Saltar ao contido

Iluminación (pintura)

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Unha letra "P" iluminada na Biblia de Malmesbury, un libro manuscrito medieval.
En rigor, só poderían denominarse iluminados manuscritos decorados con ouro ou prata, como esta miniatura de Cristo en Maxestade do Bestiario de Aberdeen (folio 4v).

A iluminación é un tipo de pintura decorativa aplicada ás maiúsculas dos códices medievais de pergamiños. O termo tamén se aplica ao conxunto de elementos decorativos e representacións imaxinarias executados en manuscritos[1] producidos principalmente en conventos e abadías na Idade Media. A súa elaboración foi un oficio refinado e bastante importante no contexto da arte medieval.

Terminoloxía

[editar | editar a fonte]

No século XIII, a "iluminación" referíase principalmente ao uso do dourado. Polo tanto, un manuscrito iluminado sería, en sentido estrito, un decorado con ouro (ou prata). Suponse que o termo 'iluminura' deriva de 'iluminar' (do verbo latino illuminare), por alusión ás cores luminosas e vibrantes dos elementos decorativos, que destacaban na páxina escrita.

Tamén é posible que a palabra derive de alume, concretamente en alusión ao alume potásico (dobre sulfato de aluminio e dodecahidrato de potasio, chamado "lume" na Idade Media), que se mesturaba con colorantes vexetais, obtendo así a laca aluminada, moitas veces usada en iluminacións.[2] [3]

A palabra 'iluminura' adoita asociarse con miniatura, termo italiano derivado do latín miniare, que significa pintura con minio (tetróxido de chumbo), un pigmento vermello (que pode corresponder ao cinabrio, é dicir, ao sulfuro de mercurio natural[3] ou, segundo outras fontes, ao óxido de chumbo ). Unha miniatura designa, nun sentido amplo, a representación dunha escena ou dun personaxe nun espazo independente da letra inicial (capitular) do manuscrito.[4]

O termo foi influenciado semanticamente pola noción de "pequena dimensión", expresada en latín por minor, oris, minus ("o máis pequeno") e minìmum ("pequena cantidade"). A arte dos pobos bárbaros, que conquistaron Occidente e se converteron ao cristianismo, era portátil, baseada en pequenos obxectos. Así, segundo Houaiss, o termo estendeuse polo francés e o inglés no século XVI, predominando o significado de "representación en pequenas dimensións".

O estudo da pintura na Idade Media mostra que a iluminación precedeu moitos séculos á pintura de imaxes. A esta indiscutible prioridade de tempo súmanse outras vantaxes. O primeiro é o prodixioso número de obras que chegaron até a data e, sobre todo, o seu excelente estado de conservación. Só o mosaico pode rivalizar coa iluminación neste aspecto. Os frescos atacados pola luz solar e a humidade esvaécense e rachan, até o punto de perderse por completo. A pintura do taboleiro destrúese baixo os efectos do tempo e ás veces os parasitos da madeira destrúea por completo. As iluminacións, pola contra, pintadas sobre pergamiño incorruptible, ao abrigo da luz, en bibliotecas ben pechadas, desafían os séculos. Se a superficie da pintura pinta gretas, ás veces lixeiramente, a maioría conserva a súa frescura primitiva e os fondos dourados brillan como o primeiro día. O investigador moderno que folla estes venerables manuscritos nas bibliotecas atópase a miúdo en presenza de documentos virxes que non sufriron ningún ataque desde os afastados reinados carolinxios. Ve exactamente e sen alteración o que viron os príncipes bibliófilos da Idade Media, como Carlos II o Calvo ou o duque Jean de Berry.[5]

Os manuscritos iluminados chaman a atención dos historiadores da arte e da civilización, debido á variedade de temas. Menos observada polos teólogos, a Ilustración medieval podería engadir aos temas relixiosos tradicionais escenas familiares que son tantos documentos valiosos para a historia do moble, os traxes e os costumes antigos. De aí que a miniatura fose un auténtico campo de experiencia para a pintura. Un feito sorprendente que merece a atención dos estudosos é que a influencia da iluminación, lonxe de limitarse, como se supón, á pintura, estendeuse tamén á escultura.[5]

  1. "Glossaires Codicologiques". codicologia.irht.cnrs.fr (en francés). Consultado o 2023-01-30. 
  2. Luigi Grassi, Mario Pepe. Dizionario dei termini artistici, páx. 527.
  3. 3,0 3,1 A Miniatura Medieval Arquivado 26 de xaneiro de 2022 en Wayback Machine. Hynode-ya. (en portugués)
  4. "Recherche - POP". www.pop.culture.gouv.fr (en francés). Consultado o 2023-01-30. 
  5. 5,0 5,1 . Conferencia no Salão Nobre da Câmara Municipal de Santo Tirso, 23 de setembro de 1951. "A arte da iluminura". Separata de O Concelho de Santo Tirso. Boletim Cultural, v. 1, n. 2. 1952. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]