Atol Nanumea

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirixido desde «Nanumea»)
Nanumea
Localización
Localización do atol dede Nanumea
Datos
País Tuvalu
Illa principal Nanumea
Linguas Tuvalés e inglés
Poboación (2017) 512 hab.
Superficie 3,87 km²
Superficie lagoa 4,7 km²
Nº de illas 5
Coordenadas 05°40′57″S 176°07′33″L / -5.68250, -176.12583
Maior Altura
Localización
Localización do atol de Nanumea

Nanumea é o atol máis ao noroeste da nación Polinesia de Tuvalu,[1] un grupo de nove atois e illas de coral espallados por uns 400 miles (640 km) do Océano Pacífico xusto ao sur do ecuador e ao oeste da Liña internacional de cambio de data. Nanumea ten 4 km2 (1,5 sq mi) cunha poboación de 512 persoas (censo de 2017).[2]

Xeografía[editar | editar a fonte]

Situada ao longo dun bordo do chamado triángulo polinesio, Nanumea atópase xusto ao sur das Illas Gilbert, que teñen lingua e cultura micronesianas. Nanumea é un atol clásico, unha serie de illotes baixos situados nun arrecife de coral que rodean unha lagoa. Aproximadamente 12 kilometres (7,5 mi) de longo por 25 kilometres (16 mi) de ancho en tamaño total, a superficie de terra seca é duns 39 kilometros cadrados (15 sq mi). Os dous illotes máis grandes Nanumea e Lakena, comprenden o 90% da superficie de terra seca do atol.[3]

Desde principios da década de 1990, o uso de redes e lanzas está prohibido en todas as partes da lagoa e a Área de Conservación de Nanumea creouse en 2006.[4] A Área de Conservación de Nanumea abarca preto de 2 kilometros cadrados (0,77 sq mi) da lagoa central e consta de preto do 10% da superficie arrecifal do atol, incluíndo hábitats mariños e 2 illotes. En 2010 realizouse un levantamento da zona de conservación.[5][6]

As aldeas máis grandes son Haumaefa con 187 persoas (2012) e Lolua con 187 persoas (2012).[2] A escola infantil é Kaumaile Primary School. Hai fogares espallados pola lagoa desde a aldea de Nanumea en Matagi e en Motu Foliki, e no extremo sueste do illote Lakena. Os dous illotes máis grandes, que comprenden máis do 90% da superficie de terra seca do atol, son Nanumea e Lakena. Ademais, hai tres illotes moito máis pequenos, Motu Foliki, Lafogaki e Te Afua-a-Taepoa espallados ao redor do arrecife que o rodea. Hai dous bosques de mangleiros, un pequeno parche ao sur de Nanumea e outro no illote de Lakena.[7]

As fosas de pulaka están situados en Lakena,[8] xa que os nanumeos queren que a illa principal de Nanumea permaneza libre de mosquitos. A pulaka cultívase en grandes fosas de terra compostada por debaixo do nivel freático.[9]

En 2011, o verme das follas kou (Ethmia nigroapicella) tivo un impacto devastador en Nanumea ao arrancar as follas das árbores Kanava (Cordia subcordata), (praia de cordia). As árbores Kanava proporcionan protección costeira, abrigo do vento, sombra e son hábitats para as aves mariñas. As flores do Kanava tamén son apreciadas localmente.[10]

En marzo de 2015, Nanumea sufriu danos en vivendas, cultivos e infraestruturas como resultado das mareas de tempestade causadas polo ciclón Pam.[11][12]

Está formado por seis illas, e ademais posúe unha lagoa. As lendas din que os primeiros colonizadores foron dúas mulleres chamadas Pai e Vau, e un home chamado Tefolaha tomounas.


Illas do atol de Nanumea[editar | editar a fonte]

O atol componse de seis illas: Lakena, Lefogaki, Nanumea, Teatua a Taepoa, Temotufoliki e unha última illa sen nome. Nanumea é a máis grande delas.

Nome Area Coordenadas
Nanumea 2,380 km² 05°40′57″S 176°07′33″L / -5.68250, -176.12583
Lakena 1,240 km² 05°38′50″S 176°04′05″L / -5.64722, -176.06806
Temotufoliki 0,240 km² 05°39′38″S 176°06′52″L / -5.66056, -176.11444
Teatua a Taepoa 0,005 km² 05°39′33″S 176°06′14″L / -5.65917, -176.10389
Lefogaki 0,002 km² 05°39′50″S 176°06′03″L / -5.66389, -176.10083

Historia[editar | editar a fonte]

Talla en canoa en Nanumea.

A rica historia mítica de Nanumea describe un asentamento dirixido por un explorador/aventureiro e guerreiro do sur chamado Tefolaha. Algúns relatos din que Tefolaha e a súa tripulación proviñan de Tonga, outros nomean Samoa, pero non se sabe con certeza se estes nomes se refiren ás actuais Tonga e Samoa. Tefolaha, segundo os relatos tradicionais, atopou a illa de Nanumea poboada por dúas mulleres, Pai e Vau, que se cría que a formaron a base de cestos de area. Tefolaha apostou con elas pola illa e, finalmente, gañouna mediante artimañas, polo cal Pai e Vau marcharon.[13] Os fillos e fillas de Tefolaha son hoxe os devanceiros ​​​​fundadores das principais familias e das sete liñaxes principais de Nanumea. A poboación actual tamén ven da descendencia de membros da tripulación que chegaron con Tefolaha, e de visitantes posteriores do pasado afastado e máis recente. As tradicións nanumeas describen os illotes, Motu Foliki, Lafogaki e Te Afua-a-Taepoa, como se formaron coa area derramada dos cestos de dúas mulleres, Pai e Vau, cando foron obrigadas a saír de Nanumea por Tefolaha.[14]

A lendaria e milagrosa lanza Kaumaile chegou co heroe Tefolaha a Nanumea. Loitou cunha arma longa de 18 m (59 ft) nas illas de Samoa e Tonga. Cando Tefolaha morreu, "Kaumaile" pasou aos seus herdeiros, despois aos seus herdeiros e así sucesivamente por 23 xeracións. A madeira da lanza datouse por radiocarbono en 880 anos ou no 1070 d.C.[15] A madeira é da especie Casuarina equisetifolia.[16]

O primeiro avistamento rexistrado de Nanumea por europeos foi polo oficial naval español Francisco Mourelle de la Rúa que pasou por diante dela o 5 de maio de 1781 coa fragata La Princesa, cando tentaba cruzar o Pacífico polo sur desde Filipinas ata Nova España. Bautizou a Nanumea como San Augustin.[17][18] En 1809, o capitán Patterson no bergantín Elizabeth avistou a Nanumea mentres pasaba polas augas do norte de Tuvalu nunha viaxe comercial desde Port Jackson, Sydney, Australia ata China.

De 1879 a 1881 Alfred Restieaux foi un comerciante residente en Nanumea.[19][20] Os comerciantes Palagi residentes no século XIX tamén foron: Tom Day (c.1872)[21] e Jack Buckland (c.1895). Estímase que a poboación de Nanumea entre 1860 e 1900 está entre 500[22] e 650 habitantes.[23]

A oficina de correos de Nanumea abriuse arredor de 1919.[24]

Praia do Nanumea atoll

Donald Gilbert Kennedy, o oficial de distrito residente na administración da colonia Gilbert e Ellice de 1932 a 1938, describe a construción das paopao e das variacións de canoas dun só estabilizador que se desenvolveran en Vaitpupu e Nanumea.[25]

Durante a segunda guerra mundial, as forzas estadounidenses construíron o Aeródromo de Nanumea e a xente trasladouse a vivir a Lakena.[26] O USS LST-203 chegou ao arrecife de Nanumea o 2 de outubro de 1943 para desembarcar equipos. O casco oxidado do barco permanece no arrecife.[27] O 'American Passage' construíuse polo arrecife por un Batallón de Construción Naval (Seabees), asistido por mergulladores locais. Este paso mellorou o acceso a Nanumea. Os avións B-24 Liberator do 30th Bombardment Group voaron desde Aeródromo de Nanumea. Despois da guerra, o aeródromo desmantelouse e o terreo volveu aos seus propietarios, pero como a base de coral compactárase para facer a pista, o terreo agora ofrece un terreo pobre para o cultivo de cocos.[26]

En Nanumea, barcos tender, que saen cara aos buques interinsulares, atravesan o "Pasaje americano" e descargan pasaxeiros e carga nun pequeno peirao dentro da protexida lagoa.[28]

Crise climática[editar | editar a fonte]

En 2016 o Tuvalu National Council for Women traballou co Green Climate Fund para que as mulleres das illas de Nanumea e Nanumaga formasen parte das conversacións sobre a crise climática . Un dos seus principais problemas foi a carga adicional de atención social que as mulleres asumen despois de desastres naturais..[29]

Identidade[editar | editar a fonte]

Nanumea street scene (2008)

A identidade e o orgullo nanumeanos demóstrase de moitas maneiras, desde o patrón de entoación distintivo e o vocabulario da súa versión do tuvaluano ata celebracións que inclúen o seu único Po o Tefolaha, que forma parte dunhas longas vacacións que abarcan Nadal, Ano Novo e algunhas semanas máis aló. Estas celebracións dos "Grandes Días" ("Po Lahi"), sinaladas con festas ao mediodía no salón comunitario da illa, o aahiga ou maneapa,[30] inclúen unha maratón do cxogo de pelota competitivo chamado Ano, que enfronta aos dous bandos da aldea, Haumaefa e Lolua. O 8 de xaneiro de cada ano, a conversión da illa ao cristianismo hai máis dun século conmemórase no Po o Tefolaha, o Día do Tefolaha. O Po Lahi celébrase na propia Nanumea e por moitas comunidades nanumeas no exterior, incluíndo as de Funafuti, Fidxi, Auckland, Wellington, Tarawa, Australia e outros lugares.

Un símbolo amplamente recoñecido da identidade e unidade de Nanume é a lanza de combate, "Kaumaile."[31][32] Dícese que foi traída consigo polo fundador da illa, Tefolaha, Kaumaile usouse para derrotar aos invasores de Nanumea, sobre todo por Lapi para derrotar ao xigante, Tuulaapoupou.[33] Probas de datación por carbono recentes demostraron que a lanza Kaumaile ten máis de 800 anos.[34]

Notas[editar | editar a fonte]

Referencias
  1. ↑ "Maps of Tuvalu". Consultado o 15 de xaneiro de 2021. 
  2. ↑ 2,0 2,1 "Population of communities in Tuvalu". Thomas Brinkhoff. 2017. Consultado o 27 de setembro de 2020. 
  3. ↑ FCG ANZDEC Ltd (7 de agosto de 2020). Tuvalu Coastal Adaptation Project: Environmental and Social Impact Assessment - Nanumaga and Nanumea (Informe). The Pacific Community. p. 45. Consultado o 6 de febreiro de 2021. 
  4. ↑ FCG ANZDEC Ltd (7 de agosto de 2020). Tuvalu Coastal Adaptation Project: Environmental and Social Impact Assessment - Nanumaga and Nanumea (Informe). The Pacific Community. p. 74. Consultado o 6 de febreiro de 2021. 
  5. ↑ Sandrine Job, Dr. Daniela Ceccarelli (decembro de 2012). "Tuvalu Marine Life Scientific Report" (PDF). an Alofa Tuvalu project with the Tuvalu Fisheries Department. Consultado o 3 de decembro de 2013. 
  6. ↑ Sandrine Job, Dr. Daniela Ceccarelli (decembro 2011). "Tuvalu Marine Life Synthesis Report" (PDF). an Alofa Tuvalu project with the Tuvalu Fisheries Department. Consultado o 3 de decembro de 2013. 
  7. ↑ FCG ANZDEC Ltd (7 de agosto de 2020). Tuvalu Coastal Adaptation Project: Environmental and Social Impact Assessment - Nanumaga and Nanumea (Informe). The Pacific Community. p. 79. Consultado o 6 de febreiro de 2021. 
  8. ↑ FCG ANZDEC Ltd (7 de agosto de 2020). Tuvalu Coastal Adaptation Project: Environmental and Social Impact Assessment - Nanumaga and Nanumea (Informe). The Pacific Community. p. 64. Consultado o 6 de febreiro de 2021. 
  9. ↑ Taulu Isako (1983). "Chapter 7 – Nanumea". En Laracy, Hugh. Tuvalu: A History. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific and Government of Tuvalu. pp. 55–56. 
  10. ↑ FCG ANZDEC Ltd (7 de agosto de 2020). Tuvalu Coastal Adaptation Project: Environmental and Social Impact Assessment - Nanumaga and Nanumea (Informe). The Pacific Community. p. 76. Consultado o 6 de febreiro de 2021. 
  11. ↑ "Tuvalu: Tropical Cyclone Pam Situation Report No. 2 (as of 30 de marzo de 2015)". Relief Web. 30 March 2015. Consultado o 30 de marzo de 2015. 
  12. ↑ "Tuvalu situation update: Securing health from disastrous impacts of cyclone Pam in Tuvalu". Relief Web/World health Organisation – Western Pacific Region. 3 de abril de 2015. Consultado o 8 de xuño de 2015. 
  13. ↑ Samuels, George Siosi. "Tales From Nanumea: Pai & Vau (Animation)". The Loop. Consultado o 15 de febreiro de 2015. 
  14. ↑ Taulu Isako (1983). "Chapter 7 – Nanumea". En Laracy, Hugh. Tuvalu: A History. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific and Government of Tuvalu. p. 49. 
  15. ↑ "Accelerator Mass Spectrometry Result" (PDF). GNS Science. 9 de febreiro de 2007. Consultado o 19 de marzo de 2022. 
  16. ↑ "Südsee-Speer: Hamburger Forscher bestimmt Holzart". 
  17. ↑ Keith S. Chambers & Doug Munro, The Mystery of Gran Cocal: European Discovery and Mis-Discovery in Tuvalu, 89(2) (1980) The Journal of the Polynesian Society, 167-198
  18. ↑ Laumua Kofe, Palagi and Pastors, Tuvalu: A History, Ch. 15, (USP / Tuvalu government)
  19. ↑ Resture, Alfred. "Alfred Restieaux Manuscripts – Part 2". Jane Resture. Consultado o 23 de marzo de 2013. 
  20. ↑ Munro, Doug (1980). "Tom De Wolf's Pacific Venture: The Life History of a Commercial Enterprise in Samoa". Consultado o 23 de marzo de 2013. 
  21. ↑ Hayter, Lieut, Francis, Logbook & Journal, H.M.S. Basilisk, xaneiro 1871-1873, Pacific Manuscripts Bureau
  22. ↑ Richard Bedford, Barrie Macdonald & Doug Monro, Population Estimates for Kiribati and Tuvalu (1980) 89(1) Journal of the Polynesian Society 199
  23. ↑ W.F. Newton, The Early Population of the Ellice Islands, 76(2) (1967) The Journal of the Polynesian Society, 197-204.
  24. ↑ Premier Postal History. "Post Office List". Premier Postal Auctions. Consultado o 5 de xullo de 2013. 
  25. ↑ Kennedy, Donald (1931). "The Ellice Islands Canoe Journal of the Polynesian Society Memoir no. 9". Journal of the Polynesian Society: 71–100. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Melei Telavi (1983). "Chapter 18 - War". En Laracy, Hugh. Tuvalu: A History. Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific and Government of Tuvalu. p. 143. 
  27. ↑ Bartsch, Bill. "War Relics in Tuvalu and Kiribati" (PDF). South Pacific Bulletin (1975). Consultado o 7 de abril de 2014. 
  28. ↑ FCG ANZDEC Ltd (7 August 2020). Tuvalu Coastal Adaptation Project: Environmental and Social Impact Assessment - Nanumaga and Nanumea (Informe). The Pacific Community. p. 91. Consultado o 6 de febreiro de 2021. 
  29. ↑ FP015: Tuvalu Coastal Adaptation Project (PDF). Green Climate Fund. 
  30. ↑ Lambert, Sylvester M. "Meeting house on Nanumea, Tuvalu, called the aahiga or maneapa". Special Collections & Archives, UC San Diego. Consultado o 25 de xaneiro de 2017. 
  31. ↑ Chambers, Keith S.; Chambers, Anne (2001). Unity of Heart: Culture and Change in a Polynesian Atoll Society. Prospect Hts, Illinois: Waveland Press. ISBN 1-57766-166-4. 
  32. ↑ More about the Kaumaile
  33. ↑ Samuels, George Siosi. "Tales From Nanumea: The Defeat of Tulaapoupou (Animation)". The Loop. Consultado o 15 de febreiro de 2015. 
  34. ↑ Sitio web de Nanumea

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Chambers, Keith S. and Anne 2001 Unity of Heart: Culture and Change in a Polynesian Atoll Society. Prospect Hts, Illinois: Waveland Press (ISBN 1-57766-166-4)

Chambers, Anne 1984 Nanumea. (No. 6 in Atoll Economy: Social Change in Kiribati and Tuvalu.) Canberra: Australian National University, Development Studies Centre (ISBN 0-86784-457-4)

Chambers, Keith S. 1984 Heirs of Tefolaha: Tradition and Social Organization in Nanumea, a Polynesian Atoll Community. PhD Dissertation, Anthropology, University of California, Berkeley (pub. by University Microfilms, Ann Arbor, Michigan)

Laracy, Hugh (editor) 1983 Tuvalu: a History. Suva: University of the South Pacific, Institute of Pacific Studies and Extension Services, and Funafuti: Ministry of Social Services. [21 chapters, maps, photos, appendices. Chapters written by Tuvaluan authors]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Atol_Nanumea&oldid=6229504»