Usuario:Tfeliz/Teoría do desenvolvemento cognitivo de Piaget

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Jean Piaget en Ann Cenador

A teoría do desenvolvemento cognitivo de Piaget é unha teoría integral sobre a natureza e o desenvolvemento da intelixencia humana. Foi creado polo psicólogo do desenvolvemento suízo Jean Piaget (1896-1980). A teoría ocúpase da natureza do coñecemento en si mesmo e de como os seres humanos chegan gradualmente a adquirilo, construílo e utilizalo.[1] A teoría de Piaget coñécese principalmente como teoría de etapas de desenvolvemento.[2]

En 1919, mentres traballaba na Escola Laboratorio Alfred Binet de París, Piaget "estaba intrigado polo feito de que nenos de diferentes idades cometesen diferentes tipos de erros ao resolver problemas".[3] A súa experiencia e observacións nese laboratorio foron os inicios da súa teoría do desenvolvemento cognitivo.[4]

Piaget cría que os nenos e nenas non son como "pequenas persoas adultas" que saben menos, senón que simplemente pensan e falan de maneira diferente. Ao pensar que estes teñen grandes capacidades cognitivas, Piaget ideou catro etapas diferentes de desenvolvemento cognitivo, que puxo a proba. Dentro desas catro etapas, logrou agrupalos con diferentes idades. En cada etapa, deuse conta de como os pequenos e pequenas lograban desenvolver as súas habilidades cognitivas. Por exemplo, cría que os nenos e nenas experimentan o mundo a través de accións, representando cousas con palabras, pensando loxicamente e usando o razoamento.

Para Piaget, o desenvolvemento cognitivo era unha reorganización progresiva dos procesos mentais resultante da maduración biolóxica e a experiencia ambiental. Os pequerrechos e pequerrechas constrúen unha comprensión do mundo que os rodea, experimentan discrepancias entre o que xa saben e o que descobren na súa contorna e axustan as súas ideas en consecuencia.[5] Ademais, Piaget afirmou que o desenvolvemento cognitivo está no centro do organismo humano e que a linguaxe depende do coñecemento e a comprensión adquiridos a través do desenvolvemento cognitivo.[6]

As aulas centradas no neno e nena e a "educación aberta" son aplicacións directas dos puntos de vista de Piaget.[7] A pesar do seu gran éxito, a teoría de Piaget ten algunhas limitacións que o mesmo Piaget recoñeceu: por exemplo, a teoría apoia etapas agudas en lugar dun desenvolvemento continuo (decalaxe horizontal e vertical).[8]

Natureza da intelixencia: operatoria e figurativa[editar | editar a fonte]

Piaget sinalou que a realidade é un sistema dinámico de cambio continuo. A realidade defínese en referencia ás dúas condicións que definen os sistemas dinámicos. Especificamente, argumentou que a realidade involucra transformacións e estados (termos con significados propios nesta teoría).[9] As transformacións refírense a todas as formas de cambios que pode sufrir unha cousa ou unha persoa. Os estados refírense ás condicións ou aparencias nas que se poden atopar cousas ou persoas entre transformacións. Por exemplo, pode haber cambios na forma (por exemplo, os líquidos adáptanse ao transferilos dun recipiente a outro, e de maneira similar os seres humanos cambian as súas características a medida que envellecen), en tamaño (un neno ou nena pequena non camiña e non pode correr sen caerse, pero despois dos 7 anos de idade, a anatomía motora e sensorial está ben desenvolta e desenvolve a destreza máis rápido), ou na localización no espazo e o tempo (por exemplo, varios obxectos ou persoas poden estar noutro tempo e noutro lugar diferente noutro momento). Por tanto, argumentou Piaget, se a intelixencia humana ten de ser adaptativa, debe ter funcións para representar tanto os aspectos transformacionais como os estáticos da realidade.[10] Propuxo que a intelixencia operatoria era a responsábel da representación e manipulación dos aspectos dinámicos ou transformacionais da realidade, e que a intelixencia figurativa era responsábel da representación dos aspectos estáticos da realidade.[11]

A intelixencia operatoria é o aspecto activo da intelixencia. Implica todas as accións, abertas ou encubertas, realizadas para seguir, recuperar ou anticipar as transformacións dos obxectos ou persoas de interese.[12] A intelixencia figurativa é o aspecto máis ou menos estático da intelixencia, que involucra todos os medios de representación utilizados para reter na mente os estados (formas sucesivas, formas ou localizacións) que interveñen entre as transformacións. Involucra a percepción, a imitación, a imaxinaría mental, o debuxo e a linguaxe.[13] Por tanto, os aspectos figurativos da intelixencia derivan nos aspectos operatorios da intelixencia, porque os estados non poden existir independentemente das transformacións que os interconectan. Piaget afirmou que os aspectos figurativos ou representacionais da intelixencia están subordinados aos seus aspectos operatorios e dinámicos e, por tanto, que a comprensión se deriva esencialmente do aspecto operatorio da intelixencia.[12]

En calquera momento, se a comprensión non ten éxito, a intelixencia operatoria enmarca como cambia e se entende o mundo. Este proceso de comprensión e cambio implica dúas funcións básicas: asimilación e acomodación.[14][15]

Asimilación e acomodación[editar | editar a fonte]

A través do seu estudo de campo da educación, Piaget centrouse en dous procesos, aos que denominou asimilación e acomodación. Asimilación significaba integrar elementos externos en estruturas de vida ou contornas, ou aqueles que poderiamos ter a través da experiencia.[16] A asimilación é a forma en que os humanos perciben e se adaptan á nova información. É o proceso de encaixar nova información en esquemas cognitivos preexistentes.[17] Asimilación na que se reinterpretan novas experiencias para encaixar ou asimilar vellas ideas e analizar novos feitos en consecuencia.[17] Ocorre cando os seres humanos se enfrontan á información nova ou descoñecida e refírese a relacionar con información previamente aprendida. Pola contra, a acomodación é o proceso de tomar nova información na contorna e alterar os esquemas preexistentes para encaixar a nova información. Isto sucede cando un esquema preexistente debe cambiarse para facer fronte a un novo obxecto ou situación.[12] A acomodación é imperativa porque así é como a xente seguirá interpretando novos conceptos, esquemas, marcos e demáis.[12] O cerebro humano está preparado a través da evolución para traer equilibrio, que é o que, en última instancia, inflúe nas estruturas mediante os procesos internos e externos a través da asimilación e a acomodación.[17]

Piaget entendía que a asimilación e a acomodación non poden existir un sen o outro. Para asimilar un obxecto a un esquema mental existente, primeiro é necesario ter en conta ou adaptarse ás particularidades deste obxecto até certo punto, identificar os trazos que recoñecemos e modificar as estruturas propias para asimilar o novo obxecto. Cando están en equilibrio entre si, a asimilación e a acomodación xeran esquemas mentais da intelixencia operatoria.[18]

En palabras de Bernard Dantier (2011): "A interacción entre o suxeito e o obxecto que finalmente produce intelixencia realízase mediante unha sucesión de operacións de acomodación (onde o obxecto conforma o suxeito a el) e de asimilación (onde o suxeito conforma a el o suxeito)."[19]

Catro etapas de desenvolvemento[editar | editar a fonte]

Na súa teoría do desenvolvemento cognitivo, Jean Piaget propuxo que os seres humanos progresan a través de catro etapas de desenvolvemento: a etapa sensorio-motora (do nacemento aos 2 anos), a etapa preoperatoria (dos 2 aos 7 anos), a etapa operatoria-concreta (dos 7 aos 11 anos) e a etapa operatoria-formal (a partir dos 11 anos)[20].

Etapa sensorio-motora[editar | editar a fonte]

Dous membros da Mariña da EE. UU. xogan aos agochos cun neno na sala de nenos do Hospital Likas.

A etapa sensorio-motora "esténdese desde o nacemento até a adquisición da linguaxe".[12] Nesta etapa, os bebés constrúen progresivamente a comprensión do mundo a partir da percepción e do movemento. O coñecemento desenvólvese a partir das experiencias sensoriais (vista, oído, gusto, tacto, etc.) e as interaccións coas persoas, animais, obxectos, etc. (agarrando, chupando ou gateando). Os bebés adquiren coñecemento do mundo a partir das accións físicas que realizan dentro del.[12]

Nesta etapa, os nenos e nenas logran o desenvolvemento da permanencia do obxecto grazas á que comprende que segue existindo aínda que non poida percibilo. O xogo dos acochos é unha manifestación deste risco. Os cativos e cativas responden con sorpresa cando se oculta e ensina a face coas mans.[17] Ao final do período sensorio-motor (2º ano), os meniños e meniñas desenvolven un sentido permanente de si mesmos e dos obxectos co que perderán interese por este enredo.[21]

Piaget dividiu a etapa sensorio-motora en seis sub-etapas.[22]

  1. Reflexos simples (Nacemento–6 semanas);
  2. Primeiros hábitos e fase de reaccións circulares primarias (6 semanas–4 meses);
  3. Fase de reaccións circulares secundarias (4–8 meses);
  4. Coordinación de etapas de reaccións circulares secundarias (8–12 meses);
  5. Reaccións circulares terciarias, novidade, e curiosidade (12–18 meses);
  6. Internalización de esquemas (18–24 meses).

Etapa preoperatoria[editar | editar a fonte]

Esta etapa esténdese dos 2 aos 7 anos e coincide co comezo da fala. Durante esta etapa, os nenos e nenas aínda non comprenden a lóxica concreta e non poden manipular mentalmente a información.[23] Esta etapa maniféstase a través do xogo simbólico, a imitación, a imaxe mental, o debuxo e a linguaxe.[12]

Aumenta o xogo e a simulación na súa actividade. O xogo baséase principalmente no xogo simbólico e a manipulación de símbolos. Este xogo reflíctese cando monta un pau como un cabalo, utiliza un fento como un peixe ou se mete nun caixón como nunha barca. É símbólico porque xoga con cousas que representan obxectos reais ausentes. Con todo, ten problemas para ver as cousas desde diferentes puntos de vista.[12]

As crianzas xa son capaces de formar conceptos estábeis aínda que desenvolven crenzas máxicas propias do pensamento máxico. De aí que gusten tanto dos contos fantásticos. Piaget tamén define esta etapa polo seu egocentrismo, o que significa que ten dificultades para comprender o punto de vista das demais persoas (non confundir con egoísmo que ten unha consideración moral).

Similar ao pensamento egocéntrico dos nenos e nenas preoperatorios é a súa estruturación das relacións de causa e efecto que se apoian en tres conceptos principais: animismo, artificialismo e razoamento transdutivo.[24] O animismo é a dotación de vida os obxectos como sucede nos debuxos animados onde unha esponxa ou unha pedra poden falar e actuar. O artificialismo é a atribución dos feitos a seres humanos como cando culpamos a unha persoa dun feito fortuíto, por exemplo, cando recoñecemos esculturas en formas pétreas naturais (Pareidolia). O razoamento transdutivo estabelece relacións de causa-efecto entre fenómenos independentes, por exemplo, porque ocorren ao mesmo tempo como sucede cando lle atribuímos poder a un amuleto.[25]

Esta etapa preoperatoria divídese en dous subestadios[26]:

  1. O subestadio da función simbólica, no que pode comprender, representar, lembrar e imaxinar obxectos sen telos diante (de 2 a 4 anos).
  2. O subestadio do pensamento intuitivo, no que tenden a realizar preguntas como "por que?" e "como vén?" (de 4 a 7 anos).


Etapa operatoria concreta[editar | editar a fonte]

A etapa operatoria concreta é a terceira etapa da teoría do desenvolvemento cognitivo de Piaget. Esta etapa, que segue á etapa preoperatoria, ocorre entre os 7 e os 11 anos e caracterízase polo uso adecuado da lóxica.[27] Durante esta etapa, os procesos de pensamento dun neno ou nena vólvense máis maduros e "parecidos aos dunha persoa adulta". Empezan a resolver problemas dunha maneira máis lóxica. O pensamento abstracto e hipotético aínda non está desenvolvido e só poden resolver problemas que se aplican a eventos ou obxectos concretos. Nesta etapa, pasan por unha transición na que se aprenden regras como a conservación e poden incorporar o razoamento inductivo.[28] Este tipo de razoamento implica extraer inferencias das observacións para facer unha xeralización. Pola contra, loitan co razoamento deductivo, que implica o uso dun principio xeralizado para tratar de predicir o resultado dun evento. Comunmente experimentan dificultades para descifrar a lóxica. Por exemplo, un neno entenderá que "A é máis que B" e "B é máis que C". Con todo, cando se lle pregunta "é A máis que C?", é posíbel que non sexa capaz de resolver mentalmente a pregunta de maneira lóxica.

Grazas a esta forma de raciocinio, desenvólvese a lóxica e a desaparece o egocentrismo.

O egocentrismo é a incapacidade de considerar ou comprender unha perspectiva distinta á propia. É a fase na que o pensamento e a moralidade do neno ou nena están completamente enfocados en si mesmo.[29] Durante esta etapa, adquire a capacidade de ver as cousas desde a perspectiva doutro individuo, mesmo se pensa que esa perspectiva é incorrecta. Por exemplo, ensínelle un cómic no que Jane pon unha boneca debaixo dunha caixa, e sae do cuarto. Logo Melissa move a boneca a un caixón e Jane regresa. Un neno na etapa de operacións concretas dirá que Jane seguirá pensando que está debaixo da caixa aínda que saiba que está no caixón. (Véxase tamén Tarefa de falsa crenza.)

Os nenos e nenas nesta etapa poden, con todo, resolver problemas que se apliquen só a obxectos ou eventos reais (concretos), e non conceptos abstractos ou tarefas hipotéticas. Aínda non se adaptou por completo ao comprensión e ao coñecemento de como utilizar o sentido común completo.

Etapa operatoria formal[editar | editar a fonte]

A etapa final coñécese como etapa operativa formal (a adolescencia e a idade adulta, aproximadamente desde os 12 anos até a idade adulta): a intelixencia demóstrase mediante o uso lóxico de símbolos relacionados con conceptos abstractos. Esta forma de pensamento inclúe "supostos que non teñen unha relación necesaria coa realidade".[30] Neste punto, a persoa é capaz de realizar razoamentos hipotéticos e deductivos. Durante este tempo, as persoas desenvolven a capacidade de pensar en conceptos abstractos.

Piaget afirmou que o "razoamento hipotético-deductivo" vólvese importante durante a etapa operativa formal. Este tipo de pensamento implica situacións hipotéticas do tipo "que pasaría si" que non sempre están arraigadas na realidade, é dicir, o pensamento contrafáctico. Ás veces requírese en ciencias e matemáticas.

  • O pensamento abstracto xorde durante a etapa operativa formal. Os nenos e enans tenden a pensar de maneira moi concreta e específica nas primeiras etapas e comezan a considerar os posibles resultados e consecuencias das accións.
  • Metacognición, a capacidade de "pensar sobre o pensar" que permite aos adolescentes e persoas adultas razoar sobre os seus procesos de pensamento e monitorearlos.[31]
  • A resolución de problemas demóstrase cando os nenos usan o método de proba e erro para resolver problemas. Xorde a capacidade de resolver sistematicamente un problema de forma lóxica e metódica.

Os adolescentes comezan a usar o razoamento deductivo. O razoamento inductivo é cando os nenos extraen conclusións xerais de experiencias persoais e feitos específicos. Aprenden a utilizar o razoamento deductivo aplicando a lóxica para crear conclusións específicas a partir de conceptos abstractos. Esta capacidade resulta da súa capacidade para pensar hipoteticamente.[12] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]]

  1. ↑ "Cognitive Development - Encyclopedia of Special Education: A Reference for the Education of Children, Adolescents, and Adults with Disabilities and Other Exceptional Individuals - Credo Reference". 
  2. ↑ Rossi de Defagot, Graciela (2020). Piedra libre a las Ciencias Sociales en la escuela primaria: Teoría y práctica (en castelán). Editorial Autores de Argentina. ISBN 978-987-87-0257-5. 
  3. ↑ Franzoi, Stephen (2014). Essentials of Psychology (en inglés). BVT. ISBN 978-1-5178014-2-7. 
  4. ↑ Piaget, Jean (1952). "Jean Piaget". En Boring, E. G.; Werner, H.; Langfeld, H. S.; Yerkes, R. M. A History of Psychology in Autobiography, Vol. 4 (en inglés). Worcester: Clark University Press. pp. 237–256. doi:10.1037/11154-011. 
  5. ↑ McLeod, S. A. "Piaget | Cognitive Theory" (en inglés). Simply Psychology. Consultado o 2012-09-18. 
  6. ↑ "JEAN PIAGET - Key Thinkers in Linguistics and the Philosophy of Language - Credo Reference". 
  7. ↑ "Salem Press - Great Lives from History: The 20th Century". salempress.com. Consultado o 2022-12-28. 
  8. ↑ Salkind, Neil (2005). Concrete Operational Period. Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc. pp. 292–292. 
  9. ↑ Piaget, Jean (1977). The Role of Action in the Development of Thinking (en inglés). Boston, MA: Springer US. pp. 17–42. ISBN 978-1-4684-2549-9. 
  10. ↑ Beltrán, Jesús (1995). Psicología de la Educación (en castelán). Marcombo. ISBN 978-84-267-1033-8. 
  11. ↑ Piaget, Jean; Inhelder, Bärbel (2016-07-21). Memory and Intelligence (en inglés). Taylor & Francis Group. ISBN 978-1-138-85676-9. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Geber, B. A. (2007). Piaget and Knowing: Studies in Genetic Epistemology (en inglés). Routledge. ISBN 978-0-415-40230-9.  Erro no código da cita: Etiqueta <ref> non válida; o nome ":0" está definido varias veces con contidos diferentes
  13. ↑ Dongo Montoya, Adrian Oscar (2005). Piaget: Imagem Mental E Construção Do Conhecimento (en portugués). UNESP. ISBN 978-85-7139-607-4. 
  14. ↑ Dongo Montoya, Adrian Oscar (2005). Piaget: Imagem Mental E Construção Do Conhecimento (en portugués). UNESP. ISBN 978-85-7139-607-4. 
  15. ↑ Salkind, Neil (2005). "Assimilation". Encyclopedia of Human Development. Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc. p. 119. ISBN 9781412904759. 
  16. ↑ Tremblay, Jean-Marie (2005-02-02). "Bernard Dantier, La connaissance de l'objet d'études avec la connaissance du sujet étudiant entre assimilation et accommodation: Jean Piaget, La construction du réel chez l'enfant.". TEXTES DE METHODOLOGIE EN SCIENCES SOCIALES (en francés). Consultado o 2022-12-29. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Stassen Berger, Kathleen (2008). The developing person through the life span (en inglés) (7th ed.). Worth. ISBN 9780716760801. 
  18. ↑ Block, Jack (1982). "Assimilation, Accommodation, and the Dynamics of Personality Development". Child Development (en inglés) 53 (2): 281–295. ISSN 0009-3920. doi:10.2307/1128971. 
  19. ↑ Tremblay, Jean-Marie (2005-02-02). "Bernard Dantier, La connaissance de l'objet d'études avec la connaissance du sujet étudiant entre assimilation et accommodation: Jean Piaget, La construction du réel chez l'enfant.". TEXTES DE METHODOLOGIE EN SCIENCES SOCIALES (en francés). Consultado o 2022-12-29. 
  20. ↑ Assem Sasso, Bruna (2022-06-17). Psicologia do desenvolvimento (en portugués). Editora Senac São Paulo. ISBN 978-85-396-3195-7. 
  21. ↑ Santrock, John W. (2018). A topical approach to life-span development (en inglés). McGraw-Hill. ISBN 9781259708787. 
  22. ↑ Assem Sasso, Bruna (2022-06-17). Psicologia do desenvolvimento (en portugués). Editora Senac São Paulo. ISBN 978-85-396-3195-7. 
  23. ↑ "What Is the Preoperational Stage of Cognitive Development?". Consultado o 15 de marzo de 2017. 
  24. ↑ Rathus, Spencer A. (2006). Childhood: voyages in development (en inglés). Belmont, CA: Thomson/Wadsworth. ISBN 9780495004455. 
  25. ↑ Dongo Montoya, Adrian Oscar (2005). Piaget: Imagem Mental E Construção Do Conhecimento (en portugués). UNESP. ISBN 978-85-7139-607-4. 
  26. ↑ Santrock, John W. (2018). A topical approach to life-span development (en inglés). McGraw-Hill. ISBN 9781259708787. 
  27. ↑ Herbert Ginsburg and Sylvia Opper (1979), Piaget's Theory of Intellectual Development, Prentice Hall, ISBN 0-13-675140-7, p. 152.
  28. ↑ Concrete Operations [Video file]. (1993). Davidson Films, Inc. Retrieved October 6, 2014, from Education in Video: Volume I.
  29. ↑ SCOTT, J., & MARSHALL, G. (2009). A dictionary of sociology. Oxford: Oxford University Press.
  30. ↑ Piaget, Jean (1972). The Psychology of Intelligence. Totowa, NJ: Littlefield. 
  31. ↑ Arnett, Jeffrey Jensen (2013). Adolescence and Emerging Adulthood. NJ: Person Education Inc. pp. 64–65. ISBN 978-0-205-89249-5. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Usuario:Tfeliz/Teoría_do_desenvolvemento_cognitivo_de_Piaget&oldid=6284723»