Saltar ao contido

Desenvolvemento infantil

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Ilustracións de exercicios para nenos a partir do libro The health-care of the growing child de 1919, que amosan a importancia dos exercicios físicos no desenvolvemento neuromuscular e xeral da infancia.

O desenvolvemento infantil, consiste nunha secuencia ordenada de transformacións progresivas que orixinan un aumento do grao de complexidade do organismo, distínguese do crecemento xa que se refire a cambios na composición e funcionamento das células (diferenciación celular), a maduración dos sistemas e órganos e a adquisición de novas funcións. Este proceso é continuo e segue unha secuencia predicíbel que é única para cada neno, influenciada por unha combinación de factores xenéticos e ambientais, incluíndo a experiencia prenatal. As investigacións destacan que o maior desenvolvemento cerebral ten lugar nos primeiros tres anos de vida, o que subliña a importancia do contorno, a nutrición, a atención sanitaria, a protección, as interaccións humanas, o afecto e as emocións na infancia.

No estudo do desenvolvemento, é posible analizar a sucesión de fases tanto como sistemas orgánicos específicos, por exemplo o timo ou o sistema inmunitario, como do organismo en xeral. Isto inclúe capacidades como a locomoción, que dependen tanto da maduración do sistema nervioso e as súas características psicolóxicas, como do desenvolvemento do tecido muscular-esquelético.

A aplicación de exames neurolóxicos evolutivos permite a detección temperá de síntomas que van das disfuncións graves, como a parálise cerebral e a discapacidade mental, até as máis leves disfuncións cerebrais. Esta detección precoz facilita intervencións que poden reducir significativamente a progresión do dano.[1] Ademais, as intervencións no ámbito doméstico, deseñadas para mellorar os resultados de desenvolvemento mediante a educación, a formación e o soporte directo aos pais, subliñan o valor de crear un ambiente familiar que sexa ao mesmo tempo estimulante e educativo.[2]

Estimulación esencial e intervención precoz

[editar | editar a fonte]
Nai co seu fillo na República de Gambia

O consenso científico sostén que o desenvolvemento infantil resulta da interacción entre factores xenéticos e ambientais. Unha atención adecuada, coidados constantes e unha educación de calidade son esenciais para promover un desenvolvemento físico, social, emocional e cognitivo saudábel, o que, a súa vez, expande as capacidades e oportunidades dos nenos ao longo da súa vida.[3]

A relevancia do ambiente esténdese alén dos aspectos nutricionais, incluíndo a importancia de minimizar a exposición a axentes patóxenos.[4] Probas de detección temperá, como o "heel prick test",[5] son vitais para identificar e intervir en posíbeis problemas de saúde dende un inicio. Ademais, é crucial vincular o desenvolvemento coa comprensión dos trastornos de comportamento e as enfermidades mentais dun xeito que evite a estigmatización e segregación.

A estimulación sensorial e as interaccións con ambientes ricos e estimulantes son fundamentais para o desenvolvemento das habilidades comunicativas e da coordinación psicomotriz dos nenos (véxase tamén esquema corporal e propiocepción). Existe unha interconexión entre o desenvolvemento motor e o progreso na linguaxe, resaltando a necesidade de proporcionar unha contorna que fomente tanto a actividade física como a expresión verbal desde os primeiros anos de vida. Investigacións, como as realizadas por Caldwell e Bowlby, enfatizan a importancia dun contexto familiar acolledor que promova relacións afectivas estábeis, particularmente coa nai ou coidadores principais, como fundamentais para un desenvolvemento saudábel.[6] Bowlby, nun estudo para a Organización Mundial da Saúde, identifica tres patróns de apego[7] —seguro, inseguro/evitante e inseguro/ambivalente— que demostran como as dinámicas de dispoñibilidade e resposta emocional dos coidadores inflúen directamente no benestar emocional e psicolóxico do neno.[8] Esta comprensión serve de base para recoñecer a complexidade das influencias ambientais e relacionais no desenvolvemento infantil, e destaca a importancia de intervencións sensíbeis ás necesidades emocionais e sociais dos nenos para promover un crecemento saudábel e equilibrado.

Características do cerebro e desenvolvemento cognitivo

[editar | editar a fonte]

Coñecer as características que comparten todos os cerebros axuda a entender como é o desenvolvemento do neno na infancia, especialmente na primeira infancia. O cerebro adapta, busca novidades, patróns, pracer, conserva enerxía e busca sentido, procesos que son fundamentais para a aprendizaxe e a adaptación ao ambiente. Jill Stamm destaca a importancia de ter información sobre como se desenvolve o cerebro e que necesita para chegar a ser un órgano san, autorregulado e capaz de aprender.[9]

As etapas do desenvolvemento infantil son complexas e caracterízanse por múltiples hitos. Durante a lactación e a primeira infancia, ocorren cambios significativos no desenvolvemento físico, motor e cognitivo, os cales establecen as bases para etapas posteriores da vida, incluíndo a segunda infancia e adolescencia. A intervención adecuada e oportuna, baseada no coñecemento das distintas etapas do desenvolvemento cerebral, pode contribuír significativamente ao benestar e ao desenvolvemento óptimo dos nenos.[10]

Por iso, é fundamental que os adultos responsábeis da atención e coidado dos nenos teñan fondos coñecemento sobre estas catro direccións do desenvolvemento cerebral e os diferentes momentos polos que pasa o cerebro, para poder elixir determinadas actividades, comprender e potenciar as distintas interaccións que fomenten un desenvolvemento saudábel.[11]

Galería de imaxes do desenvolvemento neuropsicomotor nos primeiros anos

[editar | editar a fonte]

Notas

  1. DIAMENT, Aron. Índices clínicos no desenvolvimento neurológico da criança. Pediat. (São Paulo) 4: 345-356, 1982 em pdf Arquivado 21 de agosto de 2010 en Wayback Machine. Xan. 2011
  2. Corporation, Campbell (2018-06). "Las intervenciones domiciliarias no mejoran los resultados del desarrollo infantil para niños en edad preescolar provenientes de familias socialmente desfavorecidas" (en castelán). 
  3. Revolución Educativa. Colombia aprende., Ministerio de Educación Nacional. República de Colombia (2009). "Descubriendo el desarrollo de los niños en la primera infancia." (PDF). minieducacion.gov.co; Desarrollo infantil y competencias en la primera infancia. 
  4. Storchilo, Heloisa Ribeiro; Rezende, Hanstter Hallison Alves; Gomes, Taynara Cristina; de Souza, Jéssica Yonara; Gomes, Antonio Roberto; Avelino, Mariza Martins; do Amaral, Waldemar Naves; de Castro, Ana Maria. "Basic heel prick test: inclusion of screening, diagnosis and criteria for early confirmation of congenital infection by Toxoplasma gondii". Revista do Instituto de Medicina Tropical de São Paulo 61: e30. ISSN 0036-4665. PMC 6592012. PMID 31241659. doi:10.1590/S1678-9946201961030. 
  5. Storchilo, Heloisa Ribeiro; Rezende, Hanstter Hallison Alves; Gomes, Taynara Cristina; de Souza, Jéssica Yonara; Gomes, Antonio Roberto; Avelino, Mariza Martins; do Amaral, Waldemar Naves; de Castro, Ana Maria. "Basic heel prick test: inclusion of screening, diagnosis and criteria for early confirmation of congenital infection by Toxoplasma gondii". Revista do Instituto de Medicina Tropical de São Paulo 61: e30. ISSN 0036-4665. PMC 6592012. PMID 31241659. doi:10.1590/S1678-9946201961030. 
  6. CALDWELL, Bettye M. Qual é o ambiente ideal de aprendizagem para a criança pequena? in: WITTER, Geraldina P. et all (Org.). Privação cultural e desenvolvimento, Leituras. SP, Pioneira, 1975
  7. "APA PsycNet". psycnet.apa.org (en inglés). Consultado o 2024-03-19. 
  8. BOWLBY, John. Cuidados maternos e saúde mental. SP, Martins Fontes, 2006
  9. Stamm, Jill (2019-02-21). Neurociencia infantil: El desarrollo de la mente y el poder del cerebro de 0 a 6 años (en castelán). Narcea Ediciones. ISBN 978-84-277-2504-1. 
  10. Stamm, Jill (2019-02-21). Neurociencia infantil: El desarrollo de la mente y el poder del cerebro de 0 a 6 años (en castelán). Narcea Ediciones. ISBN 978-84-277-2504-1. 
  11. Mcclure, Max; Center, Stanford University Medical. "Study: Infants process faces long before they recognize other objects". medicalxpress.com (en inglés). Consultado o 2024-03-19. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • NOGUEIRA, J. M. - Considerações sobre o desenvolvemento infantil. Psicologia.pt, 2020, ISSN 1646-6977

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]