Justo Gárate

Justo Gárate

Biografía
Nacemento	5 de agosto de 1900 Bergara, España
Morte	2 de xullo de 1994 (93 anos) Mendoza, Arxentina
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Universidade do País Vasco Universidade Humboldt de Berlín Universidade de París Universidad Nacional de La Plata Universidade de Freiburg im Breisgau
Actividade
Ocupación	escritor , político , médico
Membro de	Euskaltzaindia
Pseudónimo literario	Eneko Elo Elorregi Eneko Zilueta Eneko Mitxelena Txeru Arriola
Lingua	Lingua castelá e lingua éuscara
Premios (1987)  Premio Manuel Lekuona

Justo Gárate Arriola, nado en Bergara o 5 de agosto de 1900 e finado en Mendoza (Arxentina) o 2 de xullo de 1994, foi un médico, profesor universitario, escritor e político vasco de ideoloxía nacionalista.

Biografía

Os seus pais eran orixinarios de Elgoibar. O seu pai, Benito, estableceuse na Arxentina a finais do século XIX, cun próspero negocio como gandeiro de ovellas en Tandil, pero regresou a Elgoibar para casar. Tendo Justo un ano, emigrou a familia á Arxentina por terceira vez (os seus tres irmáns máis vellos naceran alí), e retomaron a actividade en Tandil, non regresando a España até 1906 e volvendo a Bergara uns anos despois. O éuscaro e o español foron as súas linguas maternas, e a súa facilidade para aprender idiomas permitiulle desenvolverse comodamente en francés, inglés, alemán, árabe, danés e latín.

Destacou nos seus estudos primarios e de bacharelato, e decidiuse polos estudos universitarios de Medicina despois de dubidar entre devandita carreira e Filosofía e Letras. Comezou o preparatorio en Valladolid, onde continuou os dous primeiros cursos, para pasar despois na Universidade de Barcelona os dous seguintes. Realizou prácticas no hospital de Basurto en Bilbao e cursou por libre os dous últimos anos de carreira: o quinto ano examinouse na Universidade de Santiago de Compostela e o último licenciouse na Universidade Central de Madrid (1923).

Nestes anos conformouse o seu carácter como un humanista cristián interesado por todo canto acontece ao seu ao redor, xa na ciencia, xa na política, xa na cultura. Como profesional, desde as súas prácticas en Bilbao, inclinou o seu interese polo «senso práctico da medicina», como resposta concreta fronte á enfermidade, pensamento e conduta que mantivo tamén ao longo da súa etapa como profesor universitario. No eido político, a súa estancia universitaria en Barcelona entre 1920 e 1921 marcou a súa inclinación ideolóxica cara ao nacionalismo vasco, coa influencia de Telesforo Aranzadi ou Ángel Apraiz e o coñecemento e perfeccionamento do éuscaro. Aínda que é entón cando entra en contacto coas obras de Sabino Arana, afástase do que considera posicións extremistas do Partido Nacionalista Vasco (PNV).

Comezou os estudos de doutoramento en Madrid e obtivo dúas bolsas de estudos para completar a súa formación no estranxeiro: unha da Deputación de Guipúscoa e outra do propio hospital de Basurto onde realizara as prácticas. Continuou estudos na Universidade de París e, posteriormente, nas de Friburgo (1924). Durante a súa estancia en París asistiu con asiduidade aos faladoiros de Miguel de Unamuno, exiliado en París da ditadura de Primo de Rivera, e coñeceu a Luis Buñuel. Tras un breve paso por España, regresou ás universidades europeas. Así, estuda nas universidades de Berlín e Heildeberg (1926), nas que afonda nos seus coñecementos de patoloxía e fisioloxía e elabora un traballo sobre «Dúas variantes da reacción de Abderhalden», por suxestión do hematólogo e profesor universitario, Hans Hirschfeld, tema que sería o núcleo da súa tese doutoral defendida un ano despois na Complutense de Madrid.

Finalizada a súa formación, casou en 1928 con Itziar Arostegui, a quen coñecía desde 1922. Filla dunha familia guipuscoana acomodada, Itziar, do mesmo xeito que Justo, tamén mantiña un profundo interese por todo canto a rodeaba, así como un arraigado sentimento relixioso. Durante a súa vida, Itziar foi unha eficaz colaboradora na investigación e edición da obra do seu marido. Justo Gárate abriu consulta como médico en Bilbao, con significativo éxito profesional e económico. Pouco máis de dous anos despois, en 1930, xunto coa súa esposa e o seu amigo e médico, Francisco Belausteguigoitia, regresou a Alemaña, nesta ocasión a Múnic, para completar durante catro meses a súa formación en torno ao cancro. A súa estancia coincidiu temporalmente co desenvolvemento do movemento nazi e, aínda que mantiña un arraigado sentimento xermanófilo desde as súas primeiras estancias como estudante, a ideoloxía e o pensamento nazi chocou frontalmente co seu humanismo e o seu rexeitamento á idea da superioridade da raza.

Foi un dos asinantes do Manifesto de San Andrés que foi a orixe da fundación de Acción Nacionalista Vasca, pero non ingresou no partido. Despois foi candidato da Conxunción Republicano-Socialista (dentro da Agrupación ao Servizo da República) nas eleccións de 1931, pero non resultou elixido.

Desde 1932 foi voceiro da sección de medicina da Sociedade de Estudos Vascos (Eusko Ikaskuntza) e en 1936 foi un dos fundadores da Facultade de Medicina da Universidade do País Vasco, á vez que publicaba artigos na Revista Internacional dos Estudos Vascos. Ao producirse o golpe de estado de xullo de 1936 que deu orixe á Guerra Civil Española, colaborou co Goberno de Euskadi, contra os sublevados, como membro do Tribunal militar de Bilbao e médico militar. En 1937, despois do bombardeo de Guernica, decidiu enviar á súa familia a Francia, e pouco despois el mesmo exiliouse. Despois dun tempo en Bélxica, marcha coa súa familia a Arxentina. Alí foi profesor na Facultade de Patoloxía da Universidade de Mendoza (1954), da que tamén foi vicedecano en 1957. Foi académico de honra da Real Academia da Lingua Vasca (1978) e do Instituto Americano dos Estudos Vascos. En 1982 foi investido doutor honoris causa pola Universidade do País Vasco.

Bibliografía

• Ascunce Arrieta, José Ángel (2000). Justo Gárate Arriola 5. San Sebastián: Eusko Ikaskuntza. ISBN 84-8419-961-4.