Provincia de Canarias

A provincia de Canarias foi unha provincia española que tivo vixencia entre 1833 e 1927 e que comprendía todas as illas que forman o arquipélago canario. A súa capital era Santa Cruz de Tenerife.

En 1927 a provincia quedou dividida en dúas: a provincia de Santa Cruz de Tenerife, que engloba as illas occidentais das Canarias, e a provincia das Palmas, que engloba as illas orientais.

Historia[editar | editar a fonte]

Antecedentes[editar | editar a fonte]

Territorialmente coincide coa Intendencia creada no seu afán reorganizador do primeiro Borbón Filipe V.

Non figura como tal nas 38 prefecturas de 1810 nas que, segundo o proxecto do clérigo Llorente, o rei Xosé I tentou ordenar o territorio ao estilo das establecidas en Francia.

En xaneiro de 1822, durante o trienio liberal aprobouse unha división provincial de España en 52 provincias, agrupadas en 15 rexións. Canarias figuraba como rexión e provincia.

Apenas uns meses tras a morte do absolutista Fernando VII, a división territorial levada a cabo por Javier de Burgos en 1833 baixo a rexencia de María Cristina de Borbón mantívose practicamente sen cambios (a nivel provincial) ata a actualidade. Dividía , cun tamaño relativamente homoxéneo e eliminando a maior parte dos exclaves e enclaves propios do Antigo Réxime.

Creación da provincia das Canarias[editar | editar a fonte]

O 30 de novembro de 1833 creouse a provincia das Canarias, dentro da división territorial levada a cabo por Javier de Burgos baixo a rexencia de María Cristina de Borbón, que dividía o territorio español en 49 provincias. A Constitución de Cádiz de 1812 instituía a capital en Santa Cruz de Tenerife. Esta decisión non agradou á sociedade da illa de Gran Canaria,^[1] a pesar de que ata ese momento, a cidade que exercía desde había tres séculos como capital de facto do arquipélago canario era a cidade de San Cristóbal de La Laguna situada na propia illa de Tenerife.^[2]

En 1912, créase a Lei de Cabidos, para tentar satisfacer a ambas as partes. Isto non agradou aos que pedían a división provincial, especialmente desde Gran Canaria, e aos que avogaban pola autonomía rexional, maioritariamente desde Tenerife.^[3]

En 1927, durante a ditadura do xeneral Primo de Rivera a ata entón provincia das Canarias dividiuse en dúas: a metade oriental daría lugar á provincia das Palmas, quedando a occidental denominada desde ese momento co nome de provincia de Santa Cruz de Tenerife. É a única provincia que se dividiu desde a división provincial de 1833, ocasionando que de 49 pasouse ás 50 que actualmente existen en España.

Capitalidade[editar | editar a fonte]

Pódese considerar que a capitalidade nas Canarias pasou de facto por San Marcial del Rubicón (en Lanzarote), Betancuria (en Fuerteventura), As Palmas de Gran Canaria (en Gran Canaria) e San Cristóbal de la Laguna (en Tenerife), ata que en 1843 confirmouse a capitalidade oficial das Canarias á Vila de Santa Cruz de Tenerife, de novo na illa de Tenerife (de iure, sendo esta última cidade a única que ostentou tal título de maneira oficial),^[4] o que intensificou o desgusto da burguesía grancanaria, que considerou que a medida non era boa para o conxunto do arquipélago e só beneficiaba á burguesía tinerfeña, que ademais contaba con apoio en Madrid dos Gobernadores Civís e dos Comandantes Xerais. Comeza o preito insular, coa loita pola «división provincial», que foi unha das principais liñas de actuación ata 1866 do Partido Canario, cuxos principais líderes foron Antonio López Botas e Cristóbal del Castillo.