Educación a distancia

A educación a distancia é unha modalidade educativa na que o alumnado (discente) non comparte o mesmo espazo físico có profesorado (docente) durante o desenvolvemento do proceso de ensino-aprendizaxe.^[1]

Existen numerosas experiencias e modelos de educación a distancia no mundo enteiro que varían tanto polo tipo de contidos ensinados como polos medios utilizados. Os medios utilizados para a comunicación educativa ou para os recursos didácticos adoitan dar identidade a cada sistema. Así, por exemplo, fálase de ensino por correspondencia porque os envíos dos materiais e comunicación realízase por correo). Dedúcese desta observación que o soporte utilizado define en boa medida cada sistema e cada forma de desenvolver o proceso de ensino-aprendizaxe e que este soporte depende en grande medida das posibilidades técnicas e tecnolóxicas en cada momento histórico.

Concepto

Dada a grande diversidade de modelos, resulta difícil unha definición xenérica de Educación a Distancia. Lorenzo García Aretio (2001, p. 113) indica unha definición integradora que recolle matices desde diversas perspectivas:

A educación a distancia baséase nun diálogo didáctico mediado entre o profesor (institución) e o estudante que, situado nun espazo diferente ao daquel, aprende de forma independente (cooperativa).

Teorías

Algúns dos autores máis relevantes que estudaron a educación a distancia foron:

Wedemeyer (1971), que se centrou na importancia da posibilidade de desenvolver a aprendizaxe de forma independente.
De Moore (1972), que elaborou a Teoría da distancia transaccional, que se refire ao grao de estruturación previa da aprendizaxe e ao diálogo que se establece para iso.
De Holmberg (1977), que introduciu o concepto de diálogo didáctico mediado.
Peters (1998), que fixo énfase na base industrializada dos procesos formativos a distancia e coidando en grande medida dos soportes utilizados e do deseño dos medios empregados.

Riscos

Os sistemas formativos que se inclúen normalmente baixo esta denominación teñen unha serie de riscos comúns. Seguindo a García Aretio (2001, p. 30), podemos indicar:

Separación profesorado-alumnado
Utilización de medios técnicos
Organización de apoio-titoría
Aprendizaxe independente e flexíbel
Comunicación bidireccional
Enfoque tecnolóxico
Comunicación masiva
Procedementos industriais

Perspectiva histórica

O factores que contribúen ao nacemento e desenvolvemento da educación a distancia foron os cambios políticos orientados á democratización que estableceron novos dereitos á formación para as capas sociais con máis desvantaxes, o desenvolvemento do concepto de educación permanente que avala a necesidade de aprender ao longo de toda a vida, a necesidade da educación de persoas adultas e a consolidación de estratexias didácticas para elas, o desenvolvemento de ofertas, medios e modalidades educativas, así como o desenvolvemento das tecnoloxías e especialmente das aplicábeis á comunicación e á educación. Seguindo sobre todo os medios que se utilizaron de soporte, podemos observar que a educación a distancia pasou por catro fases:

Ensino por correspondencia (correo postal);
Ensino apoiado en medios de comunicación (prensa, radio, TV);
Ensino por Internet (plataformas de formación, Correo electrónico, webs);
Ensino en soportes móbiles;

Facilidades e dificultades

A educación a distancia presenta unha serie de vantaxes para as persoas que se forman a través dela como:

Autonomía para organizarse e elixir os tempos e lugares de aprendizaxe
Non necesita desprazarse diariamente ao centro formativo
Permite contar cos materiais con antelación o que permite, por exemplo, adaptalos con máis facilidade ás persoas con discapacidade
Compatibiliza a formación con outras ocupacións familiares, sociais, persoais ou laborais
Permite manter a privacidade e intimidade da formación
Posibilita as adaptacións que necesiten as persoas polas súas características e intereses
Permite establecer relacións entre persoas distantes de contextos e culturas diversas

Do mesmo xeito, os estudos sobre educación a distancia revelan certas debilidades como:

As altas taxas de abandono
As dificultades para autoxestionar o tempo
Os problemas relacionados cos medios (radio, conexións a Internet etc..)
As limitacións á sociabilidades en modalidades individualistas
A carencia de información de retorno tan abundante para o alumno
Tanto a infraestrutura como os medios teñen que planificarse con moita antelación
A estandarización da aprendizaxe se se utilizan sempre os mesmos medios para todos
A dificultade para adquirir ou dispor de todos os medios necesarios, por exemplo, Internet na casa
A necesidade de formación específica para o profesorado implicado
Os custos da infraestrutura e medios que son estritamente necesarios para o seu desenvolvemento
A dependencia de soportes mediados utilizados (texto, imaxe, Internet) que supoñen un manexo dos medios
Desconfianza dos sistemas a distancia en certos contornos ou países
Limitacións de desenvolvemento de certas competencias polos medios utilizados
Dificultades para garantir a autoría das tarefas e actividades realizadas a distancia

Experiencias paradigmáticas

En Galicia

A raíz da transferencia das competencias en materia educativa, creáronse de acordo coas titulacións establecidas pola Lei Xeral de Educación (1970) o Centro Galego de Educación Xeral Básica (CEGEBAD) para a obtención do Graduado Escolar e o Instituto Galego de Bacharelato a Distancia (INGABAD) para o Bacharelato.

A raíz da aprobación da LOXSE (1990), apareceu o Graduado de Educación Secundaria Obrigatoria que tamén houbo que adaptar ás persoas adultas. Na actualidade, en Galicia, a oferta non universitaria céntrase en:

Educación Secundaria para persoas adultas
Bacharelato para persoas adultas ^[2]
Formación profesional^[3]

Logo da UOC.

En España

AULAS MENTOR ^[4]

Oferta de cursos de Educación non Formal deseñados polo Ministerio de Educación central que se imparten a través da rede de centros de educación permanente de adultos.

CEAC ^[5]

Centro privado que naceu nos anos 40 e imparte cursos regrados e cursos non formais de Artes, Beleza, Construción, Educación, Negocios, Idiomas, Informática, Mantemento de Saúde, Turismo e Hostalería.

DEUSTO FORMACIÓN^[6]

Centro de formación empresarial enfocado na formación de xestión de empresas e novas tecnoloxías da información.

CIDEAD ^[7]

Ofrece as ensinanzas de Primaria e Secundaria Obrigatoria para xente nova (por exemplo, que residen no estranxeiro), Secundaria Obrigatoria para Persoas Adultas (ESPAD), Bacharelato, Formación Profesional e Ensinanzas Oficiais de Linguas.

CAMPUS TRAINING^[8]

Centro de Formación Profesional enfocado na inserción laboral.

Radio ECCA

Radio ECCA é unha rede de centro que apoia o proceso de aprendizaxe na radio. Orixinaria de Gran Canaria con programas culturais e educativos.

That's English! ^[9]

Programa para aprender inglés a distancia do Ministerio de Educación e Formación Profesional

UNED

Universidade pública española de ámbito estatal que desenvolve a súa oferta formativa a distancia.

Universitat Oberta de Catalunya (UOC)^[10]

Universidade catalana de ámbito estatal que desenvolve a súa oferta formativa a distancia.

En Europa

Open University, universidade do Reino Unido^[11]
Centre National d' Enseignement à Distance (CNED), centro coordinador da oferta universitaria a distancia en Francia^[12]
Universidade Aberta, universidade de Portugal^[13]

A Asociación Europea de Universidades de Ensino a Distancia

A Asociación Europea de Universidades de Ensino a Distancia (en inglés: European Association of Distance Teaching Universities, EADTU) é a principal rede universitaria institucional de educación superior en liña, aberta e a distancia. Foi fundada en 1987, a asociación promove a innovación, a investigación, a colaboración, o desenvolvemento de proxectos conxuntos, a divulgación e congresos e eventos.^[14]

Notas

↑ Kaplan Andreas M., Haenlein Michael (2016). Higher education and the digital revolution: About MOOCs, SPOCs, social media, and the Cookie Monster, Business Horizons, 59
↑ Orde do 26 de abril de 2007 pola que se ordenan e organizan as ensinanzas de bacharelato para adultos a distancia na Comunidade Autónoma de Galicia, DOG 8 de maio de 2007^{[Ligazón morta]}
↑ Orde do 5 de novembro de 2010 pola que se establece, con carácter experimental, a ordenación da formación profesional inicial polo réxime para as persoas adultas nas modalidades a distancia e semipresencial
↑ Relación de Aulas Mentor de Galicia^{[Ligazón morta]}
↑ CEAC
↑ "Deusto Formación | Centro de formación empresarial y TIC". www.deustoformacion.com (en castelán). Consultado o 2022-01-27.
↑ "CIDEAD". Arquivado dende o orixinal o 01 de xaneiro de 2012. Consultado o 14 de xaneiro de 2012.
↑ "Campus Training: oposiciones, cursos, pruebas libres de FP y accesos". Campus Training (en castelán). Consultado o 2022-01-27.
↑ That's English!
↑ "UOC (Universitat Oberta de Catalunya)". www.uoc.edu. Consultado o 2022-07-24.
↑ Open University
↑ Centre national d'enseignement à Distance
↑ Universidade Aberta
↑ "European Association of Distance Teaching Universities". eadtu.eu (en inglés). Consultado o 2022-07-24.

Véxase tamén

Bibliografía

De Holmberg, M. (1977). Distance education. A survey and bibliographhy. Londres: Kogan Page. (en inglés)
De Moore, M. G. (1972). Learner autonomy: the second dimensions of independent learning. Convergence Fall, pp. 76–88. (en inglés)
García Aretio, L. (2001). La Educación a Distancia. Barcelona: Ariel. (en castelán)
Peters, O. (1998). Concepts and models. No First National Conference on Distance Education. Manila. (en inglés)
Wedemeyer, C. A. (1971). Independent study. En Deighton, L. C. (ed.) The Encyclopedia of Education, 4, Nova York: Macmillan. (en inglés)

Outros artigos

Teleformación

Ligazóns externas

[1] Kaplan Andreas M., Haenlein Michael (2016). Higher education and the digital revolution: About MOOCs, SPOCs, social media, and the Cookie Monster, Business Horizons, 59

[2] Orde do 26 de abril de 2007 pola que se ordenan e organizan as ensinanzas de bacharelato para adultos a distancia na Comunidade Autónoma de Galicia, DOG 8 de maio de 2007^{[Ligazón morta]}

[3] Orde do 5 de novembro de 2010 pola que se establece, con carácter experimental, a ordenación da formación profesional inicial polo réxime para as persoas adultas nas modalidades a distancia e semipresencial

[4] Relación de Aulas Mentor de Galicia^{[Ligazón morta]}

[5] CEAC

[6] "Deusto Formación | Centro de formación empresarial y TIC". www.deustoformacion.com (en castelán). Consultado o 2022-01-27.

[7] "CIDEAD". Arquivado dende o orixinal o 01 de xaneiro de 2012. Consultado o 14 de xaneiro de 2012.

[8] "Campus Training: oposiciones, cursos, pruebas libres de FP y accesos". Campus Training (en castelán). Consultado o 2022-01-27.

[9] That's English!

[10] "UOC (Universitat Oberta de Catalunya)". www.uoc.edu. Consultado o 2022-07-24.

[11] Open University

[12] Centre national d'enseignement à Distance

[13] Universidade Aberta

[14] "European Association of Distance Teaching Universities". eadtu.eu (en inglés). Consultado o 2022-07-24.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]