Baia
- Este artigo trata sobre un nome, para o accidente xeográfico véxase Baía.
Baia[1], ou as variantes Eulalia, Oalla, Balla e Alla,[1] é un nome propio feminino galego de orixe grega: Ευλαλια (Eulalia) que significa "a ben falada. En Galicia Santa Baia é patroa de multitude de parroquias, polo que debeu ser un nome común na antigüidade. Tamén en Cataluña hai unha gran devoción por Santa Baia ou Eulàlia[2] que é patroa de Barcelona xunto con Nosa Señora da Mercé. Ás veces confúndense as vidas de Santa Baia de Mérida con Santa Baia de Barcelona, nena martiritzada a principios do século IV.[3]
O nome Baia/Eulalia foi un nome frecuente na Idade Media en Francia, España e Portugal ("Eulàlia"). Desde os anos 60-70 foi perdendo popularidade, mais os seus hipocorísticos de orixe galega-asturiana: Olaia, Olalla foron gañando popularidade dende aquela en toda España, especialmente no norte (tamén a forma catalá ‘’Laia’’). A forma masculina Eulalio/ Baio está en desuso, tampouco é común a forma galega Baia hoxe en día, sendo a máis común en Galicia a forma Olalla.[3]
Onomástica[editar | editar a fonte]
A festa onomástica celébrase os días[4]:
- Santa Baia de Mérida, virxe e mártir, 10 de decembro, patroa de multitude de parroquias galegas. Véxase: Parroquias de Galicia baixo a advocación de santa Eulalia.
- Santa Baia de Barcelona, virxe e mártir, 12 de febreiro, patroa de Barcelona.
Orixe e difusión[editar | editar a fonte]
Baia / Olalla é a evolución galega do nome culto Eulalia. Este deriva do adxectivo grego eulalos, composto de ευ (eu, "ben") e λαλεω (laleo, "falar"); o significado pode ser interpretado como "o que fala ben", "que fala con dozura"[5], "elocuente". A forma grega do nome sería Ευλαλια (Eulalia), aínda que só está documentado o masculino Ευλαλιος (Eulalios), latinizado despois tanto ao masculino coma ao feminino.
A difusión do nome débese ao culto ás santas así chamadas, en particular ás dúas mártires españolas, unha de Barcelona e a outra de Mérida. O nome é sonado ademais de en España, en Portugal e Francia. En Italia a notoriedade do nome aumentou grazas a unha canción de Quartetto Cetra de 1947, Eulalia Torricelli da Forlì. En Inglaterra, en época medieval, Eulalia semella confundirse en parte co nome Ilaria, Hilary.
Variantes[editar | editar a fonte]
Variantes en galego[editar | editar a fonte]
A variante máis común en Galicia (por ser patroa en máis parroquias) é Baia, sendo a variante culta Eulalia. Existen ademais as variantes Olalla (moi frecuente hoxe en día), Olaia, Oalla, Alla, Balla e Oballa.
Variantes noutras linguas[editar | editar a fonte]
- Asturiano: Lala, Olalla.
- Catalán: Eulàlia, Olalla
- Hipocorístico: Laia
- Eslovaco: Eulália
- Esloveno: Evlalija
- Español: Eulalia, Olalla, Olaya
- Éuscaro: Eulale, Olaia, Eulari.
- Francés: Eulalie
- Galego: Baia, Olalla, Olaia, Alla.
- Variante culta: Eulalia.
- Grego antigo: Ευλαλια (Eulalia)
- Masculino: Ευλαλιος (Eulalios)
- holandés: Eulalia
- Húngaro: Eulália
- Inglés: Eulalia
- Hipocorístico: Eula, Lalia
- Latín: Eulalia
- Masculino: Eulalius
- Polonés: Eulalia
- Portugués: Eulália
- Ruso: Евлалия (Evlalija)
Datos do censo en España e Galicia[editar | editar a fonte]
O nome Baia, malia ser a forma galega máis repetida no patrón parroquial, non conta con representación na poboación hoxe en día.[6] Tampouco aparece hoxe a variante rara Oalla.
A variante Eulalia, moi popular noutras zonas de España, non é moi común en Galicia, lévana só 706 mulleres[6], tamén é curioso que media de idade é alta: 61 anos.
A variante galega Olalla, aparece practicamente só en Galicia, con 1270 das 2896 en toda España, sendo a máis común de todas a versións do nome hoxe en día en Galicia.[6]
A variante galega Olaia, común na lingua vasca abunda en Galicia e no País Vasco, con 2414 mulleres, 186 delas en Galicia.[6]
A variante castelá (de orixe galega) Olaya é tamén moi común no noroeste do estado, con 2964 mulleres en todo o estado, 326 en Galicia.[6]
Persoeiros[editar | editar a fonte]
- Baia de Mérida, mártir da época antiga.
- Baia de Barcelona, mártir da época antiga e patroa da cidade.
- Olallo, antipapa ou Eulalio, 380, antipapa romano.
- Eulalia de Borbón, 1864, infanta de España, filla da Raíña Isabel II.
- Olaia Fernández Davila, Vigo 1954, política galega do BNG, deputada no congreso de España.
- Eulalia Agrelo Costas, Rianxo 1974, filóloga e ensaísta galega.
- Eulalie Jensen, actriz estadounidense.
- Laia Manetti, actriz italiana.
- Laia Palau, deportista española.
- Eulalio Gutiérrez, político mexicano.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ 1,0 1,1 "Guía de nomes galegos". Real Academia Galega. Consultado o 2023-11-06.
- ↑ Lligadas, Josep (1997). Santa Eulàlia, una fe jove (en catalán) (1ª ed.). Barcelona: Centre de Pastoral Litúrgica. ISBN 84-7467-447-6.
- ↑ 3,0 3,1 Laia a sellamara.com Arquivado 18 de agosto de 2015 en Wayback Machine., Datos do Censo Español, Fonte: INE.
- ↑ http://www.ecampmany.com/santoral
- ↑ "Hilary". Online Etymology Dictionary (en inglés). Consultado o 5 novembro 2014.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Instituto Nacional de Estadística
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Accademia della Crusca (1830). Dizionario della lingua italiana - Volume VII. Padua: Tipografia della Minerva.
- Albaigès i Olivart, Josep M. (1993). Diccionario de nombres de personas. Edicions Universitat Barcelona. ISBN 84-475-0264-3.
- Burgio, Alfonso (1992). Dizionario dei nomi propri di persona. Roma: Hermes Edizioni. ISBN 88-7938-013-3.
- Galgani, Fabio (2005). Onomastica Maremmana. Centro Studi Storici "A. Gabrielli".
- La Stella T., Enzo (2009). Santi e fanti - Dizionario dei nomi di persona. Roma: Zanichelli. ISBN 978-88-08-06345-8.