Saltar ao contido

Guerras de independencia hispanoamericanas

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

As guerras de independencia hispanoamericanas tiveron lugar en toda a América española durante o inicio do século XIX, co obxectivo de lograr a independencia política do dominio español.[1] As loitas pola soberanía en ámbolos hemisferios comezaron pouco despois do estalido da Guerra da Idependencia Española como fronte nas Guerras Napoleónicas, entre realistas monárquicos que favorecían unha monarquía única e patriotas que favorecían monarquías plurais ou repúblicas.[2] Así, o período estrito das campañas militares comezaría coa batalla de Chacaltaya (1809), na actual Bolivia, ata a batalla de Tampico (1829) en México.[3][4]

O concilio aberto do 22 de maio de 1810 na cidade de Bos Aires, onde se decidiu substituír ao vicerrei Baltasar Hidalgo de Cisneros por unha xunta.

En 1808, a familia real española foi obrigada por Napoleón Bonaparte a abdicar, o que deu lugar dous anos máis tarde ao xurdimento do liberalismo e do desexo de liberdades en todo o Imperio Español. Nun principio, algunhas grandes cidades ou capitais formaron xuntas locais en base as leis da tradición hispánica. Os violentos conflitos comezaron en 1809, con xuntas de curta duración establecidas para gobernar en Chuquisaca, A Paz e Quito opoñendo ao goberno da Xunta Suprema Central de Sevilla. A principios de 1810, apareceron novas xuntas en toda a América española cando a Xunta Central caeu ante a invasión francesa. Aínda que varias rexións se opuxeron a moitas políticas da coroa, "había pouco interese na independencia absoluta; de feito, había un amplo apoio á Xunta Central española formada para liderar a resistencia contra os franceses".[5] Aínda que algúns hispanoamericanos crían que a independencia era necesaria, a maioría dos que inicialmente apoiaron a creación dos novos gobernos víronos como un medio para preservar a autonomía da rexión fronte aos franceses. Aínda que houbo investigacións sobre a idea dunha identidade hispanoamericana ("crioula") separada da Península,[6] a independencia política non era inicialmente o obxectivo da maioría dos hispanoamericanos, nin era necesariamente inevitable.[7]

Simón Bolívar, Francisco de Paula Santander saíndo do Congreso de Cúcuta.

A finais de 1810, Fernando VII, cativo, foi recoñecido polas Cortes de Cádiz e polas xuntas gobernantes das Américas como un rei subordinado á soberanía popular. As xuntas gobernantes de toda América querían restablecer a Fernando VII como rei e negáronse a aceptar a autoridade do Consello de Rexencia que se estableceu coa disolución da Xunta Suprema Central de Goberno de España e Indias. De acordo con isto, xurdiu un conflito militar entre realistas e patriotas pola unidade ou independencia do imperio. Estas xuntas conseguiron os seus propios niveis de independencia e autonomía de España a través das declaracións de 1808-1812.[8]  Porén, Fernando VII volveu impoñer a monarquía absoluta en 1814 cun golpe de estado, tras a derrota de Napoleón e o Tratado de Valençay. Conseguiu derrotar e reprimir aos liberais peninsulares, e aboliu a Constitución liberal de Cádiz, aínda que non puido vencer aos revolucionarios da América española, que resistiron e formaron os seus propios congresos nacionais. A mariña española colapsou na guerra contra Napoleón, polo que, na práctica, non puido apoiar ás forzas expedicionarias que chegaban en pequenos grupos. En 1820 o exército español destinado ás Américas, dirixido por Rafael del Riego, sublevouse contra o absolutismo, restableceu o chamado Trienio Liberal e puxo fin á ameaza de invasión no río da Prata, que provocou o colapso realista en América. Ao longo da seguinte década, os exércitos dos patriotas lograron importantes vitorias e lograron a independencia nos seus respectivos países. España non cambiou a posición fronte ao separatismo, pero a inestabilidade política en España, sen armada, exército nin tesouro, convenceu a moitos hispanoamericanos da necesidade de establecer formalmente a independencia da metrópole. En España, un exército francés da Santa Alianza invadiu e apoiou aos absolutistas, restaurou a Fernando VII e ocupou España ata 1828.[9]

Estes conflitos foron combatidos tanto como guerra irregular como guerra convencional. Algúns historiadores afirman que as guerras comezaron como guerras civís localizadas,[10] que máis tarde se estenderon e expandiron como guerras secesionistas[11][12][13][14] para promover a independencia xeral do dominio español. Esta independencia levou ao desenvolvemento de novas fronteiras nacionais baseadas nas provincias coloniais, que formarían os futuros países independentes que constituían a América Latina contemporánea a principios do século XIX.[15] Cuba e Porto Rico permaneceron baixo o dominio español ata a Guerra Hispanoamericana de 1898.

De español y mulata, morisca, de Miguel Cabrera (1763)

O conflito deu lugar á disolución da monarquía española e á creación de novos estados. A independencia de Hispanoamérica non constituíu un movemento anticolonial.[16] A escravitude non foi abolida na maioría dos novos países, pero as novas repúblicas abandonaron inmediatamente o sistema formal de clasificación e xerarquía racial, o sistema de castas, a Inquisición e os títulos nobiliarios. Crioulos de ascendencia española nados no Novo Mundo e mestizos de herdanza mixta indíxena e europea substituíron aos designados de orixe española na maioría dos gobernos políticos. Os crioulos mantivéronse á cabeza dunha estrutura social que conservou algúns dos seus trazos tradicionais culturalmente, senón legalmente. A escravitude finalmente rematou en todas as novas nacións. Case un século despois, conservadores e liberais loitaron para reverter ou afondar os cambios sociais e políticos desencadeados por esas rebelións. As independencias hispanoamericanas tiveron como consecuencia directa o desprazamento forzoso da poboación realista española durante a guerra e posteriormente, debido ás leis de expulsión dos españois dos novos estados co propósito de consolidar a independencia.[17]

Independencia ou Morte, de Pedro Américo

Os acontecementos en Hispanoamérica sucederon a raíz da exitosa Revolución Haitiana e da transición á independencia no Brasil. A independencia do Brasil en particular compartiu un punto de partida común coa da América española, xa que ambos os conflitos foron desencadeados pola invasión da Península Ibérica por parte de Napoleón, que obrigou á familia real portuguesa a fuxir ao Brasil en 1807. O clima xeral político e intelectual de soberanía popular que xurdiu a partir da Ilustración que influíu en todas as Revolucións Atlánticas, incluídas as revolucións anteriores nos Estados Unidos e Francia. Unha causa máis directa das guerras de independencia hispanoamericanas foron os acontecementos únicos que se produciron no Reino de España desencadeados polas Cortes de Cádiz, que concluíron coa aparición das novas repúblicas hispanoamericanas no mundo post-napoleónico.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Canal, Jordi (2006). "Civil War and Counter-Revolution in Spain and the Southern Europe on XIX Century". Ler História. Arquivado dende o orixinal o 2024. 
  2. ↑ Peire, Jaime (2014). "El Río de la Plata y las Cortes de Cádiz: ¿un juego de máscaras?". Revista Venezolana de Análisis de Coyuntura XX (33). 
  3. ↑ Blanco-Fombona, Rufino (1920). "Fundación de la República". Biblioteca Ayacucho 61: 67. 
  4. ↑ Lara Martínez, María (2018). Breviario de historia de España. Editorial Edaf, S.L. ISBN 9788441438743. 
  5. ↑ Bushnell, David (1996). "Wars of Independence: South America". The Encyclopedia of Latin American History and Culture, (Charles Scribner's Sons) 5: 446. 
  6. ↑ Brading, D. A. (1991). "The First America: The Spanish Monarchy, Creole Patriots, and Liberalism, 1492–1866". Cambridge University Press. 
  7. ↑ Hamnett, Brian (2017). "The End of Iberian Rule on the American Continent, 1770–1830". Cambridge University Press. 
  8. ↑ "Spanish American Revolutions". brown.edu. Consultado o 2024. 
  9. ↑ Anna, Timothy (2018). "American Historical Review" 123 (3): 985–86. 
  10. ↑ Kinsbruner, Jay (1994). Independence in Spanish America: Civil Wars, Revolutions, and Underdevelopment. University of New Mexico press. ISBN 978-0826321770. 
  11. ↑ Strachan, Hew (2011). The Changing Character of War. p. 206. ISBN 978-0199596737. 
  12. ↑ Kinsbruner, Jay (2000). Independence in Spanish America: Civil Wars, Revolutions, and Underdevelopment. ISBN 978-0826321770. 
  13. ↑ Lu, Jing (2019). On State Secession from International Law Perspectives. p. 14. ISBN 978-3030073572. 
  14. ↑ Rospide, Santiago Miguel (2021). "¿Por qué los españoles rechazaron la propuesta del General San Martín de coronar un príncipe Borbón en el Perú?". Revista Digital Universitaria del Colegio Militar de la Nación. 
  15. ↑ Hamnett, Brian R. (1997). "Process and Pattern: A Re-examination of the Ibero-American Independence Movements, 1808–1826". Journal of Latin American Studies 29 (2): 279–328. ISSN 0022-216X. doi:10.1017/s0022216x97004719. 
  16. ↑ Rodriguez, Jaime (2009). "The Hispanic Revolution: Spain and America, 1808-1826". História: Política e Revolução, 1945-1975 57. 
  17. ↑ Ruiz de Gordejuela Urquijo, Jesús (2006). La expulsión de los españoles de México y su destino incierto, 1821-1836. Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Escuela de Estudios Hispano-Americanos & Universidad de Sevilla. ISBN 978-840-0084-67-7. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Guerras_de_independencia_hispanoamericanas&oldid=6832089»