Arturo Ripstein Rosen nado en Cidade de México o 13 de decembro de 1943, é un director de cine mexicano de orixe xudía, naturalizado español desde xuño do 2003, autor dunha extensa filmografía e gañador do Premio Nacional de Ciencias e Artes na área de Belas Artes de México en 1997, o segundo cineasta en obtelo (o primeiro foi Luis Buñuel)[1].
Arturo Ripstein naceu no seo dunha familia xudía. Como fillo do produtor Alfredo Ripstein Jr., familiarizouse desde moi novo coas prácticas e ritmos da cinematografía mexicana. Aos quince anos presenciou a rodaxe de Nazarín (1958) e descubriu a Luis Buñuel, con quen mantivo unha estreita relación mestre-alumno que se mantivo ata a morte do cineasta aragonés, en 1983.
Realizou o seu debut como director de cine aos 21 anos. O seu pai adquirira os dereitos dun guión escrito por Carlos Fuentes e por Gabriel García Márquez, titulado El charro, e confioulle a dirección coa condición de que o convertese nun western, xénero de marcada popularidade naqueles anos. O resultado foi Tiempo de morir (1965), que contou coa colaboración de experimentados profesionais como o fotógrafo Alex Phillips, o editor Carlos Savage e a actriz Marga López.
O temperán debut de Ripstein constituíu unha situación extraordinaria para a época, considerando que a ríxida estrutura sindical da industria cinematográfica mexicana mantiña pechadas as súas portas a novos directores. Dous factores conxugáronse para facilitar, indirectamente, a chegada de Ripstein ao cinema: por unha banda, a creación do Centro Universitario de Estudos Cinematográficos (CUEC), primeira escola de cinema de América Latina; polo outro, a organización dos concursos de cinema experimental pola Sección de Técnicos e Manuais do Sindicato de Traballadores da Produción Cinematográfica (STPC) en 1965 e 1967. Aínda que Ripstein non participou en ningún dos concursos, nin era graduado do CUEC, a renovación das filas do anquilosado gremio de directores era unha necesidade imperativa e o seu atrevido debut foi recibido moi favorablemente.
Consolidación e internacionalización[editar | editar a fonte]
O seu ingreso formal na industria produciuse tres anos despois, coa adaptación da novela de Elena Garro Los recuerdos del porvenir (1968). Durante os anos setenta, Ripstein consolidouse como director e iniciou unha das etapas máis frutíferas da súa carreira, a cal inclúe tres das cintas máis importantes do cinema mexicano contemporáneo: El castillo de la pureza (1972), El lugar sin límites (1977) e Cadena perpetua (1978). As dúas últimas lograron colocalo no selecto grupo de mozos cuxa filmografía comezou a ser estudada con detemento por especialistas nacionais e estranxeiros.
Despois dun breve período caracterizado por producións pouco afortunadas, Ripstein atopou en 1985 a escritora Paz Alicia Garciadiego, quen se converteu na súa aliada máis efectiva. A partir de El imperio de la fortuna (1985), o binomio Ripstein-Garciadiego emprendeu unha viaxe directa rumbo á definitiva internacionalización da filmografía ripsteiniana. España e Francia rendéronlle tributo a través de mostras, exhibicións e premios, e o seu nome comezou a mencionarse repetidamente xunto ao título de "o mellor director mexicano do noso tempo".
A soidade das almas e a imposibilidade de cambiar a propia natureza son temas recorrentes na filmografía de Ripstein. Variacións sobre estes temas localízanse en todas as súas películas, particularmente en El castillo de la pureza (1972), Principio y fin (1993), La reina de la noche (1994) e Profundo carmesí (1996). Os seus filmes foron cualificados como lentos, sombríos e depresivos. O plano-secuencia é a súa ferramenta fundamental para a posta en escena. Estas características fixeron de Ripstein un director controvertido: amado e odiado por partes iguais, pero nunca ignorado.
Durante os anos noventa, Arturo Ripstein pasou por un dos mellores momentos da súa carreira. Nunha década amarga para a produción cinematográfica en México, Ripstein foi o único director capaz de soster un ritmo constante de produción: nove películas en pouco máis de dez anos. Principio y fin (1993) obtivo o máximo galardón no Festival Internacional de Cine de Donostia e o recoñecemento internacional cara á súa obra facilitou a realización de películas como El evangelio de las maravillas (1998), El coronel no tiene quien le escriba (1999), Así es la vida... (1999) ou La perdición de los hombres (2000), todas elas coproducións con empresas europeas.
A partir do novo século, a atención da crítica internacional reorientouse cara ás propostas fílmicas de directores mexicanos máis novos, como Carlos Reygadas, e o cinema de Ripstein pareceu perder unha parte do prestixio adquirido ao longo de case cinco décadas de traballo ininterrompido. Con todo, a súa obra segue sendo considerada unha das máis importantes do cinema mexicano de todos os tempos.
Está casado con Paz Alicia Garciadiego, quen escribiu os guións de moitas das súas películas mentres que o seu fillo, Alejandro Ripstein, participou tamén nas súas producións como editor.
En xuño de 2003, el e a súa esposa recibiron a nacionalidade española por carta de natureza[2].
| Ano |
Película |
Nota
|
| 1963 |
Dile que la quiero |
 México Dirixido por Fernando Cortés Rodríguez
|
| 1964 |
Los novios de mis hijas |
México No papel de Raúl, dirixido por Alfredo B. Crevenna
|
| 1965 |
En este pueblo no hay ladrones |
México No papel de Arturo Rosen, dirixido por Alberto Isaac
|
| El día comenzó ayer |
México Dirixido por Ícaro Cisneros
|
| 1967 |
La muerte es puntual |
México Nun papel sen créditos, dirixido por Sergio Véjar
|
| Los caifanes |
México No papel de invitado á festa, dirixido por Juan Ibáñez
|
| El camino de los espantos |
México No papel de Arturo Rossen (fillo de Matilde e Serapio), dirixido por Gilberto Martínez Solares
|
| 1968 |
Mariana |
México Dirixido por Juan Guerrero Sánchez
|
| 1969 |
Los recuerdos del porvenir |
México Papel sen créditos, dirixido por el mesmo
|
| Familiaridades |
México Dirixido por Felipe Cazals
|
| 1972 |
Palacio chino |
México Curtametraxe (30'), dirixido por Carlos Castañón
|
| 1977 |
Cuartelazo |
México No papel de embaixador (sen créditos), dirixido por Alberto Isaac
|
| 1979 |
El vuelo de la cigüeña |
México Dirixido por Julián Pastor
|
| Adriana del Río, actriz |
México Dirixido por Alberto Bojórquez Patrón
|
| 1981 |
Rastro de muerte |
México Dirixido por el mesmo
|
| 1985 |
El amante africano |
México Curtametraxe (19')
|
| 1987 |
Senda de gloria |
México Telenovela, no papel de Lázaro Cárdenas (mesmo papel que Arturo Beristáin)
|
| 2015 |
Internet Junkie |
 Israel No papel de Roberto, dirixido por Alexander Katzowicz
|
| 2016 |
La reina de España |
 España No papel de Sam Spiegelman, dirixido por Fernando Trueba
|
- Premios Ariel da Academia Mexicana de Artes y Ciencias Cinematográficas
- Festival de Cannes
- Festival Internacional de Cine de Venecia
- Festival Internacional de Cine de Donostia
- Premios ACE
| Ano |
Premio |
Película |
Resultado
|
| 1979 |
Mellor dirección |
El lugar sin límites |
Premiado
|
| 1998 |
Mellor dirección |
Profundo carmesí |
Premiado
|
- Festival Internacional de Cinema de Moscova
| Ano |
Premio |
Película |
Resultado
|
| 1981 |
Premio de Ouro |
La seducción |
Postulado
|
| 1989 |
San Xurxo de Ouro |
Mentiras piadosas |
Postulado
|
- Festival dos Tres Continentes - Cine de África, América Latina e Asia
- Festival Internacional de Cine de Cartagena
| Ano |
Premio |
Película |
Resultado
|
| 1994 |
India Catalina de Ouro ao mellor director |
Principio y fin |
Premiado
|
- Cinemafest Puerto Rico
- Festival Internacional do Novo Cine Latinoamericano de La Habana
- Festival Internacional de Cine de Guadalajara
- Festival de Cine de Sundance
- Premios Turia
| Ano |
Premio |
Película |
Resultado
|
| 1997 |
Premio do Público á mellor película estranxeira |
Profundo carmesí |
Premiado
|
- Festival de Cine de Gramado
| 1994 |
Kikito de Ouro á mellor película |
La reina de la noche |
Postulado
|
| 2002 |
Kikito de Ouro á mellor película |
La perdición de los hombres |
Premiado
|
| 2002 |
Kikito de Ouro á mellor dirección |
La perdición de los hombres |
Premiado
|
- Cinemafest Puerto Rico
- Festival de Cine de San Francisco
| Ano |
Premio |
Película |
Resultado
|
| 1999 |
Premio Akira Kurosawa |
Por traxectoria |
Premiado
|
- Festival Internacional de Cine de Río de Janeiro
- Festival de Cine Latino de San Diego
| 2002 |
Premio ao logro especial para a mellor dirección |
Principio y fin |
Premiado
|
- Cineuropa (Santiago de Compostela)
| Ano |
Premio |
Película |
Resultado
|
| 2015 |
Premio Cineuropa |
Por traxectoria |
Premiado
|
.svg){kind=small}
México Dirixido por Fernando Cortés Rodríguez
Israel No papel de Roberto, dirixido por Alexander Katzowicz
España No papel de Sam Spiegelman, dirixido por Fernando Trueba
