Lingua kanuri
| Kanuri | ||
|---|---|---|
| Falado en: | Nixeria Níxer Chad Camerún | |
| Total de falantes: | 4 millóns | |
| Familia: | Nilo-sahariana Sahariana Sahariana occidental Kanuri | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | kr
| |
| ISO 639-2: | kau | |
| ISO 639-3: | varios
| |
| Mapa | ||
| ||
| Status | ||
 | ||
A lingua kanuri[2] é un continuo dialectal falado por aproximadamente catro millóns de persoas en Nixeria, Níxer, o Chad e o Camerún, como tamén por pequenas minorías no sur de Libia e por unha diáspora no Sudán. Pertence ao sub-filo sahariano occidental das linguas nilóticas.
O kanuri é unha lingua asociada cos imperios Kanem e Bornu, que dominaron a rexión do lago Chad durante mil anos. É hoxe falada principalmente nas terras baixas na bacía do Lago Chad. Foi unha lingua franca tradicional, mais recentemente o seu uso vén decaendo.
A maioría dos que a teñen como primeira lingua hoxe falan tamén o hausa ou o árabe. É utilizada en escolas primarias en Nixeria e en Níxer, sendo posible o seu estudo en nivel PhD.
Dialectos[editar | editar a fonte]
Ethnologue divide o kanuri nas seguintes linguas, en canto que algúns lingüistas (Ex. Cyffer 1998) descríbenas como dialectos dunha única lingua:
- Kanuri Central
- Kanuri Manga
- Kanuri Tumari
- Canembu
SIL considera o kanuri unha Macrolingua ISO 639 que agrupa as tres primeiras, sendo o canembu outra lingua.
Escrita[editar | editar a fonte]
O kanuri escribiuse co alfabeto ajami e árabe até o século XVII, especialmente en contextos de xustiza e relixiosos, desde os últimos catrocentos anos.[3] Máis recentemente vén sendo escrito no alfabeto latino nunha versión padronizada con base no dialecto maiduguri. A actual ortografía foi desenvolvida no inicio dos anos 70 e implementada en 1975 en Maiduguri, Nixeria.
Alfabeto[editar | editar a fonte]
A ortografía estándar foi desenvolvida pola Unidade de Investigación Kanuri e polo Kanuri Language Board sobre comando do Visir Abba Sadiq da etnia bornu[4].
As letras utilizadas son: a b c d e ǝ f g h i j k l m n ny o p r ɍ s sh t u w y z[5]. Obsérvase a ausencia das letras latinas Q, W e X.
Fonoloxía[editar | editar a fonte]
O kanuri presenta tres tons: alto, baixo e decrecente. Presenta un extenso sistema de enfraquecemento de consoantes - exemplo:, sa- "eles" + -buna "comeron" > za-wuna "eles comeron".
Gramática[editar | editar a fonte]
A secuencia básica das palabras nas oracións en kanuri é Suxeito-Obxecto-Verbo.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
- ↑ Definición de sahariano -na no Dicionario de Galego de Ir Indo e a Xunta de Galicia.
- ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 08 de novembro de 2006. Consultado o 24 de novembro de 2011.
- ↑ Dictionary of the Kanuri language. Norbert Cyffer, John P. Hutchison, 1990. ISBN 90-6765-412-4]
- ↑ Conforme alfabeto kanuri —213-99 da República de Níxer Arquivado 27 de xuño de 2009 en Wayback Machine. (Chantal Enguehard - Université de Nantes) A letra ‘‘schwa’’ usada no kanuri é en Unicode U+01DD e non U+0259, en maiúscula Ǝ U+018E é non Ə U+018F.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
 |
Vexa a proba da Wikipedia en Lingua kanuri |
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Norbert Cyffer, We Learn Kanuri (libro e 2 casetes de son), ISBN 3-927620-01-7, Rüdiger Köppe Verlag: Köln 1993.
- Norbert Cyffer, English-Kanuri Dictionary, ISBN 3-927620-44-0, Rüdiger Köppe Verlag: Köln 1994.
- Norbert Cyffer, A Sketch of Kanuri. Rüdiger Köppe Verlag: Köln 1998.
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Ethnologue para kanuri
- Documento para ISO 639 ident.: kau Arquivado 02 de outubro de 2006 en Wayback Machine.
- PanAfrican L10n page on Kanuri
- Alphabet Kanuri
- Estudos “Kanuri” Arquivado 23 de febreiro de 2012 en Wayback Machine. (en inglés)
- Omniglot – escrita Kanuri (en inglés)
