numerosas reservas e comunidades de [[Dacota do Norte]], [[Dacota do Sur]], [[Nebrasca]], Minnesota e [[Montana]] nos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]]; e [[Manitoba]], o sur de [[Saskatchewan]] e [[Alberta]] en [[Canadá]]. |
|||
== Divisións sociais == |
== Divisións sociais == |
||
Liña 20: | Liña 24: | ||
=== Santee === |
=== Santee === |
||
Os Santee (tamén coñecidos como Dakota) migraron ao norte e ao oeste desde o sur e o leste de Ohio até Minnesota. Os Santee vivían nos bosques cazando, pescando e con agricultura de subsistencia. |
Os Santee (tamén coñecidos como Dakota) migraron ao norte e ao oeste desde o sur e o leste de [[Ohio]] até Minnesota. Os Santee vivían nos bosques cazando, pescando e con agricultura de subsistencia. |
||
=== Lakota === |
=== Lakota === |
Revisión como estaba o 3 de agosto de 2018 ás 15:41
Síux | |
---|---|
Touro Sentado, un xefe e home sagrado lakota. | |
Poboación | |
Poboación total: 170 110[1] | |
Rexións principais: | |
Estados Unidos | (DS, MN, NE, MT, ND, IA, WI, IL, WY) |
Canadá | (MB, SK) |
Aspectos culturais | |
Lingua | Lingua síux (lakota, dakota), assiniboine, stoney e sinais dos indios das chairas |
Relixión | Cristianismo e igrexa nativo americana |
Grupos relacionados | Assiniboine, dakota, lakota e nakoda |
Os síux[2] son un grupo lingüístico e étnico de nativos americanos asentados nos territorios do que agora son os Estados Unidos. O nome síux é unha forma abreviada de Nadouessioux, que foi tomada do francés canadense como Nadoüessioüak a partir dun exónimo anterior da tribo ojibwa: na·towe·ssiwak, "síux".
Os síux eran un dos tres grupos de sete tribos que formaban a Gran Nación Síux e que se agrupaban a partir de tres variedades lingüísticas da lingua síux: Dakota, Lakota e Nakota que, ás veces, aparecen indicadas polos grupos tribais como lakota, santee e yankton-yanktonai.
Os santee dakota (Isáŋyathi; "coitelo") residen no extremo leste das Dacotas, Minnesota e norte de Iowa. Os yankton e yanktonai Dakota (Iháŋktȟuŋwaŋ e Iháŋktȟuŋwaŋna, "Aldea ao final" e "Pequena vila ao final"), colectivamente tamén denominados polo endónimo Wičhíyena, residen preto do río Minnesota; considéranse os síux medios e, no pasado, foron erroneamente clasificados como Nakota. Os nakota reais son os assiniboine e stoney do oeste de Canadá e Montana. Os lakota, tamén chamados teton (Thítȟuŋwaŋ, posiblemente "Habitantes da pradeira"), son os síux máis occidentais, coñecidos pola súa cultura de caza e guerreiros.
Hoxe en día, os síux manteñen moitos gobernos tribais dispersos en numerosas reservas e comunidades de Dacota do Norte, Dacota do Sur, Nebrasca, Minnesota e Montana nos Estados Unidos; e Manitoba, o sur de Saskatchewan e Alberta en Canadá.
Divisións sociais
Santee
Os Santee (tamén coñecidos como Dakota) migraron ao norte e ao oeste desde o sur e o leste de Ohio até Minnesota. Os Santee vivían nos bosques cazando, pescando e con agricultura de subsistencia.
Lakota
- Artigo principal: Pobo lakota.
Lingüística
- Artigos principais: Lingua síux, Lingua lakota e Lingua dakota.
Os síux comprenden tres grupos lingüísticos estreitamente relacionados:
- Dakota oriental (tamén coñecido como Santee-Sisseton ou Dakhóta)
- Santee (Isáŋyáthi: Bdewákhathuŋwaŋ, Waȟpékhute)
- Sisseton (Sisíthuŋwaŋ, Waȟpéthuŋwaŋ)
- Dakota occidental (tamén Yankton-Yanktonai ou Dakȟóta)
- Yankton (Iháŋktȟuŋwaŋ)
- Yanktonai (Iháŋktȟuŋwaŋna)
- Lakota (tamén Lakȟóta, Teton ou Teton Síux)
As primeiras investigación identificaron a división lingüística en tres pólas dentro da lingua síux (Lakota, Dakota e Nakota) como dialectos dunha soa lingua, sendo tamén chamados Lakota = Teton, Dakota = Santee-Sisseton e Nakota = Yankton-Yanktonai. Porén, estudos recentes[3] amosa que os Yankton-Yanktonai nunca empregaron o autónimo Nakhóta, senón que pronuncian o seu nome do mesmo modo que os Santee (Dakȟóta).
Estes estudos identifican o assiniboine e Stoney como dúas linguas separadas, sendo o síux a terceira lingua. O síux ten tres dialectos semellantes: lakota, dakota occidental (Yankton-Yanktonai) e dakota oriental (Santee-Sisseton). Os falantes assiniboine e refírense a si mesmos como Nakhóta ou Nakhóda.
O termo Dakota ten sido polos antropoloxistas e membros do goberno para referirse a tódolos grupos síux, dando como resultado nomes como Teton Dakota, Santee Dakota etc. Isto debeuse principalmente á tradución terxiversada da palabra ottawa Síux.
Activismo no século XX
Incidente de Wounded Knee
- Artigo principal: Incidente de Wounded Knee.
Durante os anos 1960, mozos nativos americanos comezaron a axitarse para acadar mellores condicións sociais, facer respectar os seus dereitos civís, e conseguir programas de desenvolvemento económico e de educación. Entre as numerosas protestas, organizouse a ocupación da illa de Alcatraz, en California.
O incidente de Wounded Knee comezou o 27 de febreiro de 1973, cando a vila de Wounded Knee, Dacota do Sur foi tomado polos seguidores do American Indian Movement. O sitio escollido debeuse ó gran valor simbólico do lugar, xa que foi alí onde se produciu o Masacre de Wounded Knee en 1890. Os ocupantes controlaron a vila durante 71 días mentres eran sitiados por varias axencias da orde como o FBI e os Marshals. Dous membros do A.I.M. morreron por disparos durante o incidente.
República de Lakota
- Artigo principal: República de Lakota.
A Delegación da liberdade Lakota, un grupo de activistas nativos americanos, declarou o 19 de decembro de 2007 que os lakota que se retiraban tódolos tratados asinados cos Estados Unidos para poder recuperar a soberanía da súa nación. Un dos activistas, Russell Means, declarou esta acción como legal aludindo á lei natural, internacional e estadounidense.[4] O grupo considera ós lakota como unha nación soberana, malia que o estado non ten recoñecemento diplomático. As fronteiras propostas reclaman miles de quilómetros cadrados de Dacota do Norte e do Sur, Wyoming, Nebrasca e Montana.[5]
Notas
- ↑ Norris, Tina; Vines, Paula L.; Hoeffel, Elizabeth M. (xaneoro de 2012). "The American Indian and Alaska Native Population: 2010" (PDF). United States Census Bureau. United States Department of Commerce. Consultado o 9 de setembro de 2012.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para síux.
- ↑ Parks, D. R.; DeMallie, R. J. (1992). "Sioux, Assiniboine, and Stoney Dialects: a Classification". Anthropological Linguistics 34 (1–4).
- ↑ Descendentes de Touro Sentado e Cabalo Tolo independízanse de USA, Agence France-Presse news
- ↑ Bill Harlan (21 de decembro de 2007). "Lakota group secedes from U.S.". Rapid City Journal. Consultado o 2007-12-28.
Véxase tamén
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Síux |